ROMANS
Paul Corinth baga se yia tom A.D. 67 iwita tam gawa imi bataguru Rome Kris alo nungaram. Nuna Juda kariimet, se suen biya tala mu sor saki ko kariimet, bare Kristus te nuna biguwura suanta bagakasan.
Bore te se, chapter 1 nama 8 te mu, Paul den gilalong ninguru nunguningkiri nunga maonam, ale balam, den mu iwita nanga kasurso, ana nangamang ningi nunguning te Kaem nanga baluk kariimet ningo diram ko ma nanga balukko. Lage bo bo ta mena.
Chapter 9 nama 11 te mu, ana Israel alo nunga dugu duap te iwita ikisan, duap te nunguning se tai aitak se nama tom nukum te Kaem mel suen biya bitaruwoso.
Chapter 12 nama 16 te mu, Paul ana Kris alo munan aguwaya te baganakko mu nanga manarso, ale balso, marak bagara tala nanga nangimik lilim la Kaem tunakko maso.
1
Den gira
Imi ani Paul, Jesus Kristus ko ura kari. Kaem aninga aru tam ale noko apostle ko aga beteram, ale ani noko den gilalong apurekko aga balam. Den gilalong umu nu maingkala ko prophet alo nuguring te balu beteram se noko batoga laili te aniso. Se den mu noko Namar ko balso. Nu David ko gue te kari ko bilangaram. Ale Bur ko sokel laili mu te, noko kuera ale marak barasa mu te numi wetang saparam, nu Kaem ko Namar: Jesus Kristus anananga Kari Biya. Se nu te, se noko nup biya ko, Kaem gomang ana nangaram, ale apostle ura mu nangaram, mu ana te sor saki ko kariimet ningi kariimet nunga aru tanak se ko nongomang ningi nunguning aruk se kuring karo tumonko.* Paul ko apostle ura: Acts 26:16-18; Romans 15:16-21; Galatians 2:7-9. Se nina mu, nu kariimet Jesus Kristus ko ma nunga balam ale nunga aru tam wore nunga ningi agotala bagasan.
Se nina suen la Rome bagasan, Kaem nego ko kua ningaram ale noko kariimet ko ninga aru tam mu, Kaem anananga Nainet se, nanga Kari Biya Jesus Kristus, nunga nongomang nangara, se nongomang lila mu nengerak anirukko.
Paul ko gomang mu Rome namarukko
Motam motam mu, ani girek ale nina suen la nego ko, Jesus Kristus nup te aga Kaem amilmil tuekko, mu awuk, nenenga nengemang ningi nunguning ko den mu, sor suen la te geraga saparam se ani agotala ikiem. Kaem, ani ko angamang motam lilim la te ko ura betesam, ale ko Namar ko den gilalong balu lagasam, mu agarkiwoso. Nunguningta, tom bo me ta aga kiaso, 10 nina nego ko guranek pempem la bita lagasam; ale aga guranek mu Kaem ko gomang uwuta agi mu, lage kuring bo kaguk se ani tairik ningarkikko.
11 Aninga angamang biya mu, nina ningarkik ale Bur Laili ko munan sang aninga ningi wore nina ningimik te bitirik se sokel talko. 12 Ale munan umu te, nina ta, ani ta, kiwem koma suanta umu te nangamang ningi nunguning te nanimi sangam tunakko. 13 O aga singsang, aga angamang mu nina iwita ikialko aniso: Ani tom suen biya nengete tairik ale, sor saki ko kariimet ningi ura beterem ale ko nunguning kaparam se arigem uwuta, nenenga ningi bitirik se ko nunguning kaparuk se arigekko, bare lage kuring me kaiga aisu arigam tai aitak.
14 Aninga ura mu kariimet suen la nunga ningi bitirikko ura, Greek alo ta se Greek ko mena alo, ikia sinar ago se ikia sinar mena mu koma suanta. 15 Bore te se, ani nina Rome bagasan mu nenengate karogo la den gilalong balikko angamang tawun biya aniso.
16 Ani den gilalong apurekko me soror masam, mena. Mu awuk, mu Kaem ko sokel, te awiriya ko gomang ningi nunguning aso umu sangaru taso. Juda alo giriman iki gilingiman, se aitak sor saki agotala ikimonko. Jesus ko dugu duap balnakko me dolanakko: Mark 8:38. Den mu sokel ago: 1 Corinthians 1:18. 17 Mu awuk, mu den gilalong borta Kaem ko munan ningo diram ana nago ko beteram mu wetang te nanga kasurso, mu iwita: Anananga nangamang ningi nunguning te nu ana noko kariimet ningo diram ko ma nanga balso, lage bo bo mena. Batoga te aniso iwita, “Kariimet ningo diram mu nongomang ningi nunguning ko munan te ningo la lagamonko.” Habakkuk 2:4. Galatians 3:11 ago arikko.
Kaem kariimet kilek memek betesan mu koma memek nungarso
18 Kariimet nubiring Kaem tuman ale nunga kilek memek memek umu ko munan te den nunguning mu maguwurayam bitawasan mu, nu duruk wonong te ko gomang magara mu wetang saparam. 19 Mu awuk, Kaem ko betera kaora aguwaya mu Kaem kota nunga kausam se nuna ko ikia, wore me ko ikia iwita betesan. 20 Bare Kaem ali lilim la nungam ko kam te la mu, noko ikia se kiwem yumura se, noko sokel kumik menara mena mu se, noko munan duap bo nunguningkiri mu, anapeya mel kasik la nu giragiraram mu te, nuna nu ko ari ikiman. Bore te se, kariimet umu nungumik tuang bo te aratamonko mu am mena.§ Kaem ko munan wetang te aniso: Psalm 19:1-6; Acts 14:17; 17:27.
21 Mu nuna Kaem ko ikiman, bare nuna nu Kaem iwita nup me patawukasan, agi amilmil me tuikasan. Nononga ikia mu kumik nunguning bo mena, se nongomang motam mu tiromorom paga saparam. 22 Nuna nongota ikikasan mu nuna kari sinar iwita ikikasan, bare mena, nuna kari borara ko arataman,* Nuna nongota ikikasan mu nuna kari sinar makasan: 1 Corinthians 1:19-21. 23 ale nuna Kaem nikim biya ago tom suen la baga lagoso mu bita taman ale tengeman ali kari ko dora se inangnang gawitiru mel dora kuar ko kisiman ale nup patawukasan.
24 Bore te se, Kaem nunga bita tam se, nunga nongomang motam barasa memek umu ago, saman katagot ko munan dolara ago mu te nunumi maguwu silati se bagakasan. 25 Nuna Kaem ko den nunguning mu bita taman ale tengeman den kawel ningi kapaman, ale melmasak suen la kuting te giragiraram mu guruguman se Giragir Kotam kuwim tam. Bare mena, mu nuguta wore ana pempem la nup patawunakko. Nunguning.
26 Bore te se, Kaem nunga bita tam se, nomotam nongomang barasa ko munan ningi kapa sapa gilingiman. Nunga imet mu munan nunguning, imet kari nunumi ago nana gia mu beteman ale, imet imet nunumi ago no gikasan. 27 Se nunga kari mu koma suanta tala, imet ago nana gia ko munan nunguning mu beteman ale, kari kari nunumi ago nana gia ko munan ko nongomang barasukaso se bitakasan. Ale nunga betera kaora memek umu ko koma memek tokasan. Kilek memek: Leviticus 18:22; 1 Corinthians 6:9.
28 Ale umu la mena, nuna Kaem ko ningo ilukuawumonko me ko kuakasan, bore te se Kaem nunga bita tam se, nunga ikia memek umu ningi, munan nuna me betemonko koma wore bita gilingikasan. 29 Nononga bagara aolak mu am memek biya se kilek ningo diram bo ta me bitakasan, am kilek memek duap duap bitakasan: mel suen biya nononga la ko awura ko ago kaera, se kilek memek ko dolara ago mu, se kariimet saki nunga nongomang magara, kari mora se kuera, ining singi, kawel kilek, saki alo memek tamonko nunga iki maguwura. Se bo buring ko den bala, 30 se saki alo nomokete bo nup maguwura; Kaem ilak betera kaora, den ikia ale ter patera, nunumi kualala betera, se nuguring te nongota nunumi ko bala. Ale kilek memek te betera ko lage iki gurugu lagara. Ale nunga nunam nonet nuguring kuluka. 31 Ikia ningo bo nongote am mena. Nongota den bala ale me karo tuata. Ale nunga singsang nunga kuera ale nongomang nungara mu mena tala. 32 Nuna Kaem ko munan ningo diram aguwaya baluwoso mu nuna ko ikia biya. Munan umu iwita baluwoso, kariimet munan memek uwuta uwuta betesan mu koma kua namamonko. Bare nuna kilek umu am bitakasan. Se mu la mena. Nuna munan memek umu bita se, mu aking awiriya kilek umu tuaturum sapawakasan mu nuna nunga atumu sangarukasan.

*1:5: Paul ko apostle ura: Acts 26:16-18; Romans 15:16-21; Galatians 2:7-9.

1:16: Jesus ko dugu duap balnakko me dolanakko: Mark 8:38. Den mu sokel ago: 1 Corinthians 1:18.

1:17: Habakkuk 2:4. Galatians 3:11 ago arikko.

§1:20: Kaem ko munan wetang te aniso: Psalm 19:1-6; Acts 14:17; 17:27.

*1:22: Nuna nongota ikikasan mu nuna kari sinar makasan: 1 Corinthians 1:19-21.

1:27: Kilek memek: Leviticus 18:22; 1 Corinthians 6:9.