AꞌALO SOU XAIXAI NOXIꞌA
TA APOSELI
Vaikala lamana
Luka tei la mukaukavu lavuku vile ilemolu lexe aꞌalo laixe Luka mukaukavunu. Ia lavuku ane xaixai noxiꞌa ta aposeli ꞌo ne anu Luka mukaukavunu kalumo sou musolonu aꞌalo noxou. No anu lavuku ane ꞌo ne, mii tatila no nano no anu ane aꞌalosiꞌa ta molomolo noxou Iesu miꞌoxonu tatei. Nenge tamisou lexe no anu xaviinu Uleenu Tavunasi la sou muulaxuneꞌi ta aposeli sou miaꞌaloxu aꞌalo laixe sou Iesu Kalisito. Misoko ne Ielusalemu la milai no tuatuala no xalee lia tila ne Iutaia mo ne Samalia xe milai no xalexalee lia ukalusi. (1:8) Lavuku sou xaixai noxiꞌa ta aposeli ne muaꞌaloxu tavaꞌu lalotu mine musoko no taineꞌi ta Iutaia la musuku mulai muxali tatila no xalexalee lialia mukalusi. Luka umasaxa lexe uvikalaneꞌi ta mitema lamana lexe lalotu noxou Iesu ne muxali sou utaloxolixu saxisaxilaꞌu noxiꞌa ta Romu e misaxilaꞌa uasi. Mo muvikala lexe xaixai noxiꞌa ta mitema e mimuxaxu taneꞌi noxou Iesu xe milosou maulixaꞌa la mimulinu Iesu ne, anu mumomomo sou vaikala noxou Lataua e musakiinu tatei noxiꞌa ta Isilaeli.
Lavuku ane ꞌo muaꞌaloxu xaixai noxiꞌa ta aposeli sou milai miaꞌaloxu aꞌalo laixe sou Iesu Kalisito mulai no aleale no xalexalee lia moseꞌi la xe misokou lalotu no tuatuala moseꞌi la. No nano no anu aꞌalo ꞌo la mivalavalanu muxali xulumuxu tatalu. (1) Vile, aꞌalosou Iesu mine mulivu mutelai teitexi no opo loxotolo xe lalotu ne Ielusalemu musoko no anu xaviinu Uleenu Tavuna. (2) Aꞌalosou xaixai musuku mulai no xalexalee lialia tila ne Pilistia. (3) Xe tatalusou, la xaixai musuku mulai muxisaꞌi sou luaki tila ne Meditaliani la mulai muxali ne Romu.
Mii tatila manina no nano no anu xaixai noxiꞌa ta aposeli ane xaixai no anu Uleenu Tavuna. No voxo sou Pentikosi la Uleenu Tavuna muneꞌe muꞌanaꞌanalixaꞌa ta molomolo noxou Iesu ne Ielusalemu. Mo musolonu sou mulosiꞌa xavi mo muulaxuneꞌi xe muꞌoxonu pekiaꞌa ta temanu lalotu iloꞌa ta kisokisou no anu lalotu. No anu aꞌalo sou xaixai noxiꞌa ta aposeli ꞌo la muaꞌaloxu aꞌalo veveveeni moseꞌi sou Iesu Kalisito ta aposeli miaꞌaloiꞌa ta mitema no anu. La sou no anu xavi no anu aꞌalo laixe ne, la nenge temaisou lexe ta mitema tavuꞌalo mimuxaxu taneꞌi noxou Iesu, la sou lalotu muleme muxali pekiaꞌu.
No nano no anu aꞌalo noxou Luka ꞌo, la tamaisou aꞌalosou xaixai noxou Paulo sou mulai muaꞌaloxu aꞌalo laixe no tuatuala leviani. No nano no anu aꞌalosou Paulo ne, voxo leviani la anu uvikala lexe, “nexi.” No anu vaikala mautunu se ne, la ta mitema sou lavulavu moseꞌi miꞌoxo lexe Luka male ilou Paulo mixixao no voxo leviani, la sou no anu aꞌalo noxou la muꞌoxo lexe, “nexi.”
Aꞌalo muai no nano aloxo ꞌo
Iesu mulalaxineꞌi ta molomolo noxou sou ilai iaꞌalo xe mulivu mulai teitexi no opo loxotolo 1:1-26
a. Iesu iloꞌa ta molomolo noxou misakii vaikala xe mupalusiꞌa 1:1-11
b. Lakolisou Iudasi 1:12-26
Ta molomolo noxou Iesu misoko miaꞌalo ne Ielusalemu 2:1–8:3
Misolonu aꞌalo laixe mulai ne Iutaia xe ne Samalia 8:4–12:25
Paulo musokou xaixai noxou 13:1–28:31
a. Paulo musokou muamuaꞌi noxou 13:1–14:28
b. Ta kisokisou no anu lalotu mipita mivivikala ne Ielusalemu 15:1-35
c. Muamuaꞌi noxou Paulo ta tameisou 15:36–18:22
d. Muamuaꞌi noxou Paulo tatalusou 18:23–21:16
e. Misakisakinu Paulo ne Ielusalemu, la mulai ne Kaisalia xe mukalu la mulai ne Romu 21:17–28:31
1
Iesu Mutelai no Opo Loxotolo
Luk 1:3Eni Luka akaukavu ulai noxine Teopilo aloxo ꞌo, aꞌalo ane tei ne sou mimii latala ane Iesu musoko sou muꞌoxonu, mo mulosieꞌixaꞌa ta mitema lavulavu no anu. Mak 16:19; Luk 24:49-51Mo muneꞌe mutalo no voxo ane Lataua munoꞌu mutelailixu teitexi no opo loxotolo. Ia tei no mine Anu utelai uao, io no anu xavi noxou Uleenu Tavuna, la Anu mupelaꞌa ta mitema sou xaixai noxou. Aneꞌi e Anu musosovosiꞌa sou xaixai lexe aneꞌi iꞌoxonu. Luk 24:36-49; Apo 10:41Tei, la muxamuli navunavu tatila sou soli, xe iliꞌi la mumauli la. Xe no nano no anu voxo itemaxu tamei, la mupalapalaꞌa noxiꞌa ta aposeli noxou ne sou mumaxaꞌu mo muꞌoxonu mimii seꞌi sou aneꞌi ilavusou manina lexe Anu mumauli. Xe Anu muvikalaneꞌi no anu saxisaxilaꞌu noxou Lataua kalumo. Luk 24:49; Ioa 14:16-17; Apo 2:33No voxo vile iliꞌi no mine Iesu musoli xe mutulu la Anu iloꞌa uao ixolu sou iꞌaniꞌani o, la Anu muvikalaneꞌi pekiaꞌu aloxo ꞌo, “Mamu sou ngaꞌumesou tuala ne Ielusalemu, ia ngaxoxolu ne mo ngaxomaiou Uleenu Tavuna ane Mamilo muvikala lexe ulosinge loxo ngingi ngelomusou eni evikalangengi no anu. Mat 3:11Ioanesi muꞌulosiꞌa ta mitema no anu lexa, ia maxuveeni uasi, la ngingi ngaꞌulo no anu Uleenu Tavuna.”
Luk 24:21Ioxe, no mine aneꞌi mixolu mipita, la mitaliꞌisou Iesu aloxo ꞌo, “Tilasixe, loxovaa vaimomo ꞌo sou nini nasuꞌulinexi ta Isilaeli sou talivunoxu tualasixe mo mexe tasaxilaꞌu?”
Mak 13:32La Anu mukolineꞌi aloxo ꞌo, “Voxo sou ngalivunoxu tualasinge ne, Mamilo molu musosovosou no anu masaxa noxou, ia anu mii sou ngingi ngalavusou no anu uasi. Mat 28:19; Luk 24:48Ia, iliꞌi no mine nganoꞌu xaviinu Uleenu Tavuna xe uluꞌe uxolu noxinge, la sou ngingi ngaaꞌaloxu ualasilo ne Ielusalemu mo no xalee lia tila ne Iutaia mo Samalia ukalusi xe ulai uxali no xalexalee lia ukalusi.”
Anu muvikalaneꞌi aloxo ne mukalu, la aneꞌi uao itutulu imamaisou sio, io Lataua munoꞌu mutelailixu teiteixi la tamuxala mutaluxu mole aneꞌi imaisou la uasi.
10 No mine aneꞌi uao itutulu sou iutitiiou no mine mutelai, io alaxu vilesisi ꞌo, la ta mitema ta tamei tokolomoxaꞌa keakea mixali mitulu no paꞌumeꞌa. 11  Mat 26:64; Luk 21:27La ilou mivikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Ngingi ta mitema sie Xalilaia, tavaꞌu loxovaa la sou ngatulu ngamamalei utetelai no loxotolo loxo ne? Iesu e Lataua muxexeenu noxinge sou mulaixu teitexi no opo loxotolo ne, Anu ulai la ulivu uneꞌe iouvilesisi aloxo ngingi ngetulu ngemaisou mutelai ne.”
Mateasi Munoꞌu Tanixu Iudasi
12  Luk 24:50-53Iesu mutelai mukalu, la aneꞌi meꞌa no laxaꞌilu vile ilemo lexe Olivu sou milivu milai ne Ielusalemu. Laxaꞌilu ane ne, muxolu ꞌalaisi ne Ielusalemu. La umomomo sou imuamuaꞌi sou ilai ilotu no voxo tavuna.* Anu umomomo loxo 1Km. 13  Mat 10:2-4No mine aneꞌi miꞌunalai no tuala tila mukalu, la mitelai no tani kaveutuxu vile muxolu teitexi e aneꞌi ixoxolu no anu. Aneꞌi e ixoxolu ne, ualaualasiꞌa aloxo ꞌo. Vile noxiꞌa ane Pita, xe tameisiꞌa ane Ioanesi, xe tatalusiꞌa ane Iakovo. Xe seꞌi noxiꞌa ane Andeleasi mo Pilipi mo Tomasi mo Vatolomaio mo Mataio mo Iakovo ane Alipaio ꞌolu mo Saimoni anu itema vile noxiꞌa ta mitema ane imasaxa lexe aneꞌi meꞌa isaxilaꞌu tualasiꞌa, xe Iudasi e Iakovo vile la ꞌolu. 14 Aneꞌi oponeꞌi vilesisi sou ikilaka pekiaꞌu ulai noxou Lataua utotomu. La ta sema moseꞌi iloꞌa Malia e Iesu nenu mo ta vimovimou mipita noxiꞌa kalumo sou mikilaka.
15 Iliꞌi no mine aneꞌi ta mitema sou imuxamuxaxu taneꞌi noxou Iesu mipita, la itiitisiꞌa mumomomo loxo itemaxu muxatele vile (120). La Pita mutulu no taineꞌi sou muvikala aloxo ꞌo, 16  Lex 41:9“Ngingi ta vivilo ꞌo, tatei la Uleenu Tavuna muxolu noxou Deviti la Anu muꞌoxonu sou mulemolu vaikala vile sou Iudasi e anu muulaxuneꞌi ta mitema e mitetelisou Iesu. Mo vaikala muai no Lavuku Tavuna teinu ne, anu a muxali manina ꞌo. 17 Iudasi ne, anu itema vile e nenge nengeꞌa texolu mo texaxai tepita.
18  Mat 27:3-8Ia ta mitema milosou lamoli loxo lakolisou ꞌilixo vile masua e anu muꞌoxo noxou Iesu, la sou anu mulotonu lia vile no anu. Ia iliꞌi, la anu mulapau no anu lia ane ne la opoonu mupau la tamusinu mulaalaa. 19 Anu musoli aloxo ne, la ta mitema mukalusi ne Ielusalemu milomusou aꞌalosou la milemolu lia ane ne ualasou lexe Akeludama no anu vaikala noxiꞌa ne laaxu lexe lia e sialu munixisou.”
20  Lex 69:25; 109:8La Pita muvikala aloxo ꞌo, “Mimii muxali noxou Iudasi aloxo ne, xo mikaukavunu muai no anu Lavuku sou Lexe aloxo ꞌo,
‘Tanixu uxolu vitanisi mo itema vile uxolu no anu mamu.’
Xe no anu vaikala vile la, la muvikala aloxo ꞌo,
‘Itema vile unoꞌu tanixu no anu xaixai sou uulaxunu ane ne o.’
21 Anu aloxo ne, la sou nenge tasosovosou itema vile no nixi noxinge e nenge nengeꞌa Tila Iesu texoxolu mutotomu, 22  Mak 1:9; 16:19; Ioa 15:27musoko no mine Ioanesi muꞌulosou mo muneꞌe mutalo no mine Lataua munoꞌu Iesu mo muꞌumesinge mulai teiteixi. Itema ane ne sou nenge nengeꞌa taaꞌaloxu aꞌalosou soli mo tulu noxou Iesu.”
23 Pita muvikala aloxo ne mukalu, la aneꞌi milemeꞌa ta mitema ta tamei sou iuaꞌuli sou vile unoꞌu tanixu Iudasi. Vile ualasou lexe Iosepu e ilemo lexe Valusavasi mo ualasou vile la lexe Iusuto, xe tameisou ualasou lexe Mateasi. 24 Mukalu, la aneꞌi mixolu sou mikilaka aloxo ꞌo, “Tilasixe, nini nelavusou xavutalamexi mukalusi, la sou nini nalosiexixu itema ꞌenaꞌei noxiꞌa aneꞌi tamei ꞌo 25 sou uxali aposeli noxou Iesu mo unoꞌu tanixu Iudasi. Xo anu muꞌumesou xaixai noxou mulai no tualasou sou unoꞌu navunavu no anu ꞌilixo ane anu muꞌoxonu.” 26 Ioxe, aneꞌi miavuti, la miꞌoxonu vilaꞌi vile sou lexe isosovosou vile noxiꞌa ilou. La sosovo noxiꞌa ne, muꞌisalili noxou Mateasi. La sou aneꞌi mimuxaxu loxo anu vile noxiꞌa aneꞌi ta aposeli noxou Iesu mavulovexa mo muluꞌe no lia vile.

1:1: Luk 1:3

1:2: Mak 16:19; Luk 24:49-51

1:3: Luk 24:36-49; Apo 10:41

1:4: Luk 24:49; Ioa 14:16-17; Apo 2:33

1:5: Mat 3:11

1:6: Luk 24:21

1:7: Mak 13:32

1:8: Mat 28:19; Luk 24:48

1:11: Mat 26:64; Luk 21:27

1:12: Luk 24:50-53

*1:12: Anu umomomo loxo 1Km.

1:13: Mat 10:2-4

1:16: Lex 41:9

1:18: Mat 27:3-8

1:20: Lex 69:25; 109:8

1:22: Mak 1:9; 16:19; Ioa 15:27