LUKE
Luke Kaoaobaisiyena ana Buka
Wona Berena
Buka kaoaobaisiyena i kirumi wai Iesu ibi beyita kata kona wai, kaobaiyoyobana Israel ba pipiya ereonowana asi baibaiyawasina Luke i kirumi kata Iesu Bada kanumai i yorei “Wara gairena moyamoyakisi kurisi ita rumamarei.” Niko wara gairena wai pipiya iyabosi asi bita bubausiyai wai ebi nuwapoyei, ba nuwagaire kaikapona Luke wonana kamonai dagudagunai Iesu ana botuna ibi yoneyonei ba yebo damonai ana gaena mena ku sapama.
Nikona yebo mekabage keresiyana i rakata ba i tuwapesari wai rurutuwina. Iesu i gae ku sapama murinai.
Kaobibeyebeyena bai ruwaina ba six kamonai si kasibau babai ko kinani kata wona pesarisi niko wara gairena wata kamonai kona panani.
Aneya ba Sheep potapotaisi asi rurutuwa, Bo wagawaga Iesu ana tupuwa maranai, Iesu sebareikei yove tapaoro kamonai,
Samaria biyina gairena ana maiba ba Natusebare siwasiwanina Wara gairena kamonai Pari, Kanuma Kaobaisiyena, Bibaine asi saibira yove tapaoro kamonai Iesu yabata, ba God ana notataveyana i sisiyana sakiyei.
Wona Gayamisi
1. Wonaberena 1.1-4
2. John babataito biyina ba Iesu asi tupuwa 1.5–2.52
3. John Babataito biyina ana saibira 3.1-20
4. Iesu ana babataito ba ana ruruba 3.21–4.13
5. Iesu ana Deba saibirina Galilee kamonai 4.14–9.50
6. Galilee yai ba ku Jerusalem 9.51–19.27
7. Tapaoro bobo koboina Jerusalem gwabina 9.28–23.56
8. Bada ana bomsirina, ana rerematarina ba, ana gae menina 24.1-53
1
* Acts 1:1Ae kapore Theophilus, kom pipiya kaikapom. Dagudagunai pipiya pesarisi si wose rubai, kata wose kamotiyai si tupuwa wai sita kirumisi. Nanakasike pipiya matasiyai si kinana, ba warana si yoneyonei wai rutainina sita kirumisi. Kona kairavina, yauku i kesiku wose ereonowasi dagudagunai a kinana kabitamni, ba anosi i gaire, kata kom kairavim ata kiruma kabitamni. Kata kom awaika wata si beyebeyim wai, ereonowana basusi kuta kuira kabitamni.
John Babataito Judeyai Biyina Ana Tupuwa Si Yoneyonei
Maranai Herod Judeyai ibi taupauma wai, namai priest kesana i mamana, kana waba Zechariah. Kona wai, priest Abijah ana pipiya kesana, ba kaowana Elizabeth yebo, Aaron ana rakaraka kesana. Asi ruwamo wai, kosi God matanai piraga gaire pipiyisi, ba kosi Bada wonana si bosisira kabitamni. Ba saba natunatusi wai kega, basuna Elizabeth wai kaipokina, ba kosi asi ruwamo wai si morapa saki.
Mara kesana, Zechariah ana pipiya yabata asi mara i botu kata yove tapaoro kamonai sita saibira. Ba kona maranai wai God matanai priest saibirina Zechariah i wosewosei. * Exodus 30:7Ba priest asi dudura si kibi wai nanakasike, ababinebineyai si binei kata, ita riu God ana ku yove kamona, ba raunabonabo tepanai bane ita kapuni. 10 Ba bane kapunina maranai, pipiya korotosi matarai si kesanisi ba si rauupari.
11 Damanina ba Bada ana aneya kurina i rere matara, ba bane kana raunabonabo kasaunai imsiri. 12 Ba Zechariah aneya i kinani wai, i sikwana ba i nagara saki. 13 Saba aneya i wona, “Zecharaiah, kega kuna nagara, God am pari i nonori. Ba kaowam Elizabeth ini tuwa natum sebare, ba kana waba ke yorei John. 14 Kona ina tupuwa wai, kom kuni nuwagaire ba yam ina sisira, ba pipiya pesarisi yebo sini nuwagaire. 15  * Nambas 6:2-3Ana tupuwa maranai, Kanuma Kaoaobaisyena ini bonuvei. Ba kega meyanai wine kona okowa maragasina ina tomani. Ba Bada matanai, kona wai pipiya kaikapona. 16 Ba Israel biyisi pesarisi ini neveramagisi, Bada asi God kurina. 17  * Malachi 3:1, 4:5-6; Matthew 17:11-13Ba peroveta Elizah rautainina ana maragatai, ba kanuminai, ini nao Bada naonai ina nae. Tamatama natunatusi yabata ini kesana meyisi. Ba pipiya kawa kasekasesi asi nuwasuya ina birai, kata pipiya gaigairesi asi nuwasuyai sina nuwasuya. Ba Bada ana pipiya ina bobunagisi kata kairavina sina bo kabitam.”
18 Zechariah aneya i toirubai i wona, “Mekabage ana kuiri kata awaika kui sisiyei wai ina tupuwa, basuna yauku kaowaku yabata wai, ka morapa saki?” 19  * Daniel 8:16, 9:21Aneya i kaobeyei i wona, “Yauku Gabriel, God naonai a imsimsiri. Ba kona i poraiku wai kurim ati sisiya, ba niko wara gairena ata wonim. 20 Ba wonaku wai bisuwona ina tupuwa. Saba kom kega kuigeruvei kairavina, karaku kom kawam ina pota, ba kega kuni bi sisiya yepo, ina tupuwa wai ku marana.”
21 Kona maranai, pipiya Zechariah si potapotai, ba nuwanuwasi i kairagaraga kata, awaika basuna wai, God ana yove kamonai i mana i veoroma saki. 22 Maranai i kasibau wai, kega kurisi i sisiya. Saba si kuiri kata God ana yove kamonai matakira i kitai, kairavina yaronai wata kurisi ibi sisiya.
23 Ba ana saibira, God ana yove kamonai i kakabi wai, i veramaga ana ku yove. 24 Nikona murinai, kaowana Elizabeth i manawa, ba nawaravi asi five yove kamonai wata i mamana. 25 Elizabeth i wona, “Bada nikona kairaviku i wosei, kata ana yagaire i beyiku, ba pipiya matasiyai au tepa bainuba i yauna taveyei.” 26 Elizabeth i manawa nawaravi kana bi six kamonai, ba God aneya Gabriel i porai ku Nazareth. Kona meyagina wai Galilee kamonai.
27  * Matthew 1:16,18I nae yegeyege sinitupana kesana, kana waba Mary kurina. Ba Mary wai, kona sebare kana waba Joseph, si bobeyei kata ita rabai. Ba Joseph wai, kona taupauma David ana rakaraka kesana. 28 Aneya i nae Mary kurina ba i wona, “Enosaire! nuwanuba kurim ina mana, ba Bada kurim ina mana, ba ini gairena sakiyim.”
29 Ba Mary aneya ana sisiya i nonori wai, nuwanuwana i kairagaraga, ba i nuwasuya kabakaba. 30 Saba aneya i wona, “Kega kuna nagara, basuna God kurim ebi nuwagaire. 31  * Isaiah 7:14; Matthew 1:21-23Kom kuna manawa, ba kuni tuwa natum sebare, ba kana waba kuna yorei Iesu. 32  * 2 Samuel 7:12,13,16; Isaiah 9:7Kona wai kana waba ina rakata saki, ba sina yorei God kaidamo sakina natuna. Ba God ina wosei ini Taupauma, tamana David rutainina. 33 Ba kona Jacob natunatuna ini Taupauma damanisi, ba ana basileiya kega turina.”
34 Mary saba aneya i toirubai i wona, “Nikona mekabage kuriku ina tupuwa, kairavina, yauku wai sini matupaku?” 35 Aneya i kaobeyei i wona, “Kanuma Kaoaobaisiena kurim ina botu, ba God kaidamo sakina ana maragata ina waku tawanim. Kona kairavina pipiyaikei kaoaobaisiyena ina tupuwa, ba sina yorei God natuna. 36 Kuna nosi kata waresim Elizabeth pipiya si wona kata kona kaipokina, ba i morapa saki. Saba kona karaku wai, i manawa kana nawaravi six. 37  * Genesis 18:14Kairavina God kega kesana awaika ita wose kabakabai.” 38 Mary i kaobeyei i wona, “Yauku Bada ana saibisaibirina, abi damanina kata kuwona wai nanakasike kuriku ina tupuwa.” Ba damanina aneya i sumarei.
Mary Elizabeth I Bonunui
39 Kona maranai, Mary i bobunaga, ba yagiyagina wata i nae ku Judiya koyakoyana, ba i nae ku meyaga kesana. 40 Ba namai, Mary i riu Zechariah ana ku yove, ba Elizabeth i enowei. 41 Maranai, Elizabeth ana bi eno! eno! i nonori wai, pepeya siyana kamonai i bokwayo, ba Elizabeth kanuma kaoaobaisiena i bonuvei. 42 Ba gamona kaikaponai i para i wona, “Bibaine ereonowasi kamosi yai wai kom bibi gairenim, ba natum kuni tuvei wai, yebo kona bibi gairenina!” 43 Saba awaika kairavina yauku kuriku bo kuwaya i rakata, wai au Bada sinana i botu kuriku? 44 Kairavina maranai am bai eno eno a nonori wai, pepeya siaku kamonai ere nuwagairena i bokwayo. 45 Kom wasike bibi gairenim, kairavina kui geruwana kata awaika Bada i wonim wai, ina tupuwa.”
Mary Kana Tabora
(1 Sam 2:1-10)
46  * 1 Samuel 2:1-10Mary i wona, “Nuwanuwaku Bada abo kabakabari, 47 ba kanumiku ebi nuwagaire kairavina, God wai au baibai yawasina. 48 Yauku ana saibisaibirina moyamoyakiku i nosiku kairavina, karaku ba karakuwata, sina yoriku bibi gairenina. 49 God maragata sakina, ba kana waba kaoaobaisiena, basuna sawara kaikaposi kairaviku i wosisi. 50  * Psalms 103:13,17Dam ba dam nununai, iyabosi te naganagarei wai, ebi nuwanuwanisi. 51  * 2 Samuel 22:28Yaronai wose maragasisi i wosisi, ba kosi iyabosi nuwa sinesiyai si imsigegae wai, i buburanisi. 52  * Job 12:19, 5:11; Psalms 147:6Taupauma maragasisi asi aba makimakirai i tere kireisi, ba moyamoyakisi ibo kabarisi. 53  * Psalms 34:10Soya raoboraobosi sawara gaigairesiyai i bonuvisi, ba marimariyisi kwebusi i pora taveyisi. 54  * Psalms 98:3Ana saibisaibirina Israel i baisi, ba wawata kurisi i kao baiyoyobana wai nanakasike, 55  * Genesis 17:7; Micah 7:20kega ini nota wapei. Kata Abraham, ba natunatuna ini nuwanuwana damanisi.” 56 Mary Elizabeth yabata si mamana yepo, nawaravi kana bi tonu, ba i veramaga ana ku yove.
John, Babataito Biyina I Tupuwa
57 Ba Elizabeth ana bi tuwa marana i neratui wai, i tuwa natuna sebare. 58 Warewaresina ba maturaturana warana si nonori kata, Bada kurina i yagaire saki wai, ereonowasi Elizabeth yabata si nuwagaire.
59  * Genesis 17:12; Levitikus 12:3; Luke 2:21Ba taparoro kesana murinai, si botu sebareikei sinibonaina kairavina, ba tamana Zechariah kana wabai sita yorei. 60 Saba sinana i wona, “Kega, kana waba kona yorei John.” 61 Saba kurina si wona, “Am rakaraka kamosiyai kega kesana kotoi kana waba nanakasike.”
62 Damanina ba tamana kurina si siwa bi beyena, ba si toirubai kata ana waina abi waba pipiyaikei sita yorei. 63 Saba Zechariah pepa kairavina i baba wai si berei, ba ereonowasi si sikwana kata i kiruma i wona, “Kana waba wai John.” 64 Ba mara kesana kawana i botatari wai pepena i yayaura ba bi sisiya i dagu meyei, ba Bada i bokabakabari. 65 Maturaturana ereonowasi si nagara saki ba si wareyei, ba warana si rakasi wai Judeyai koyakoyana ereonowana i bonuvei. 66 Ba pipiya ereonowasi nikona si nonori wai, si nuwasuyei ba si toiruba si wona, “Niko pipiyikei wai kona kotoi?, Kairavina, iru matara kata Bada ana maragata wai kona gwabinai emamana.” 67 Damanina ba kanuma kaoaobaisiyena John tamana Zechariah i bonuvei, ba i naovei wai God wonana i sisiyei.
Zechariah Kana Tabora
68  * Psalms 72:18I wona, “Bada Israel ana God tana bokabakabari, basuna i botu ana pipiya i baisisi, ba i tom baubaunisi. 69  * Psalms 18:2Ba God ana saibisaibirina, David ana rakaraka kamonai, aba bai yawasa kota kairavita i porai. 70 Matapanaki, ana peroveta kaoaobaisiesi kurisi ikao bi yoyobana wai, nanakasike. 71  * Psalms 106:10Kata, iyabosi tebi sinikaikaiyita, ba kata abiya yarosiyai yebo, ini taraparanita. 72  * Genesis 17:7; Psalms 105:8-9Ba ana kao bi yoyobana kaoaobaisiena ina nosi wai, nosinosita ini nuwanuwanisi. 73  * Genesis 22:16-17Abraham kurina i kao bi yoyobana, 74 kata, abiya yarosiyai ini taraparanita, ba maragata ina berita wai, kega ere naganagarita tana bo saibirei. 75  * Titus 2:12-14Kata, kota naonai ata wose sina gaire, ba mara ereonowana kaoaobaisieta ata yawasa kamosiyai tana mana. 76  * Isaiah 40:3Ba kom natuku, sina yorim God kaoaobaisiena ana peroveta, kairavina, kom Bada naonai kuni nao kuna nae, ba ana keta kuna bobunagi. 77  * Jeremiah 31:34Ana pipiya kuna wonisi sina kuiri, kata asi piraga goyo sina tombaubauna taveyisi wai, sina yawasa. 78  * Isaiah 60:1-2Ata God bai nuwanuwana bitana kairavina, ata bai bai yawasina sapamai ini porai kurita. 79 Ba kosi rabobo wakunai, ba baidibara kamonai te mamana wai kurisi,
80 ina rauyasegana, ba kaeta nuwanuba ketana ku kamona ina tere bi totori. Ba pipiyaikei kanumai ba tupuwai i rakata, ba i maragata. Ba kupura mom kamonai i mamana yepo ku deba i kasibau, Israel biyisi kurisi.

*1:1: Acts 1:1

*1:9: Exodus 30:7

*1:15: Nambas 6:2-3

*1:17: Malachi 3:1, 4:5-6; Matthew 17:11-13

*1:19: Daniel 8:16, 9:21

*1:27: Matthew 1:16,18

*1:31: Isaiah 7:14; Matthew 1:21-23

*1:32: 2 Samuel 7:12,13,16; Isaiah 9:7

*1:37: Genesis 18:14

*1:46: 1 Samuel 2:1-10

*1:50: Psalms 103:13,17

*1:51: 2 Samuel 22:28

*1:52: Job 12:19, 5:11; Psalms 147:6

*1:53: Psalms 34:10

*1:54: Psalms 98:3

*1:55: Genesis 17:7; Micah 7:20

*1:59: Genesis 17:12; Levitikus 12:3; Luke 2:21

*1:68: Psalms 72:18

*1:69: Psalms 18:2

*1:71: Psalms 106:10

*1:72: Genesis 17:7; Psalms 105:8-9

*1:73: Genesis 22:16-17

*1:75: Titus 2:12-14

*1:76: Isaiah 40:3

*1:77: Jeremiah 31:34

*1:78: Isaiah 60:1-2