LUK
Jiysis Krays Minim Tep Luk Tikak
Minim Nind Niŋep
Baybol buk day “Luk” apun biy, bi Jiwda mer bap tikak. Yimb nuk ak Luk. Nuk dokta ak pen; Pol yip taŋgiy, Jiysis nup tikey yomb giy, yerer gindand apiy kumiy tikjak Nop ker amnak ak, kesim dey niŋrep gak rek, biynimb nuk Jiwda mer Jiysis nup gosimb niŋyak gok kuyip tikak.
Nuk Jiysis Yisrel biynimb kuyip nep mer, Jiwda mer gok kuyip kunep Gor ker diniŋg awak minim ak aŋgrep gak (Luk 2:32, 3:6, 24:47).
Bi kun ak nep Baybol buk day “Apasol” apun ak kunep tikak.
Minim Ar Keykey Mindip Rek:
Minim nind aŋgak ak mindip, chapta 1:1-4.
Jon bi ñiŋg pikñemb ak yip Jiysis yip kuyip tikyak minim ak mindip, chapta 1:5–2:52.
Jon bi ñiŋg pikñemb ak woŋg kiñiŋ gi gak minim ak mindip, chapta 3:1-20.
Jon Jiysis nup ñiŋg pikñak ak sek, Seytan Jiysis nup tom gak minim ak sek mindip, chapta 3:21–4:13.
Jiysis miñmon Galiyliy woŋg kiñiŋ gi gak minim ak mindip, chapta 4:14–9:50.
Jiysis Galiyliy nimb woŋg gindand Jerusalem amnak minim ak mindip, chapta 9:51–19:27.
Jiysis ñin nuk ak maŋ giy wiyk nokom bap mindakniŋ, Jerusalem sek, yep maŋ kun okok sek aŋgñiraŋgek minim ak mindip, chapta 19:28–23:56.
Jiysis kumiy tikjakek biynimb kuŋaynep nup miseŋ niŋyak ak sek, arachak Nop ker amnak minim ak sek mindip, chapta 24:1-53.
1
Luk Biyomb Tiyopiylas Nup Minj Tikak
1-2 Biyomb Tiyopiylas. Krays nup namb chinup biy tikey yomb giy, gak gak rek, bi gunap windin niŋiy aŋgñeyak, bi gunap niŋiy, kesim nokom kun ak nep ar keykey tikyak. Pen biyomb niŋan: Jiysis nind gek owak rek, yand per kiñiŋ piyowniŋ tep gipiyn ak mey, kunep tikniŋg gispiyn. Kun giy tiken mey, minim nip aŋgey niŋban ak, niŋind yimb nep apay aŋgiy niŋniŋgamban.
Jon Bi Ñiŋg Pikñemb Ak Tikniŋgamb Aŋgak
Nind Herot Jiwdiya propens kond mindyiŋgip ñin ak, binak Sekaraya, Gor nup simboŋgep woŋg ak gi mindyiŋgip. Bi layn nuk yip woŋg jimñiy giyiŋgipay gok kuyip, Abayja Layn aŋgyiŋgipay. Pen bi Sekaraya kun ak biynuk yimb ak Eliysabet. Nup kunep bi Gor nup tap simboŋgep Eron kiñiŋ ak tik dand amiy tikyak.
Kiykber Gor minim ar ak maŋgiysek kisen giy minder; Gor niŋek minim bap ma mindek. Pen Sekaraya biynuk Eliysabet ñapan wom ak mey; ñapan bap tikiy mer, pisnep yimb tokiy ayrik.
8-9 Ñin bap Sekaraya binuk yip woŋg jimñiy giyiŋgipay gok, ap Gor nup simboŋgep woŋg ak tip giniŋg aŋgyak, “Woŋg giniŋgambun kun ak, bi chin an rek biyomb aŋgayon chinup gunap kond mindeniŋgamb aŋgiy,” sandiw rek ak giy mey, Sekaraya nuk wiyn giy, kuyip kond mindyiŋgip. Tap kuyrep apyiŋgip gok Gor aŋgniŋep korip miŋgan ak amiy, daŋgiyiŋgip. 10 Pen ñin bap, tap kuyrep daŋgiyep won ak apek, biynimb kuŋaynep ap mis biyaŋ nan-giy lotiw mindyakniŋ, Sekaraya nuk tap kuyrep wak kun ak daŋgiyniŋg, korip ñiluk miŋgan ak amniŋg saŋdak. 11 Amjakakniŋ, enjol bap ap tap kuyrep wip daŋgiy ayiŋgipay ñin yipund kind okok ken miseŋ gak. 12-13 Sekaraya niŋiy jiwdiy pirikek, enjol ak nup aŋgak, “Ma piriknimin! Gor nup minim aŋgniŋban ak niŋimb. Biynak Eliysabet ñi bap tikniŋgamb. Tikek yimb nup Jon aŋgnimin. 14-15 Nuk Gor nup woŋg gek; Gor nup tep giy, nip key tep giy, biynimb gok kuyip tep giy giniŋgamb. Nonim nup tikek, Gor Kawnan ak yip nep mindeniŋgamb ak mey; ñiŋg wayn akaŋ, ñiŋg kilis gunap ma ñiŋnimuŋ. 16 Kisen Yisrel biynimb Gor nup kirpay gok kuŋaynep aŋgrep gek, Gor nup Biyomb chin aŋgiy diniŋgambay. 17 Pen ñi nand kun ak, Gor Yilayja nup kilis ñiyiŋgip rek ñakniŋ, nop sikop kuyip diy, ñapan nuk sikop kuyip diy di jimñiy ayniŋgamb. Biynimb Gor nup alemb alemb ñimbay gok aŋg tep gek; biynimb nup gosimb niŋiy suŋ-tep mindpay gok yip mind tep giyiŋg, Biyomb anup kond mindyakniŋ winiŋgamb aŋgak.”
18 Enjol ak kun aŋgek, Sekaraya aŋgak, “Chir tokiy yimb aypur ak, yergiy ñapan tikniŋgambur? Kun ak yergey niŋiy, niŋind yimb apan aŋgniŋgayn aŋgak.” 19 Aŋgek, enjol ak Sekaraya nup aŋgak, “Yand Gebriyel, Gor windin yirik ar ak minden yip yokek, minim tep kun ak dand opiyn. 20 Pen niŋind aŋgip aŋgiy ma niŋban rek, joŋimb nip ak miker gek, minim aŋgyiŋg ma mindeniŋgamban. Yikop nep mind mind, ñi ak tikiy nep, tip ak minim aŋgniŋgamban aŋgak.”
21 Pen biynimb mis biyaŋ mindeyak gok, Sekaraya Gor aŋgniŋep korip ñiluk miŋgan ak am tapin yimb mindek niŋiy, gos kuŋay yimb nep niŋyak. 22 Kisen nuk mis apiy, yip kun kun gip aŋgiy, ñin anep yomek; korip miŋgan biyaŋ am mindiy, tap bap key niŋiy wip aŋgiy niŋyak.
23 Pen Sekaraya Gor aŋgniŋep korip woŋg ak gi mindek, ñin nuk ak day jiwakniŋ, bi gunap ap tip nup ak diyakniŋ, nuk andkind korip amnak.
24-25 Mind dand amiy, biynuk Eliysabet ñapan koŋgiy mindiy aŋgak, “Biyn ñapan wom minden yip nambiŋ gak ak pen, miñiy Biyomb ak yip simb niŋiy kond mindek, ñapan koŋgiy mindpiyn ak; yip tep gip rek, nambiŋ ma giniŋgamb aŋgak.” Kun aŋgiy, takin onep mamind ak, kapkap korip miŋgan okok nep mindyiŋgip.
Jiysis Nup Tikniŋgamb Aŋgak
26 Takin kaŋgol ak, Gor enjol Gebriyel nup aŋgyokek, pañ Mariya nup niŋniŋg miñmon sikoy Nasaret amnak. 27 Pañ kun ak, binak Josep nup diniŋgamb aŋgiy minim aŋgyak. Bi Josep kun ak, kiyŋ Depiyt tikek, tik dand amiy tikyak. 28 Enjol Gebriyel pañ Mariya mindek ak amjakiy aŋgak, “Mariya mindpan? Gor nip direp gip. Nuk yip mindpiyr aŋgak.”
29 Kun aŋgek, Mariya minim kun ak niŋiy, yip yenen kun asap aŋgiy gos kuŋay niŋek, 30 enjol ak nup aŋgak, “Ma piriknimin! Gor nip direp yimb gip. 31 Nand ñapan koŋgiy mindiy, ñi bap tikniŋgamban. Tikiy yimb nup Jiysis aŋgnimin. 32 Pen nuk biyomb yimb mindek, Gor Ñinuk aŋgniŋgambay. Gor gek, nusind yes Depiyt, kiyŋ yomb mindyiŋgip rek mindiy, 33 nimbip Jekop tikek tikey mindpim gok maŋgiysek, perper yimb kond mindeniŋgamb aŋgak.”
34 Enjol ak kun aŋgek, Mariya aŋgak, “Yand bi bap yip ma mindpur ak, yergiy ñapan kun ak tikniŋgayn?”
35 Aŋgek, enjol ak nup aŋgak, “Gor Kawnan ak nep gek, ñapan suŋ-tep yimb ak tikniŋgamban ak mey, nup Gor Ñinuk aŋgniŋgambay.
36 “Niŋan! Namind Eliysabet nup biyn ñapan wom aŋgyiŋgipay ak pen; miñiy tokiy yimb ay, ñapan koŋgiy mindip. Takin omiŋal omiŋal mindiy, ñi bap tikniŋgamb. 37 Gor tap ma ginimuŋ rek bap ma mindip; tap okok maŋgiysek ginimuŋ rek anep mindip aŋgak.”
38 Kun aŋgek, Mariya aŋgak, “Yand Gor nup woŋg giñemb pañ bap ak, aspan rek nep yip ginimuŋ aŋgak.” Kun aŋgakniŋ, enjol ak nup kirgiy amnak.
Mariya Am Numind Eliysabet Nup Niŋak
39-40 Pen Mariya kasek amniyn aŋgiy, Jiwdiya propens yirik okok kinjeŋ par ak am am, Sekaraya korip ak amjakak. Amjakiy, numind Eliysabet nup aŋgak, “Nand mindpan?” 41 Aŋgek, numind Eliysabet ñapan mindek ak kawin ayak. Pen Gor Kawnan ak Eliysabet nup gek, 42 meŋg miŋgan dand araniy Mariya nup aŋgak, “Gor biyn gunap kuyip kond mindip ak pen; nip key yimb direp gip. Ñapan koŋgiy mindpan kayaŋ ak kunep kond mindip. 43 Yergiy rek minden, Gor yip direp giyiŋg, Biyomb chin nonim ak yip ker apek niŋsipiyn? 44 Nand ap yip ‘Mindpan?’ aŋgey, ñapan koŋgiy mindpiyn ak, tep gakniŋ kawin ayip. 45 Pen Gor nip aŋgip rek giniŋgamb aŋgiy niŋban ak, tep yimb gipan aŋgak.”
Mariya Kamep Rek Aŋgyiŋg, Gor Nup Yimb Ak Dand Aranak
46 Eliysabet kun aŋgek, Mariya Gor nup gosimb niŋyiŋg, tep gakniŋ aŋgak:
47-48 “Yand pisnep kumemb rek mindenik, Gor yip simb niŋiy tuŋgasik dak ak, nup niŋen yip tep gip. Yand yikop pañ nup woŋg giñimbiyn ak pen; yip sakiy ma gip. Kun gip ak, miñiy tikiy, biynimb gok maŋgiysek, Gor biyn kun ak nup direp yimb gak aŋgniŋgambay.
49 “Gor Biyomb tap okok maŋgiysek gip ak, yip direp yimb gip. Nuk bi suŋ-tep kun ak key yimb mindip. 50 Biynimb minim nup niŋiy ñawil diy, kisen giniŋgambay gok, kuyip simb niŋiy diniŋgamb. Ñapan kiy tikeniŋgambay tikey amniŋgamb gok, kunep giniŋgamb. 51 Nuk bi ñin paryomb yimb. Biynimb chin key biynimb yomb mindpun apay gok kuyip, yuk yokip.
52 “Kun ak, biynimb yimb mindip gok keykey amey, biynimb yimb ma mindip gok tip kuyip ak dipay. 53 Pen biynimb yiwan gip gok kuyip niŋiy, tap ñimb; biynimb tap kuŋay mindip gok niŋiy, yikop aŋgyokek ambay.
54 “Apis basind yes chin gok kuyip minim aŋgak ak sakiy ma giy, chinup Yisrel biynimb per simb niŋiy kond mindrep gip.
55 “Basind Ebraham sek, basind chin gunap sek ñapan tikeniŋgambay tikey amniŋgamb gok, kuyip kond mindeniŋgayn aŋgiy aŋgak rek chinup gip aŋgak.”
56 Mariya minim kun ak aŋgiy, numind Eliysabet yip takin omiŋal nokom mindiy, andkind korip nuk amnak.
Eliysabet Ñinuk Jon Bi Ñiŋg Pikñemb Anup Tikak
57 Mind dand amiy, Eliysabet ñi won ak tikak. 58 Gor nup kond mindek, tokiy yimb ay ñapan tikak kun ak; biynimb nuk gok niŋiy, nuk yip miñmiñ yimb giyak.
59 Pen ñi ak tikiy ñin onep ar ak mindiy, ñin jiy ak kumbak nup ak tikiy aŋgyak, “Ñi kun biy, nop Sekaraya yimb ak tiŋiy yinj gep aŋgyak.” 60 Aŋgey, nonim aŋgak, “Mer. Yimb nup Jon aŋgep aŋgak.” 61 Aŋgek, biynimb nuk gok aŋgyak, “Binuk gok, Jon yimb bap ma mindip aŋgyak.” 62 Kun aŋgiy, nop Sekaraya nup ñin anep yomiy aŋgniŋeyak, 63 nuk ñin anep yomiy aŋgak, “Yip tap pisband bap sek, kil tikep tap par bap sek dowim aŋgak.” Aŋgek, dand apey, ar kun ak yimb tikiy, enjol ak nind aŋgak rek, “Yimb nup ak Jon aŋgak.” Kun giy tikek niŋiy, kiyk gos kuŋay yimb niŋyak. 64 Pen Sekaraya joŋimb miker gak kun ak awan amnakniŋ, day minim aŋgyiŋg, Gor nup yimb ak dand aranak. 65 Biynimb mindeyak gok, gak kun ak niŋiy, minim kun ak yiŋg dand miñmon Jiwdiya yirik okok maŋgiysek yimb amniyak. 66 Biynimb gok minim kun ak niŋiy aŋgyak, “Gor gek ñapan kun giy tikip ak, kisen yergiy rek mindeniŋgamb aŋgyak.”
Sekaraya Gor Nup Kamep Rek Aŋgak
67 Jon nop Sekaraya, Gor Kawnan ak bak ayek, Gor nup minim tep gunap kamep rek aŋgiy aŋgak:
68 “Chin Yisrel biynimb, Bapiy Gor nup yimb ak dand aranjun.
“Chinup pisnep kirgiyn aŋgiy gos ak ma niŋimb; simb niŋiy diniŋgamb.
69-70 “Kun ak bi minim nup aŋgep gok wosrey aŋgyak rek, Biyomb bap yokek apiy, chinup kond mindek, kim amniŋgambun.
“Biyomb kun ak, basind Depiyt Gor nup woŋg giñiyiŋgip bi ak ñapan tikek; kiy pen tik dand amiy apiy giy, nup tikniŋg gispay.
71 “Gor aŋgak, ‘Yand mindpiyn rek, nimbip miluk niŋiy, timey giniŋgiy rek ma ayniŋgamb aŋgak.’
72 “Nuk chinup simb niŋiy direp gip kun ak, basind sikop kuyip sakiy ma giy, giniŋgayn aŋgiy aŋgayak rek nep gip.
73 “Nuk basind Ebraham nup minim aŋgay aŋgak, 74-75 ‘Nimbip kond minden biynimb miluk niŋbay gok, nimbip timey giniŋgiy rek ma ayniŋgamb. Ma pirikniŋgambim; gos yip ak niŋiy, woŋg yip ak giy, biynimb tep yand gok nep mindiy, mind tep giniŋgambim aŋgak.’
76 “Pen ñi yand. Nand woŋg giniŋgamban rek niŋiy, aŋgniŋgambay, Gor Biyomb yimb ak, bi minim aŋgep nuk aŋgniŋgambay. Yenen, nand nind amiy, biynimb gok kuyip aŋgrep gey, Biyomb anup kond mindyakniŋ, nuk winiŋgamb. 77 Nand kuyip aŋgrep gey, Biyomb ak apiy, tap siy tap timey gipay gach ak wiykyokiy, kuyip diniŋgamb.
78-79 “Gor bi tep biynimb simb niŋimb ak, melik tep semb biyoŋ nimb ak chinup yokeniŋgamb mey; kisyimnamb okok taŋgiy, gi dam pikiy, kumemb rek ayip ak kirgiy, kinjeŋ tep ar ak taŋgeniŋgambun aŋgak.”
80 Pen Sekaraya ñinuk Jon, miñmon nep namb okok mind mind, pisnep yomb gi day tikiy apek, Yisrel biynimb nup niŋyak.