LUKA
Pâri ara ŋana Yesu Kirisi kâ Luka iŋgere
Ŋine nde pâri ara ŋana Yesu Kirisi kâ Luka iŋgere. Luka nde Juda tamâta tia; i nde Grik tamâta, ku iŋgere ŋgua ŋine ilâ panzi tamâta lâ ŋgu pinde, kinzi Juda tia, ŋana igagati ilonzi kalonzi tu ma kalonzi tawana Yesu. Luka iveta wurâta ŋana ivetanzi pukoŋa kâ, aku iyoka kuku Paulo itula pâri ara panzi tamâta lâ tinikoa ŋgu (Pâri Tamâta 16:11-24). Luka iŋgere pâri ara ŋine, aku muli iŋgere pepa ŋalae toŋge kilo ŋana Yesu ne pâri-tamâta nenzi wurâta (kumora Pâri Tamâta). Luka iŋgere ŋgua rârâ ŋana Yesu ne kalo-sukâŋa tava ne mâsi kaika, aku itula pwataki tu Yesu imâ tâno kulu ŋana iyaute kinda tamâta lâ ŋgu rârâni piti lâ kondoma ilo.
1
Luka iŋgere ŋgua ŋine ilâ pa tamâta ŋalae toŋge, i ŋa tu Tiopilas
O Tiopilas, lâ zo ŋine kinzi tamâta rârâ sipatogo nenzi ilo-kalo ŋana siŋgere pâri ara lâ pepa tini kâ. Pâri ara ŋinde nde ŋana vetâŋa rârâni Maro Ŋalae Kindeni iveta ipâŋga ŋgininda lâ.
Kinzi siŋgere ŋgua ikura Yesu ne pâri-tamâta muŋga situla pa kinda mine. Kinzi pâri-tamâta ŋinde warakanzi matanzi simora vetâŋa ŋinde pwataki lâ. Aku naŋa kala akasoŋa wa apanâna sondo lâ ŋana vetâŋa rârâni ŋinde duvi kâ. Mine kala naŋa iloŋgu patea tu ma aŋgere ŋgua ŋine sondo nâ pa noko, tamâta ŋalae, ikura muŋga ipâŋga mine. Naŋa aveta mine pano ŋana duvi ŋine kâ; naŋa iloŋgu tu noko ma kusama tu ŋgua rârâni muŋga sipananano ŋinde, ande ŋgua mao nâ.
Aŋelo Gabriel itula ŋgua pa Sakaria tu Yoane Lââ-Liliŋa Tamwata ma ipâŋga
Muŋga, lâ zo ŋinde Herot ipâŋga ikai koipu panzi tamâta simo Judia tâno, ande patarawâŋa tamâta toŋge imo nia ŋinde, i ŋa mine Sakaria. Sakaria ipâŋga lâ patarawâŋa tamâta Abaisa ne ŋgu. I kaiwa nde Elisabete, aku kinzi rua nde simo lâ patarawâŋa tamâta muŋgâŋa Aron ne vâsa ŋgu. Kinzi rua simo sondo ndo lâ Maro Kindeni nao, ŋana tu kinzi uru sipono muli pa Maro Ŋalae ne ŋgua tukuŋa rârâni. Kinzi ŋana silaŋa sipole ŋgua tukuŋa toŋge kâ, ande tia. Andeta kinzi rua nenzi vâsa toŋge tia, ŋana tu Elisabete i niŋga, aku kinzi rua ŋga koŋa lâ.
Simo lee ku zo toŋge, Abaisa ne ŋgu nenzi zo ipâŋga tu ma siveta wurâta toŋge lâ Maro Kindeni ne luma sapâŋa ilo. Aku ŋgu ŋinde soka nenzi vetâŋa muŋgâŋa muli, aku siveta mâsi toŋge ŋana itula Maro Kindeni ne pateâŋa pwataki panzi tu tamâta ea lâ kinzi ŋgininzi ma iveta wurâta ŋinde. Aku Sakaria ŋa ipâŋga lâ ŋana i ma ilâ luma sapâŋa ilo, ku ma isulu yââ iveta mundo kuwae ara ikâki ŋana patarawâŋa kâ. 10 Ŋineŋga kari tai ŋana sisulu yââ mundo kuwae ara ikâki kâ ŋga ipâŋga lâ, ande kala Sakaria imo luma sapâŋa ilo. Aŋga kinzi tamâta ŋgu ŋalae nde sipasau simo nia yo ŋana sikai noŋa kâ.
11 Ŋineŋga Maro Ŋalae ne aŋelo toŋge ipâŋga ipatua pa Sakaria. Aŋelo nde imandi patarawâŋa nia ŋinde tini pa wia kâ. 12 Sakaria nde mata ilâ imora aŋelo ŋinde, aku wisi motu lâ, ku iruru pâta kanaŋo. 13 Andeta aŋelo ipai tu, “Sakaria, noko kururu ndimo. Maro Kindeni ipaloŋo pa noko ne noŋa lâ. Kuloŋo ŋga; noko kaiwa Elisabete ma ipagugua noko natu tamâne ipâŋga, aku noko ma kupatu i ŋa tu Yoane. 14 Noko ma ilo ara ku kundeka nâ ŋana natu ŋinde kâ. Aku kinzi tamâta rârâ kala ma sindeka ŋana i ne paguguŋa kâ, 15 ŋana tu i ma ipâŋga tamâta ŋalae lâ Maro Kindeni nao. I ma inu waini wa lââ kaika ndimo. Aku lâ zo ŋana tina ipagugua i, ande Koroani Sapâŋa ma ipaŋando i ndo lâ. 16 Ŋana i ne wurâta kâ, ande kinzi tamâta rârâ lâ Isrel ŋgu ma sipalele ilonzi kalonzi itaulo imâ pa nenzi Maro Ŋalae Kindeni kilo. 17 I ma ikai Koroani ŋinde muŋga ŋgua-tulâŋa tamâta Ilia ikai, aku ma iveta wurâta imuŋga pa Maro Ŋalae. I ma iveta tamâta ilonzi pa natunzi kilo, aku ma iveta kinzi potomule tamwatanzi sipalele ilonzi kalonzi tu ma sipâŋga sitogonzi tamâta ŋinde uru sipono muli pa Maro Kindeni. Aku i ma ivetanzi Maro Kindeni ne pateâŋa tamâta tu simo sondo, kala Maro Ŋalae ma imâ ipâŋga ŋgininzi.”
18 Andeta Sakaria nde iporo taulo pa aŋelo tu, “Ambo tu ŋgua ŋine nde mao, ande naŋa ma asama ŋine kilala mâsi mana. Naŋa ŋga koŋa lâ, aŋga kaiwâŋgu kala koŋa lâ mine nâ.”
19 Andeta aŋelo itu lâ kawa tu, “Naŋa ŋâŋgu Gabriel. Naŋa uru amandi Maro Kindeni nao, kala i tamwata isupwana tu aporo pâri ara ŋine pano. 20 Naneŋgu ŋgua ŋine ma ipâŋga kanaŋo mao nâ, lâ zo ŋinde Maro Kindeni muŋga ipatea lâ. Andeta noko ŋandai kalo tawana naneŋgu ŋgua ŋga. Mine kala kuloŋo; noko kawa ma pasâe, aku noko ma kuporo ŋgua tia lee, ikura zo ŋana vetâŋa ŋine ma ipâŋga kanaŋo.”
21 Kinzi tamâta ŋgu ŋalae nde simo sio tininzi ŋana Sakaria tu ma iyâti imâ panzi kilo. Andeta zo luandondo ilâ lâ, kala ilonzi rua rua sipakasoŋa tu, “Mana mana ŋga imo soŋgo lâ luma sapâŋa ilo.” 22 Kinzi sio tininzi lee, ŋineŋga Sakaria iyâti imâ pa nia yo, andeta ikura ŋana iporo ŋgua pwataki panzi, nde tia. Mine kala kinzi nenzi ilo-kalo ipâŋga tu i muŋga imora mâsi toŋge lâ luma sapâŋa ilo, ŋana tu itogo lâ mbalau nâ panzi, andeta kawa nde pasâe lâ.
23 Sakaria ne zo ŋana iveta wurâta ŋana patarawâŋa kâ ŋga marumbu lâ, ŋineŋga itaulo ilâ pa tamwata ne lawea kilo. 24 Zo pinde ilâ lâ, ŋineŋga Sakaria kaiwa Elisabete kapwa lâ. Elisabete nde isapana tini ŋana imo luma ilo nâ, ikura nzimona lima. 25 Aku Elisabete iporo tu, “Maro Ŋalae kalo sukâŋa ŋanana, ande kala ŋine iveta mine pa naŋa ŋana ikai naneŋgu maŋeti piti lâ ŋgu naonzi kâ.”
Aŋelo itula ŋgua pa Maria ŋana Yesu ma ipâŋga kâ
26 Elisabete kapwa lâ, aku nzimona lima ilâ lâ, ŋineŋga Maro Kindeni isupwa aŋelo Gabriel ilâ lawea toŋge lâ Galilaya tâno, i ŋa mine Nasarete lawea. 27 Aku Gabriel ilâ pa taine taipa toŋge lâ lawea ŋinde, i ŋa mine Maria. Kinzi muŋga sipatea Maria pa tamâne toŋge, i ŋa mine Yosepe, ŋana ikai kaiwa kâ. Yosepe nde imo lâ koipu ŋalae muŋgâŋa Daviti ne vâsa ŋgu. 28 Gabriel nde ilâ pa Maria ku ipai tu, “Ŋgua pisi imo kuno. Maro Ŋalae itu nzâmbe ara pano wa imo kuno wa.”
29 Maria iloŋo aŋelo ne ŋgua ŋine, aku ilo rârâ, ku iporo ŋgua imo ilo nâ tu, “Ŋgua ŋine nde kie mana.” 30 Andeta aŋelo ipai tu, “Maria, noko kururu ndimo. Maro Kindeni ilo ara pano. 31 Kuloŋo ŋga; noko ma kapwa, aku ma kupagugua lâlu tamâne nzâla-kulu ipâŋga. Noko ma kupatu i ŋa tu Yesu. 32 I ma ipâŋga tamâta ŋalae ndo, aku kinzi ma sipatu i ŋa tu ‘Maro Kindeni âta Tamwata Natu’. Maro Kindeni ipatea lâ tu i ma imo koipu ŋalae, itogo i timbu Daviti mine. 33 I ma ikai koipu ŋalae panzi Isrel ŋgu ku imo nâ. I ma ikai maro panzi tamâta ku imo mine ku imo nâ; i ne zo ma marumbu tia ndo.”
34 Andeta Maria nde itu lâ aŋelo kawa tu, “Ŋine ma ipâŋga mana. Naŋa tiniŋgu ndo, aku akai tamâne toŋge itogo naŋa kaiwâŋgu, ande tia.”
35 Aku aŋelo iporo taulo papa mine tu, “Koroani Sapâŋa ma imâ pano, aku Maro Kindeni âta Tamwata ne walo ŋalae ma ipaŋando noko ndo lâ. Mine kala lâlu sapâŋa noko ma kupagugua ŋinde, ande ma sipatu i ŋa tu Maro Kindeni Natu. 36 Kuloŋo ŋga; noko see Elisabete nde koŋa lâ, andeta i natu tamâne nde ipâŋga lâ, kala ikeno i kapwa ilo. Muŋga kinzi siporo tu Elisabete nde niŋga, kala ŋine i kapwa ikura nzimona lima lâ. 37 Ŋana tu Maro Kindeni ikura tu iveta vetâŋa rârâni.”
38 Maria nde iporo taulo tu, “Naŋa nde Maro Ŋalae ne kuleŋa taine kaa nâ. Ara ŋana i ma iveta pa naŋa ikura noko kuporo mine.” Ŋineŋga aŋelo ipile Maria, aku ilâ lâ.
Maria ilâ kuku Elisabete
39 Aŋelo ilâ lâ, ŋineŋga walele nâ Maria imandi ku imbâmba ilâ pa Judia nenzi lawea toŋge ikeno nia tuu. 40 Ŋineŋga Maria ilâ Sakaria ne luma ilo, ku kawa “Kari ara” pa Elisabete. 41 Elisabete iloŋo Maria kawa kari ara papa, aku ndainani nâ lâlu isoŋga lâ Elisabete kapwa ilo. Aku Koroani Sapâŋa ipaŋando Elisabete ndo lâ. 42 Ŋineŋga Elisabete iporo kawa ŋalae mine tu, “Maro Kindeni itu nzâmbe ŋalae tina pa noko, ipole nzâmbe i uru itu panzi taine pinde rârâni. Aku itu nzâmbe mine nâ papa lâlu ŋine kala ikeno noko kapwa ilo tona. 43 Opopo, naŋa nde taine kaa nâ, aŋga noko nde naneŋgu Maro Ŋalae tina. Mine nde mana mana ŋga noko kumâ pwalele naŋa, a? 44 Kuloŋo ŋga; naŋa taŋâŋgu aloŋo noko kawa kari ara lâ, aku ndainani nâ lâlu ikeno kapwâŋgu ilo ŋine nde indeka ku isoŋga kâki. 45 Noko taine kalo tawana tu Maro Ŋalae ma iveta pano ikura i muŋga iporo mine. Mine kala Maro Kindeni ne nzâmbe ikeno pano.” Elisabete iporo ŋgua ŋine.
Maria ne wâŋgiŋa paneâŋa kâ
46 Ŋineŋga Maria iporo mine tu, “Naŋa iloŋgu apanea Maro Ŋalae! 47 Mao nâ, naŋa iloŋgu ndoni nde indeka nâ pa Maro Kindeni, ina naneŋgu Yautâŋa Tamwata, 48 ŋana tu i ilo ara pa ne kuleŋa taine naŋa, sugorai taineŋgu. Pa zo ŋine wa zo muli-muli wa, kinzi tamâta rârâni ma siporo tu, ‘Maro Kindeni ne nzâmbe imâ pa taine ŋinde.’ 49 Kinzi ma siporo mine, ŋana tu Maro Kindeni, i Kaika Warika, iveta ne mâsi ŋalae tina pa naŋa. I ŋa imo sapâŋa. 50 I ne kalo-sukâŋa imo kunzi tamâta ea uru simege ŋana i kâ, pa zo ŋine wa zo muli-muli wa. 51 I mbau iveta mâsi kaika ŋalaŋala pinde lâ, aku tamâta ea kinzi uru sipasuka warakanzi tininzi, ande iŋaranzi sikâwa pwapwataki silâ lâ. 52 Maro Kindeni ikai koipu ŋalaŋala nenzi walo saŋenzi, aku itawanzi ndue lâ. Aŋga kinzi sugorai tamwatanzi, ande isuka kinzi kâki lâ. 53 Iveta vetâŋa ara rârâ panzi tamâta ŋinde ilonzi tu sipono muli papa i. Mine kala kinzi simo ara nâ. Aŋga kinzi tamâta ŋinde uru sipamorai tu kinzi nde mbaliŋa warakanzi, ande izavarunzi pwapwataki, kala mbaunzi kaa nâ silâ. 54-55 Maro Kindeni iveta ikura ne ŋgua pâŋa ŋinde muŋga iveta kunzi timbunda wukale, ande kala isukanzi Isrel ŋgu, i ne wurâta tamâta kinzi. I ŋandai kalo kapa ŋga; mine kala i ne kalo-sukâŋa imo kuku Abraham, aku ma imo mine kunzi Abraham ne vâsa rârâni ku imo nâ.” Maria iporo ŋgua ŋine.
56 Maria imo ndaina kuku Elisabete lee, nzimona ŋato ilâ lâ, ŋineŋga itaulo ilâ pa taine ne lawea kilo.
Elisabete ipagugua Yoane Lââ-Liliŋa Tamwata ipâŋga
57 Paguguŋa ne zoni ŋga ipâŋga lâ, ŋineŋga Elisabete ipagugua natu tamâne nzâla-kulu ipâŋga. 58 Kinzi lawea ŋinde warakanzi, sitavanzi Elisabete ninambwe wukale kinzi nde siloŋo pâri tu Maro Ŋalae kalo sukâŋa ŋalae ŋana Elisabete, kala Elisabete ipagugua natu ipâŋga lâ. Mine kala kinzi simâ ku sindeka kuku.
59 Lâlu ipâŋga lâ, aku imo kari lima kanaŋo rua lâ, ŋineŋga wurita kilo kinzi sive i karae, ikura Juda nenzi tukuŋa mine. Aku lâlu ŋinde tina-tama seenzi ilonzi tu ma sio ŋoa Sakaria lâ lâlu tini, itogo tama Sakaria ŋa mine. 60 Andeta lâlu tina iporo tu, “Mine tia! Kinda ma tapatu i ŋa tu Yoane.” 61 Andeta kinzi siporo taulo tu, “Mana mana, a? Ŋoa ŋinde muŋga ikeno noko see toŋge tini, ande tia.”
62 Ŋineŋga kinzi sitogo lâ mbalaunzi pa tama, aku sikasoŋa i tu i ilo patea ŋoa ndia pa lâlu. 63 Sakaria itogo panzi tu kelekele ŋana ŋgua ŋgereŋa kâ silua, ŋineŋga iŋgere ŋgua mine tu, “I ŋa tu Yoane”. Aku kinzi wisinzi motutu lâ. 64 Sakaria iŋgere ŋgua ŋine lâ, aku ndainani nâ i kawa ipwa pwataki ku iporo ŋgua kilo, aku ipanea Maro Kindeni. 65 Kinzi tamâta lâ lawea ŋinde nde wisinzi motu pâta, aku pâri ŋana vetâŋa ŋinde rârâni kâ nde ilâ isala lawea rârâni ikeno nia tuu lâ Judia tâno. 66 Kinzi tamâta rârâ siloŋo pâri ŋinde, aku ilonzi rârâ siporo tu, “Ayo, mine kala muli ŋga lâlu ŋine ma ipâŋga tamâta mana.” Kinzi sisama tu Maro Ŋalae ne kaika imo kuku lâlu ŋinde.
Sakaria ne wâŋgiŋa paneâŋa kâ
67 Ŋineŋga Koroani Sapâŋa ipaŋando Yoane tama Sakaria ndo lâ, kala itula ŋgua pwataki mine tu, 68 “Ayo, tapanea Maro Ŋalae, ina Isrel nenzi Maro Kindeni, ŋana tu i imâ ipâŋga ŋgininda ŋana itapa ne ŋgu kinda piti lâ kinzi kazâŋa tamâta mbaunzi ilo! 69 Mao nâ, Maro Kindeni ikai i ne wurâta tamâta Daviti ne vâsa toŋge, aku iŋgunu imo kinda nenda Yautâŋa Tamwata. Aku Daviti ne vâsa ŋinde ne walo nde ŋalae tina. 70 Nanayoni, Maro Kindeni io ŋgua lâ ne ŋgua-tulâŋa tamâta sapâŋa kawanzi, kala situla ŋgua tu i ma iveta vetâŋa mine nâ. 71 Aku Maro Kindeni io i imâ ŋana ikea ŋana kinda kâ, aku ŋana iyaute kinda piti lâ nenda kazâŋa tamâta mbaunzi ilo. 72 Maro Kindeni muŋga ipa ŋgua tu ma ivilanzi kinda timbunda, aku ma kalo sukâŋa ŋananzi. Aku iporo tu i ma iveta ikura ne ŋgua pâŋa sapâŋa ŋinde muŋga iveta kunzi. 73 I muŋga iporo ŋgua kaika ku ipa ŋgua kuku timbunda Abraham mine tu, 74 ‘Naŋa ma akainzi noko ne vâsa piti lâ nenzi kazâŋa tamâta mbaunzi ilo, aku ma apu tini kaika panzi tu ma siruru tia ŋana siveta wurâta pa naŋa kâ. 75 Mine kala kinzi tamâta ŋinde ma sikura tu siveta wurâta pa naŋa, ku ma simo sapâŋa ku sondo ndo lâ naŋa naoŋgu, ikura zo rârâni simo vianzi lâ tâno kulu.’ ”
76 Sakaria iporo ŋgua ŋine lâ, ŋineŋga iporo pa natu tu, “Aŋga noko, naŋa natuŋgu, muli kinzi ma sipatu noko ŋa tu ‘Maro Kindeni âta Tamwata ne Ŋgua-Tulâŋa Tamâta’, ŋana tu noko ma kumuŋga pa Maro Ŋalae ku kuveta i ne nzâla sondo papa. 77 Mao nâ, noko ma kupanananzi i ne tamâta mine tu i ma izavaru nenzi kiesaka piti lâ tininzi, aku i ne vetâŋa ŋinde ma ikainzi piti lâ kondoma ilo. 78 Kinda nenda Maro Kindeni ma iveta mine, ŋana tu i nde kalo-sukâŋa warika. Mine kala i ma io Yautâŋa Tamwata indue imâ pa kinda itogo samba ne sinâla mine, 79 ŋana ipanenzi tamâta ŋinde simo kondoma ilo kala siruru pâta ŋana mateŋa kâ. Aku i ma itula nzâla pa kinda ŋana tamo ara kuku i kâ.” Sakaria iporo ŋgua ŋine pa natu Yoane.
80 Aku simo lee ku muli ŋga, lâlu ŋinde itumbu ŋalae lâ, aku Koroani Sapâŋa ilo-kalo ara ilua. Aku i uru imo nia bilimu nâ lee, ŋineŋga i ne zo ŋana ipatua lâ kinzi Isrel ŋgu naonzi kâ nde ipâŋga lâ.