LUKA
Ama Sɨsɨnɨk Yesu indañguk
1
Lukalɨ gɨñgɨt manda kɨndem ama loloñ no koi Tiofilus endɨ pinalektok youkuk
1 Yambattɨ nepek gɨtɨk nɨndok boñgɨpnɨnan tɨmbɨ indañguk wolok kasat ama asuptɨ nanandɨnjɨlok tuop kiupi youkɨlɨñ, 2 wɨn kusei kɨmɨkɨmɨlɨnan nanin nepek indañguk wɨn dausɨlɨ kañbi, gɨñgɨt manda e-daut kena tɨñgɨlɨñ endɨ kasat wɨn tɨ-nɨmgɨlɨñ, wolok tuop endɨ wɨndɨñgangot kiupi youkɨlɨñ. 3 Tɨmbi nak nepek gɨtɨk indañguk wɨn nain ombapgan e-lonjɨ kena tɨ-kɨliñ eñgutta tɨmbi ñɨndɨñ tɨmbettok nandɨlet: nak bo nepek indañguk wolok kasat sambat plon kɨmɨp youpi, lolona Tiofilus dɨka yout-gametat. 4 Wɨndɨñ tɨmbambi, ñɨndɨñ nandɨ-dakleukañ: nepek wolok kasat tɨ-gamgɨlɨñ walɨ biañgan wɨndɨñgan indañgɨlɨñ.
Eñalolɨ Yoane indauptok Sakalaiala nɨñguk
5 Elottɨ Judia kwettok ama wapmañjɨ kuñɨlɨmbi, tapma ama no kuñguk koi Sakalaia. Endɨ telak dama no koi Abia endok sambat gɨta tapma it gɨnañ kena pa tɨlɨñguk. Tamɨn Elisabet endɨ bo Alondok* Alon wɨn tapma ama gɨtɨk endok bep pañjɨ. sambat. 6 Wapatam tɨpet endɨ Yambattok dainan dɨndɨm sɨnɨk kumbi, Wopumdok endɨkñe manda ba telak gɨtɨk kɨmɨt-kleñgɨmɨkta yomjet no nɨm pat-semguk. 7 Gan Elisabet endɨ yamɨn pakukta tɨmbi endɨ gwañgwanjet bɨsat nɨmnat papi, gɨlɨk sɨnɨk tɨñgɨmɨk.
8 Nain nola ñɨndɨñ indañguk: Abialok sambat endɨ tapma ilan kena tɨndɨlok nain inda-semumbi, Sakalaialɨ bo Yambattoñ tapma tɨñmepi lom pakuk. 9 Palɨñɨlɨmbi, tapma amalɨ “Wopumdɨ pataknan nindɨ lombi, pama mɨlɨñat si-ñɨmetak?” embi, tapma ama nɨsɨlok ep tɨndɨnjɨ klembi, tɨmbɨ-inda sañala kokɨlɨñ. Kolɨmbi, Sakalaia tɨmbɨ indaumbi, it gɨnañnan loñguk. 10 Pama mɨlɨñat sinjilok nain indaumbi, amatam asuptɨ tapma it sañ jimba gɨnañ kɨmɨn tɨmbi, nɨmolo tɨ-pakɨlɨñ. 11 Tɨmbi Wopumdok eñalo nolɨ Sakalaialoñ inda-ñɨmɨmbi, pama sinjilok sisuat wolok kɨt dɨndɨm kandañ ikuk. 12 Ilɨ kañbi ka-sɨlɨkñembi, kolan mɨsɨñguk. 13 Gan eñalolɨ ñɨndɨñ nɨñguk, “Sakalaia, dɨk nɨm mɨsɨwɨñ. Yambattɨ ikan nɨmoloñga nandɨñgukta ñɨndɨñ tɨ-gamekak: tamga Elisabet endɨ nɨñañga no apmɨumbi, koi Yoane kɨtɨukañ. 14 Enda tɨmbi sɨmbaka kɨndem daumbi, sɨlɨsɨlɨ wopumdɨ gɨnañga tokñeukak. Tɨmbi endok indaindañɨla amatam asuptɨ bo sɨlɨsɨlɨ tɨ-ñɨmɨnekalɨñ. 15 Kusei ñɨndɨñda wɨndɨñ tɨnekalɨñ: Wopumdɨ enda nandum loloñ sɨnɨk tɨlak. Gwañgwa walɨ kuñgun Wopum bi-ñɨmekakta tɨmbi wain ba tuk kimbɨñ nɨm nambekak. Tɨmbi endɨ meñ sɨmbai gɨnañnan palɨñɨlɨmbi, Dɨndɨm Woñdɨ tokñe-ñɨmumbi kuukak. 16 Endɨ Islael amatam asup gɨnañjɨ ep tɨmbɨ tambanembi, Wopum Yambatsɨloñ undane ñanekalɨñ. 17 Yambattok gembɨ ba Woñ plofet Elialoñ palmɨñguk wɨndɨñgangot nɨñañgaloñ bo palmɨmbi, Wopumdok telak dama tɨmbekak. Endɨ bepsiilok gɨnañjɨ tambaneumbi, gwañgwanjii nombo wale kɨndem tɨ-semnekalɨñ, tɨmbi ama Yambattok manda wɨkañ endok gɨnañjɨ tambaneumbi, ama dɨndɨm kuañ endok nanandɨnjɨ klenekalɨñ. Wɨndɨñ tɨñɨpi, endɨ Wopum bɨmbɨñdok tɨ-pañgɨpañgɨle tɨ-semekak.”
18 Tɨmbi Sakalaialɨ eñalola nɨmbi eñguk, “Mandañgala nɨtek nandɨwambi, biañgan tɨmbek? Nak gɨlɨk sɨnɨk tɨñgut, tɨmbi tamna endɨ bo gwɨlat asupgan makleñguk wɨn!” 19 Eumbi nɨñguk, “Nak eñalo Gabliel, tɨmbi nak Yambattok ñasɨñgan kuñɨpi, kena pa tɨlet. Tɨmbi nak dɨkɨta manda embi, gɨñgɨt manda kɨndem ñɨn ganganlok embi, nanɨ-mulɨmbi bɨt. 20 Ale, dɨk nandɨ: gɨñgɨt manda ganɨt wolok tuop Yambattɨ nain kɨmɨkuknan indaukak. Gan dɨk mandana nɨm nanandɨ-kɨlɨk tɨlañda tɨmbi nak mañga kɨmɨsip gamambi, slak mañga kwap em palɨmbi, nepek ganɨt walɨ bien indaukak wolok tuop.” Eñalolɨ wɨndɨñ eñguk.
21 Sakalaialɨ nain ombap tapma it gɨnañ sakñelam pakukta tɨmbi amatam mandɨ-pakɨlɨñ endɨ nandɨ-bendɨ tɨ-ñɨmɨñgɨlɨñ. 22 Tɨmbi endɨ sañ jimba gɨnañ pɨñguk nain wolonda endɨ manda enbektok tuop nɨm. Slak man kwap em papi, kɨttɨñgot tɨñgukta tɨmbi amatamdɨ “Endɨ tapma it gɨnañ nepek engano sɨnɨk no kañak” wɨndɨñ nandɨñgɨlɨñ.
23 Tapma ilan kenan tɨndɨlok nainñɨn taleumbi, Sakalaialɨ ilnan undane ñam 24 pat-ta-ñaumbi, tamɨn Elisabet endɨ gwañgwa mɨnjɨp tɨñguk. Tɨmbi yakɨp kɨt tombon endɨ ilnan gitakan pat-sembɨmbi, ñɨndɨñ eñguk, 25 “Wopumdɨ nain ñɨndɨñgɨt nandɨ-nambi, amatamdok dausɨnan maetna tɨmbɨ tale-namektok ñɨndɨñ tɨmbɨ inda-namlak.”
Eñalolɨ Yesu indauptok Malia nɨñguk
26 Elisabettɨ yakɨp kɨt tombon noñgan gwañgwa mɨnjɨp tɨ-palɨñɨlɨmbi, Yambattɨ eñalo Gabliel Nasalet it kwelan Galili kandañ patak wandɨñ nɨ-mulɨmbi, 27 tam sim no ama gɨta gama nɨm kuñgun koi Malia endoñ ñañguk. Ama wapmañ Devit damañgan kuñguk endok komblin koi Josep tam sim wɨn endok gɨñgɨt wɨlɨmum pakuk. 28 Eñalolɨ Malialoñ tombi we ñɨmɨmbi nɨñguk, “Wopumdɨ gɨnañ sɨloñ kɨndem tɨ-gambi, dɨkɨta patak.” 29 Wɨndɨñ eu nandɨmbi, gɨnan mɨlalɨmbi, nanandɨn nɨm dakleumbi, gɨnan gɨnañ “Manda wolok kusei wɨn nek?” embi, nanandɨ kena tɨñguk.
30 Tɨmbi eñalolɨ nɨmbi eñguk, “Malia. Yambattɨ gɨnañ kɨndem tɨ-gambi nandɨ-gamlak, wala tɨmbi nɨm mɨsɨwɨñ! 31 Nandɨlañ. Dɨk gwañgwa mɨnjɨp tɨmbi, gwañgwa tɨkeukañ endok koi Yesu kɨtɨukañ. 32 Endɨ ama wopum palɨmbi, Yambat Loloñ Sɨnɨk endok nɨñañ nɨnekalɨñ. Bep pañ Devit endɨ Islael amatamdok ama wapmañjɨ kuñguk, wɨndɨñgangot Wopum Yambattɨ en ama wapmañjɨ kɨmɨlɨm papi, 33 nain taletalen nɨmnat Jekoptok sambat, wɨn Islael amatam, yambɨ-dɨkñembi, endok ama wapmañjɨ kuukak.”
34 Tɨmbi Malialɨ eñalo nɨ-nandɨmbi eñguk, “Nepek wɨn nɨtek indaukak? Nak ama gɨta gama nɨm kuñgut, wala.” 35 Eumbi tambane nɨñguk, “Dɨndɨm Woñdɨ dɨkoñnan pɨumbi, Yambat Loloñ Sɨnɨk endok gembɨnlɨ gep tapliukak, wala tɨmbi gwañgwa apmekañ endɨ giñgi sɨnɨk, tɨmbi Yambat enlok Nɨñañ nɨnekalɨñ. 36 Dɨkok sambatka tam no Elisabet en nandɨ-ñɨmlañ. Endɨ gɨlɨk, tɨmbi ‘En yamɨn’ wɨndɨñ nɨñgɨlɨñ, gan man ñɨndɨñgɨt endɨ bo gwañgwa mɨnjɨpmat kuumbi, yakɨp kɨt tombon noñgan ñalak. 37 Nekta, Yambattɨ nepek no tuop nɨm tɨmbek no nɨm patak.” 38 Eumbi, Malialɨ tambane nɨñguk, “Ale. Nak Wopumdok kena wembe sɨlanin. Manda elañ, wolok tuop inda-namun.” Wɨndɨñ eumbi, eñalolɨ en kañ bimbi ñañguk.
Malialɨ Elisabettoñ ñañguk
39 Wolonda Malialɨ tɨ-wɨlɨ dɨkñe tɨmbi, Galili kwet bimbi, Judia kwet pɨñɨlopɨlatnan platik sɨnɨk ñambi, it kwet nolok tomguk. Tombi, 40 Sakalaialok ilnan lombi, endok tamɨn Elisabet we ñɨmɨñguk. 41 We ñɨmɨumbi nandumbi, wolongan gwañgwa Elisabettok sɨmbai gɨnañ pakuk walɨ gembɨnatgan sasɨk tɨñguk. Tɨmbi Dɨndɨm Woñdɨ endok gɨnañnan tokñeumbi, 42 wopumgan kɨtɨmbi, ñɨndɨñ eñguk, “Tam nɨndok boñgɨpniinan dɨk wakan gwɨlam gamgamɨn, tɨmbi gwañgwa tɨkeukañ wɨn wɨndɨñgangot gwɨlam ikan mɨmɨn.” 43 Elisabettɨ wɨndɨñ embi yousɨmbi nɨñguk, “Gan nɨtek tɨmbi dɨk Wopumnalok meñlɨ tam pɨmbɨñen nak ñandin nokoñ bɨlañ? 44 Nak Wopumnalok meñ ganlet wɨn kusei ñɨndɨñda: nak dɨk we nameñ wɨn nandɨt nain wolondañgan gwañgwa nokok sɨmbatna gɨnañ patak endɨ sɨlɨsɨlɨ tɨmbi, sasɨk tɨk. 45 Tɨmbi Wopumdɨ nek ganguk wolok tuop indaukak wɨn nandɨ-kwambɨñ dambi tɨke-kulañda, amatam dɨwɨn yapma kle-patañ.”
Malialɨ Wopum nɨ-kɨndem dañguk
46 Tɨmbi Malialɨ ñɨndɨñ eñguk,
“Walenalɨ Wopum nɨ-loloñ elak,
47 Yambat nep kɨmɨtak enda gɨnañna tiptɨ nandɨ-koñgom tɨ-ñɨmlak.
48-49 Nekta, nak endok kena wemben pɨmbɨñen,
gan endɨ wandingan embi nandɨ-namguk,
wɨn Yambat Gembɨ Molom endɨ kundit wopuwopum asup tɨ-namguk,
wala tɨmbi amatam man ñɨndɨñgɨt kuañ ba siñgi kunekalɨñ
endɨ naka ‘amatam dɨwɨn yapma kle-patak’ wɨndɨñ nanɨnekalɨñ.
Endɨ Yambat dɨndɨm ba giñgi sɨnɨk,
50 amatam giñgiñgan tɨ-ñɨmañ busuk mamasa tɨ-sembi,
ama sambat no ba no siñgi indanekalɨñ enda wɨndɨñgangot tɨ-sem-ta-ñaukak.
51 Endɨ kundit gembɨnat pa tɨñɨpi,
ama gɨnañjɨ gɨnañ nɨsɨla nandum loloñ tɨñguk wɨn ep tɨmbɨ papuseneñgɨlɨñ.
52 Endɨ ama wapmañ gembɨnjɨat pipapatsɨ apma tɨke-sembi,
amatam kosɨ nɨmnat enda kot gɨñgɨt emguk.
53 Endɨ amatam nepenepekta lonjɨñgɨlɨñ enda gɨnañ sɨloñ tɨ-semumbi, nombo nɨm lonjɨñgɨlɨñ,
gan amatam nepek asup pat-semguk wɨn enɨ-mulɨmbi, slak pɨm ñañgɨlɨñ.
54-55 Nɨndok bep pañniila enɨ-kwambɨñ dañguk
wolok tuop endɨ kena gwañgwañii Islael wakan epmɨ platambi,
Ablaam gɨta komblinñii nandɨ-sembi,
busuk mamasa nain taletalen nɨmnat tɨ-semektok nɨm nandɨ-kamalañguk.”
56 Malialɨ wɨndɨñ eu taleumbi, yakɨp tɨpet gɨt no ba nek Elisabet gɨta papi, undanem ilnan ñañguk.
Elisabettɨ Yoane apguk
57 Elisabettɨ gwañgwa tɨketɨkelok nain indaumbi, nɨñañ apguk. 58 Endok sambalii gɨt ilnan nasiilɨ Wopumdɨ gɨnañ busuk tɨ-ñɨmɨñguk gɨñgɨt wɨn nandɨmbi, en gɨta sɨlɨsɨlɨ tɨmbi, 59 sande noñgan taleumbi, gwañgwa pɨñgɨu dɨp dombɨnepi bɨñgɨlɨñ. Bɨmbi, beulok koi Sakalaia wɨn kɨtɨnepi eñgɨlɨñ, 60 gan meñlɨ “Wɨn nɨm” eñguk. Embi, “Koi Yoane kɨtɨkɨtɨlok” eñguk. 61 Eumbi nɨñgɨlɨñ, “Sambatsettok boñgɨpsɨnan ama no koi Yoane no nɨm patak.” Wɨndɨñ embi, 62 kɨttɨñgan beu nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Dɨk kot nek mɨmɨlok nandɨlañ?” Eumbi, 63 kundit youyouttok nepenepela enbɨmbi, tɨke bɨ mɨumbi, “Koi Yoane” youkuk. Youlɨmbi, wɨn kañbi nandɨ-bendɨ tɨñgɨlɨñ. 64 Tɨmbi wolongan Sakalaialok man mamben salaktaumbi, kusei kɨmɨpi, manda embi, Yambat nɨ-kɨndem dañguk.
65 Nepek wɨndɨñ inda-ñɨmɨumbi, il kwelnan nasilɨ kundit wɨn kañbi mɨsɨñgɨlɨñ. Tɨmbi nepek indañguk wolok gɨñgɨttɨ sapakñanembi, Judia kwet jañgɨnnan tuop ña-taleñguk. 66 Tɨmbi kasat wɨn nandɨñgɨlɨñ endɨ gɨtɨk nandɨ-kwɨnakwɨnalembi, Wopumdɨ gwañgwa wɨn gembɨnlɨ kasopmɨlak wɨn ka-nandɨ-tomgɨlɨñda ñɨndɨñ e-nandɨñgɨlɨñ, “Gwañgwa walɨ bendɨ wopum dambi, ama nɨtein sɨnɨk indaukak?”
Sakalaialɨ Wopum Yambat nɨ-kɨndem dañguk
67 Tɨmbi Dɨndɨm Woñdɨ Yoanelok beu Sakalaialok gɨnan tokñeumbi, Yambattɨ manda eelok nɨñguk wolok tuop embi, ñɨndɨñ eñguk,
68 “Nɨndɨ Wopum, Islaellok Yambat,
en kusei ñɨndɨñda nɨ-kɨndekɨndem tɨ-ñɨmɨna:
endɨ amatamñii nandɨ-nɨmbi,
toptop kolan gɨnañ nanin nɨp tuambi, nɨp kɨmɨkuk.
69 Endɨ enlok kena aman Devit endok komblinñii boñgɨpsɨnan nanin ama gembɨnat no nɨp kɨmɨlektok tɨmbɨ inda-nɨmguk,
70 wɨn damañgan plofet amañiila enbɨmbi eñgɨlɨñ wolok tuop.
71 Endɨ kanjɨknii ba ama gɨtɨk nandɨ-kola tɨ-nɨmañ endok kɨsɨnan nanin nɨpma tɨkeuktok wɨndɨñ tɨñguk.
72 Endɨ bep pañnii busuk mamasa tɨ-sembi,
en gɨta toptop tɨñguk wɨn nɨm nandɨ-kamalaukak.
73 Endɨ enlok koi plon sotnɨ Ablaam ñɨndɨñ nɨ-kwambɨñ dañguk:
74 endɨ nandɨ-nɨmbi, kanjɨkniilok kɨsɨnan nanin nɨpma tɨkembi,
nɨp tɨmbɨ pañgɨtaumbi,
mɨsɨmɨsɨ nɨmnat nɨ-wowoñ tɨñɨpi,
75 kuamɨñ tuop endok dainan gɨñgɨtñiiñgot dɨndɨm ku-ta-lonekamɨñ.
76 Tɨmbi nɨñana dɨkok kandañ nak ñɨndɨñ elet:
Yambat Loloñ Sɨnɨk endɨ dɨk enlok plofet aman ganbekak.
Nekta, dɨk Wopumdok telak dama tɨmbi,
telak tɨ-dɨndɨm e-ñɨmekañ,
77 wɨn dɨk amatamñii ñɨndɨñ enɨ-daut tɨ-semekañ:
‘Wopumdɨ sepmektok nandɨlak, wolok tuop yomjɨ bi-samekak.’
78 Nɨndok Yambatnɨ endɨ gɨnañ busuk molomda tɨmbi wɨndɨñ tɨlak.
Endɨ ama wɨn nɨ-mulɨmbi,
maim sonan wandin endɨ kunum gɨnañ nanin nɨndoñ pɨmbi,
79 ama yomjɨla tɨmbi kɨlɨm gɨnañ kɨmdok gɨñgɨt kuañ kolɨ sale-semlak,
endɨ busuktok telaknan nɨnañgɨlɨmbi kunekamɨñ.”
Sakalaialɨ plofet manda wɨndɨñ eñguk.
80 Tɨmbi gwañgwa walɨ bendɨ wopum daumbi, gɨnan tiptɨ wɨndɨñgot gembɨlañguk. Tɨmbi endɨ kwet ama nɨmnatnan ña ku-ta-ñakap, nain wɨn indaumbi, Islael amatamdok dausɨnan inda-dakleñguk.