21
21:1-11 Yi Nuim King Te Kolea Tenga Suku Purum Kene Tiring Mele Yesos Jerusallem Suku Pumba Purum Kene Aku-Siku Tiring Temanele
⸤Yesos kene yunga lumbili anduli yima kene⸥ enini kolea-auli Jerusallem nondupa oku, ma-pangi te ‘Unji Ollip Punie Lili Ma-Pangiele’ nili akuna kolea-kelú Betepas uring. Kanu-kene Yesos-ni yunga lumbili anduli yi tale liipa mundupa, Elselendu nimba mele: “Ne kolea-kelú kanukumbele akuna pukulu kene kung-dongki te ka teku panjingéle kene yunga walále wasie ne sukundu mulunglí kanukulu, puku posukulu meku wangli pale. Pusinglí teku mulunglí kene yambu te-ni elsendu ung te nim lem else-ni i-siku niangli: “Auliele yu-ni ‘Kung-dongkele mipili.’ nimu-na ombu liikimbulu.” niangli. Aku ninglí kene yu-ni sumbi-sipa “Kapula, meku pale.” nimbá.” nirim.
Aku-sipa wendu urumeliinga kórunga-ui Pulu Yili-ni “Ninjui!” nimba ung nimba sirimuma piliipa yambuma nimba sirim yi te-ni ulu te penga wendu ombá mele ui nirim mele kamu wendu urum. Akili i-sipa mele:
“Eni kolea-auli Sayon yambumandu i-siku niangi:
“Kanai!
Eni molemelena eninga yi nuim kingele okum.
Yu yi bi naa mululi yili mele táka-nimba molemále
kung-dongki bulu-mingina molupa okum.
Kung-dongki tenga waláliinga bulu-mingina
molupa okum.” niku, niku sai.” Sekaraya 9:9
nirim kanili. ⸤Aku nirim mele Yesos-ni tirim.⸥
Kanu-kene lumbili andulisele pukulu Yesos-ni “Te-pale.” nirim mele ti-puringli. Elsele-ni kung-dongkele kene yunga walále kene meku okulu kene, elsengla mulumbalema posukulu, dongki-selenga bulu-mingina ola pauwa tunjuringli kene Yesos kanuna ola mulurum. Yambu máku turingmanga pulele-ni eninga mulumbalema posuku yu ombá kupulanum-na pauwa tolsiliiku puku, mare-ni yala-gomú languku liiku yu ombá kupulanum-na pauwa tolsiliiku puring. Kumbi-leku puring yambuma-ni kepe aeleku puring yambuma-ni kepe unji ambululiiku puku kene niku mele:
“⸤Yi Nuim King⸥ Depit-ni Kalupa Liirim Yili
‘Bi ola mulupili.’ niamili.
Pulu Yi Yawe-ni liipa mundurum-na
yunga kongunale tenjimba okum yili
molupa kunjupili. Konana 118:26 ekendu
Mulú-koleana ola yunga bi ola pípili.”
nilsiliiku puring.
10 Yesos Jerusallem suku purum kene kolea-auli kanuna sukundu muluring yambuma pali numanu pulele liiku munduku kene “Ili yi naeye?” niring.
11 Máku toku muluring yambuma-ni niku mele: “Ili Pulu Yili-ni “Ninjui!” nimba ung nimba silimúma piliipa yambuma nimba silimú yi-Yesos, kolea Gallalli distrik Nasaret taon yi te.” niring.
21:12-13 Lku-Tembolluna Taropu Toku Ku-Moni Liiku Muluring Yima Yesos-ni Topa Makururum Temanele
12 Yesos ⸤Jerusallem suku pupa kene,⸥ Pulu Yili popu toku kaluring lku-tembolluna ⸤“Juda-yambu naa molemele yambuma ‘Pulu Yili popu tamili.’ niku máku tolemele kolea” niring akuna⸥ suku pupa kanupa kene akuna mélema maket teku muluring yambuma kene, mélema taropu toku liiku muluring yambuma kene akuma kanupa kene enini pali topa makurupa, ku-moni lupa-lupama taropu toku anju siring yambumanga poluma kene, kera-waembonu maket tiring yambumanga mania muluring poluma kene, topa kongndupa, topa bulu-bale sipa kene, 13 eninindu nimba mele: “Pulu Yili-nga bukna ung te i-sipa mele nilimú:
‘Yambuma-ni nanga lkulindu
“Pulu Yili-kene popu topu ung nilimulu lkuli.”
ningí.’ Asaya 56:7
kanili. Ung aku-sipa molemú akiliinga-pe eni lku ili
‘wa nolemele yambuma
mo toku molemele lkuli’ Jeremaya 7:11
mele niku piliiku kene aku-siku telemele.” nirim.
21:14-17 Lku-Tembolluna Ulu Kaí Mare Wendu Urum Kene Juda-Yi-Aulima Kene Yesos Kene Tombulku Niring Mele Temanele
14 Kanu-kene Yesos lku-tembolluna mulupili yambu mong kis lili, kimbu-ki kis lirim yambu pulele yunu mulurumna uring kene yunu-ni enini tepa kaí tirim. 15 Akiliinga-pe yunu-ni we-yambu te-ni kapula naa telka ulu-tondulu kaíma tirim mele kene, lku-tembolluna kangambulama-ni tondulu nangale toku kene niku mele:
“Yi Nuim King Depit-ni Kalupa Liirim Yili
‘Bi ola mulupili.’ niamili.”
niring mele kene, ulu kanusele wendu urum mele kanuku kene Pulu Yili popu tunjuring yi-aulima kene Pulu Yili-nga ungmanimanga puluma piliiku ung-bo tunjuring yi kanuma kene enini numanu kis panjiku kene 16 Yesos walsiku piliiku kene niku mele: “Andi kangambulama-ni ung nikimili mele nu ⸤naa⸥ piliikunuye?” niring.
⸤Akiliinga-pe⸥ Yesos-ni eninindu nimba mele: “Na piliiker. ⸤Andi kangambulama-ni tekemele mele⸥ ung te bukna molemú mele eni naa kanolemeleye? Kanili i-sipa mele molemú:
‘Kangambula-kelúma kene kangambula-pamema kene
⸤Pulu Yili⸥ nu aima kape ningí mele
mani sirinu.’ Konana 8:2
ung akili bukna molemú mele eni naa kanolemeleye?” nirim.
17 Aku-sipa nimba kene yunu yi kanuma mundupa kelepa kolea-auli ⸤Jerusallem⸥ ulsukundu pupa kolea-kelú Betani pupa akuna pirim.
21:18-22 Yesos-ni Unji-Pik Te Ung-Mura Sirim Kene Kulurum Temanele
18 Ipulam-ui ⸤Jerusallem nondupa lirim kolea Betani mundupa kelepa Yesos⸥ alsupa kolea-auli ⸤Jerusallem⸥ pumba purum kene yunu engle turum. 19 Kanu-kene yunu urum kupulanum kéluna unji-pik te angiliirim kanupa kene nondupa pupa kanurum kene unji-mong te topa naa pirim, gomú mindi tirim kanurum. ⸤Gomú mindi tirimu-na⸥ kanupa kene “Nu alsukunu mong te naa tani.” nirim kene unji-pik kanili walsekale kulurum.
20 Ulu akili wendu urum mele kanuku kene yunga lumbili anduli yima-ni aima mini-wale munduku kene niku mele: “Unji-pik ili nambi-tepa kene walsekale kulumuye?” niku walsiring.
21 Yesos-ni pundu topa nimba mele: “Na-ni enindu aima sika nimbu siker: “Eni numanu tale tepa naa pípili ⸤Pulu Yili-ni nanga ungele sika piliimbaliinga nimbú mele ‘aima sika wendu ombá.’ niku⸥ tondulu munduku pilííngi lem na-ni unji-pik ili tindu mele kapula tingí. Unjima mindi móluko. Ne ma-pangielendu “Ungú toku numú-kusana sukundu pui.” ningí kene pumbako. 22 ‘Oliu ⸤Pulu Yili-ni aima sika liipa tapunjumbaliinga ‘Teamili.’ nimulú mele sika kapula aku-sipu temulú.’ mola ‘Nimulú kene sika aku-sipa wendu ombá.’ niku⸥ tondulu munduku piliiku kene ⸤Pulu Yili-kene⸥ ung niku mawa tingí mele pali Pulu Yili-ni sika tenjimbaliinga ulu kanuma sika wendu ombá.” niker.” nirim.
21:23-27 Yesos Namba Sirimeliinga Tombulku Niring Temanele
23 Kanu-kene Yesos ⸤kamu Jerusallem omba⸥ lku-temboll keri-puluna omba, yambuma ung-bo tonjupa mani sipa mulurum kene yi mare, Pulu Yili popu tunjuring yi-aulima kene, Juda-yambumanga tápu-yima kene enini oku yunu walsiku piliiku kene niku mele: “Nu namba nambulka nambale liikunu kene kongun ili telluye? Nae-ni kongun ili ‘Ti-pui.’ nimba nu nambale sipa liipa mundurumye?” niring.
24 Yesos-ni eninindu pundu topa nimba mele: “Na-ni eni ung te walsipu piliimbuko. Pe na-ni eni walsimbu mele eni na sumbi-siku pundu toku níngi lem ‘Na kongun ili teambu.’ nimba namba sirimeliinga pulele eni nimbu simbuko. 25 ⸤Na-ni i-sipu eni walsipu piliiker:⸥ Ui ⸤No-Liinjili⸥ Jon omba yambuma no liinjirim kene yunu mulú-koleana molemú yilinga kongunale tenjimbandu yambuma no liinjirim mola ya mana-yambumanga kongunale tenjimbandu yambuma no liinjirimuye? ⸤Nae-ni “Ti.” nirim-na tirimuye? Niku sai.⸥” nirim.
⸤Yu-ni aku-sipa walsurum mele piliiku kene⸥ eni-enini tombulku niku kene niku mele: “Yu-ni walsikem mele oliu-ni pundu topu, “⸤Jon⸥ yunga mulú-koleana ⸤molemú yilinga kongunale tenjimbandu yambuma no liinjirim⸥.” nímulu lem yu-ni oliundu nimba mele: “Aku lem eni Jon-ni nirim ungele nambimuna ‘Ung ili sika.’ niku naa piliiku liiringiye?” nimbá. 26 Mola oliu-ni nimbu mele: “Yu mana-yambumanga ⸤kongun tenjimbandu yambuma no liinjirim⸥.” nímulu lem we-yambuma-ni ‘oliu tungínje’ nimbu mundu-mong tenjikimulu. We-yambuma-ni ‘⸤No-Liinjili Jon⸥ yunga aima sika Pulu Yili-ni “Ninjui!” nimba ung nimba sirimuma piliipa yambuma nimba sirim yi te mulurum.’ niku piliilimili akiliinga oliu nambi-temulúnje?” niku eni-enini aku-siku tombulku niring.
27 ⸤Eni-enini aku-siku anju-yandu tombulku niku kene⸥, Yesos-ndu pundu toku niku mele: “⸤Nu-ni walsikenu mele⸥ oliu naa piliikumulu.” niring.
Aku-siku niring kene piliipaliinga Yesos-ni eninindu nimba mele: “Kapula. ⸤Na-ni eni walsiker ungeliinga ung te pundu toku naa nikimilieliinga⸥ eni na walsikimili ungeliinga ung te pundu topu nandu kongunili ‘Ti-pui.’ nimba na liipa mundupa namba sirim yilinga bili eni naa nimbu simbuko.” ⸤nirim.⸥
21:28—22:14 Juda-Yi Aulima-ni ‘Pulu Yili-ni Yesos Naa Liipa Mundurum-na Urum.’ Niku Yu Liiku Bulu Siku Ungele Naa Piliiku Liiringeliinga Yesos-ni Enini-Kene Ung-Eku Yupuku Turum Ung-Ekuma
 
Te: 21:28-32 Yi Tenga Kang Tálenga Ung-Ekale
28 ⸤Yesos-ni alsupa Juda-yambu kanumanga yi-aulimandu nimba mele:⸥ “Eni nambulka niku piliikimiliye? Yi te yunga kang tale muluringli. Yu pupa kang-komalendu nimba mele: “Kangale, ekupu nu unji-waen puniena pukunu kongun ti-pui.” nirim. 29 “Yu-ni pundu topa lapandu “Mólu, na naa pumbu.” nirim, akiliinga-pe penga yunga numanu topele topa kene purum.
30 “Lapa pupa kang-komalendu nirim mele aku-sipa kang-akelealendu nirim ⸤kene⸥ yunu-ni pundu topa “Te-pumbu.” nirim, akiliinga-pe naa purum.
31 “Kang kanuselenga nae-ni lapanga ungele piliipa liipa tirimuye?” nirim. Enini pundu toku “Kang-komale.” niring.
Yesos-ni eninindu nimba mele: “Na-ni enindu aima sika nimbu siker: “Eni ⸤Juda-yambumanga yi-aulima⸥ Pulu Yili yi nuim kingele molupa nokulemú talapena sukundu ⸤kumbi-leku naa pungí⸥. Ku-moni-takis liili yima kene wapera tuli ambuma kene ⸤yambu kanuma, eni Juda-yambumanga yi-aulima-ni kanuku kis piliilimilima⸥ kumbi-leku pungí.” niker. 32 ⸤No-Liinjili⸥ Jon omba eni sumbi-siku mulungí kupulanumele liipa ora sirim kene enini yu nirimele ‘Gólu tokum.’ niku piliiku yunga ungele piliiku naa liiringeliinga-pe ku-moni-takis liili yima kene wapera tuli ambuma kene yunu-ni nirim ungele ‘Sika’ niku tondulu munduku piliiring. Akiliinga-pe ambu yi kis kanuma-ni aku tiring kene kepe kanuku kene ‘Numanu topele topu ‘Yunu-ni sika nikem.’ nimbu tondulu mundupu piliamili.’ naa niringko. Akiliinga, ⸤ambu yi “Tepu kis-silimulu.” niku numanu topele tolemele kanuma Pulu Yili molemúna kumbi-leku pungí⸥.” ⸤nirim.⸥
Te: 21:33-46 Unji-Waen Punie Nukuring Yi Kismanga Ung-Ekale (21:28—22:14 pali kanui)
33 ⸤Aku nimba kene Yesos-ni yi-auli kanumandu alsupa nimba mele:⸥ “Ung-eku te wasie tambu piliai:
“Kolea pulu yi te-ni unji-waen punie tepa kene pala tirim. Puniena sukundu luikolu ukupa no-waen kingí tepa monjumbandu tepa mimi tepa kene pe punie nukungí lku-takae te polu kulupa ola takurum. Yi mare kanupa liipa kene eninindu nimba mele: “Nanga puniele tápu tenjiku unji-monguma lkeku nokunjangi. Penga unji-waen-mong polu tomba kene unji-monguma moke tepu, kongun tinjingí méle mare eni liangi mare na liambu.” nimba punie kanili enini sipa kene yu kolea ⸤sulu⸥ tenga pupa mulurum.
34 Kanu-kene penga unji-waen-mongma polu tomba tirim kene punie pulu yili-ni yunga kendemande-yi mare “Nanga unji-waen-mongma sangi puku liiku menjiku wangi pai.” nimba punie nukuring yima muluringna liipa mundurum. 35 Akiliinga-pe kendemande-yima ⸤uring kene⸥ punie nukuli yima-ni enini ambolku liiku kene te kimbulú-ni toku, te toku konjuku, te ku-mulú-ni turing.
36 Alsupa punie pulu yili-ni kendemande-yi mare pulele mele liipa “Nanga unji-waen-mongma liinji-pai.” nimba liipa mundurum, ui kendemande-yi koltale mele liipa mundurum. Akiliinga-pe punie nukuli yima-ni ui-pulu-pulu uring kendemande-yima-kene tiring mele penga kendemande-yi uringma-kene akuko tiring.
37 Kanu-kene punie pulu yili yunu-ni ⸤numanale-ni piliipa kene⸥ ‘Nanga kangale ai siku mundu-mong tenjiku yunga ungma piliiku liiku, yunu unji-waen-monguma singí.’ nimba piliipa kene yunga málale liipa mundurum. 38 Akiliinga-pe punie nukuli yima-ni punie pulu yilinga málale ombá urum kanuku kene eni-enini niku mele: “Andi okum yili penga lapanga moya-méle simbama liimba yili okum. Yunu topu konjupu punie ili oliu kamu liamili.” niku kene 39 enini yunu ambolku liiku puniena makuruku ulsu munduku kene yunu toku kunjuring.” ⸤nimba Yesos-ni nirim.⸥
40 ⸤Yesos-ni ung-eku akili topa pora simbandu Juda-yambumanga yi-auli kanumandu walsipa kene nimba mele:⸥
“Punie nukuli yima-ni aku tiringeliinga punie pulu yili omba kene punie nukuli yi kanuma-kene yunu-ni nambulka ulu te temba niku piliikimiliye?” nirim.
41 Enini yundu pundu toku niku mele: “Yunu-ni yi-kis kanuma ‘kamu molku kis-sangi.’ nimba tepa kis-sipa kene punie nukungí yi lupa mare liipa unji-waen-mongma polu tomba kene unji-waen-monguma moke teku, mare punie pulu yili singí yima puniele simba.” niring.
42 Yesos-ni ⸤Pulu Yili-nga Juda-yambuma nukuring yima-ni yunu toku kunjingí mele piliipaliinga⸥ eninindu nimba mele: “Pulu Yili-nga bukna sukundu molemú ung te kanuku naa piliilimiliye? ⸤Ung akili i-sipa mele:⸥
“Lku takuring yima-ni kanuku kis piliiku
toku munduku kiliring ku-mulú kanili
ekupu kelepa lku-paka-sum mele
lku tepa tondulu munduli ku-mulú auli kaiéle.
Auliele-ni ulu akili tirim oliu-ni
kanupu aima kaí piliilimulu.” Konana 118:22-23
nimba molemú kanili. 43 Aku ⸤nirim⸥ eliinga na-ni eni ⸤Pulu Yili-nga Juda-yambuma⸥ nimbu siker: “Pulu Yili eninga yi nuim kingele molupa eni nokulemú mele mundupa kelepa kene, yambu talape lupa te-ni yunga ungele piliiku liiku teku mulungíma liipa nokumba.” niker. 44 (Ku-mulú ⸤niker⸥ ilinga ola yambu te singa topa tomba kene ombele-mélema elki tomba. Akiliinga-pe yambu te molumbana ola ku-mulále omba yu topa kene yambu kanili topa nurupalu tomba.)” nirim.
45 Kanu-kene Pulu Yili popu tunjuring yi-aulima kene Perisi-yima kene Yesos-ni ung-eku turum-ma piliiku kene enini yunu toku kunjingí teku muluring mele yunu-ni nirim piliiku kene 46 enini yunu ka singí tiringeliinga-pe yambuma-ni ‘Yu Pulu Yili-ni “Ninjui!” nimba ung nimba silimúma piliipa yandu nimba silimú yi te.’ niku piliiringeliinga yambuma mundu-mong tenjikuliinga yunu isili-ui ambolku ka naa siring.