Luk
Nongan Hiyan Luk Iratuluwiy
English: Luke
Tok Pisin: Luk
Nongan Imu
Iripo nondriya puk iye—Nongan Hiyan Luk Iratuluwiy—ara itiyani titiye tehe Yesu, ara yiy ndramat para kisopwat hu ndramira Yisrayel, pe hu ndraye ndramat para kol pwan masih i. Iro mwonen Yesu pakirandroiyi mbulyan, yiy ipwai iya kili hu ndramat tehe Mwoiwan Haiyan irakelehani yiy, pe iyki pwoke iya kili yiy, para kipohowe nongan hiyan ata Ngindrai kiya kili hu ndramat hundroisiy. (Anime 4:18.) Pe ndrokonan masih, puk ata Luk aro, ara itiyani hu titiye soyon tehe Yesu koyun ngara kisikirani hu ndramat mepo huro nondriya hu nopwaran handra-handra, pe imbusi hiyan iya kili hu.
Pe hu melit mepo Yesu imbusiy, ara huiki pwesai namandran iya, iya kili yowen hu pe hupwes iyatan. Pe tandrohonga Mariya imwalahiy iyatan, ara hu ndramat masih hupwes. (Anime 1:42-48 pe 2:10.) Pe iya hapwen para puk iye, iro mwonen Yesu iya kol paingan yang, ara hupwes namandran iya. (Anime 24:52.)
Hu titiye soyon ata Yesu pe hu melit mepo imbusiy, ara Luk hamou opu itiyaniy. Titiye hayah, ara kinto puk sih pwi yi—hu topo puk aripo ko. Luk opu, ara itiyani hu melit soyon mepo irayah tandrohonga Yesu isarayah iro kol pwan. Pe Luk opu iratuluwi nongan pwandritiye mepo Yesu ipohowei iyata ndramat para Samariya, isopwat ndramat mepo hu ndramat mwomwan hurayi yiy iho sai. Pe Luk opu iratuluwi titiye ta wihou itali taman pe iho mbui opu, pe iyasura hu nongan pwandritiye ta Yesu hayah i. Luk opu itiyani hu melit irayah kili Sakiyus, ndramat para poya takis.
Pe hu melit soyon, ara Luk itiyani titiye para aliy, tehe kultuw para kapwokeyani totohun, pe mbulya Mwoiwan Haiyan, pe kultuw para Ngindrai kitali hu pakut mwomwan tahu ndramat. Pe Luk ara itiyani titiye soyon, iya hu melit mepo hu pihin hu kanmbusiy.
Pe nongna Luk, ara mapu kinhipwen puk aripo. Luk iratuluwi puk sih i, mepo worou ngara kapwohowei Titiye para Mbulya Hu Aposel. Puk ara, ara itiyani hu melit mepo hu aposel humbusiy iyamulan para Yesu kinnau kinna kol paingan yang.
1
Luk iratuluwi titiye aro para kiya kili Teyopilus
1 Wuloh, Teyopilus; wou ndramat hamou namandran pe mangalam.
Yihu ndramat soyon huro ratuluwi hu melit mepo hu kantayah pwen mwalinga yowu. 2 Yihu ratuluwi titiye para melit mepo hu hiyeh kannimei mamu kinna, kinna marahu. Yihu ara, ara hurayah ndramat para poya mbulen para nongna Ngindrai, pe huratiyaniy isa kili yowu. 3 Pwen pe yo mbukeno ukahi nokulani titiye masih iye iro ndroiyin pe isa, pwen unimei tehe hiyan para kuratuluwiy, pe kuramwaniyaniy kiro mwonen o, pe kisarayah kisa kili wou, Teyopilus. 4 Pwen pe wou alahiy para apahasaniy tehe hu melit mepo hu kanhinuwani wou kinna aliy, ara ndrokonan.
Angelou hamou iranonoye tehe Yohanes Ndramat para Paptais andre kisarayah
5 Iro mwonen Herot iro king tahu para kol namandran iya Yutiya, Sekarayah ara yiy pris hamou, pe yiy ara pris iyau ndrokoyirayi Apiyah. Pe nambuyun Elisapet ara iyau ndraye Aaron i. 6 Pe kultuwayi hilu malmou kene ara imwonen o iya mbulmara Ngindrai, pe ngara hilu koho ndruwa nongan para pwahanou ta Yapan, pe hilu konoho mbusi kultuw handra mwomwan para kultuwayi totohun ta Ngindrai, ara pwi. 7 Hapeko hilu kanpo noru hilu pwi, paratesah, Elisapet ara ihikamai. Pe hayou ata hilu malmou kene, ara kintamwaitini lenge hilu para hilu kapo mbunah.
8 Pwen irahihini lenge hu pris para ndrokoyirayi Apiyah mepo Sekarayah ngara kiropo mbulen kiyasura hu, ara isarayah. Pwen Sekarayah ara nakiya po mbulen kiya mbulmara Ngindrai. 9 Pe kultuwayi hu pris, ara ngara hu karakau para kiyingani sehe pris andre kiya nondriya yumwa totohun ta Yapan, para kiya timwi yukyuk mepo ngonohon layin. Pe kau, ara ipwaingani Sekarayah. 10 Pwen irahihini paramwandrai para nakitimwi yukyuk mepo ngonohon layin, ara yihu ndramat soyon iya husa rawure hu huro ngawan pe huro tohun.
11 Pwen pe angelou hamou ta Yapan isarayah isa kili Sekarayah, pe iro tine iyapwen te mot para kamwan para tuntun para kosumwan ngonohon layin ara. 12 Iro mwonen Sekarayah inime yiy, mwoiwan ara ihin pe inoh turuwe yiy. 13 Hapeko angelou ipwai iya kili yiy, ipa, “Sekarayah, mbuna anoh; Ngindrai ara kinhilingi totohun tam pwen. Pe nambuyum Elisapet, ara andre kipo norum kamai hamou, pe andre apohowe ngalan Yohanes. 14 Pe mbunah ara andre kiyki pwesai kisa kili wou, pe ndriyam andre kimbuluhi yiy. Pe kiro mwonen lang para nakisarayah, ara andre hu ndramat soyon iya hu kapwes, 15 paratesah, yiy andre kirayah ndramat hamou mangalan kiya mbulmara Yapan. Pe mbuna kiyin wain* Eng: wine ndre ndran tunguyan. Pe mapu tinan kinmwalahiy tan, Mwoiwan Haiyan, ara andre kipep kiro kili yiy. 16 Pe yiy andre kiwiri hu ndramira Yisrayel soyon iya hu kamui kasa pe koho ndruwa Yapan, Ngindrai tahu. 17 Pe yiy andre kiho mu kili Yapan kiya pwoke pe mwoiwa Eliyah. Pe yiy andre kirapaiwani ndriya tama hu mbunah para kimbuluhi noruhu. Pe andre kirapaiwani hu ndramat para ndraingapwi, para hu kawiri lohongai waison tehe tahu ndramat imwonen. Pe yiy andre kimwaniyani hu ndramat para hu koro hinehes para kalonge Yapan nakisa.”
18 Pwen Sekarayah isok angelou, ipa, “Yo andre kusapahasani melit aro tapeh? Yo kunna parangoloh pwen, pe nambuyu ara yiy kinhi pihi parangoloh i.”
19 Pwen angelou isomwi yiy, ipa, “Yo ngolo Kapriyel. Yo ngara kuro tine mbulmara Ngindrai, pe ipwandrisa yo para kusa nese ndraingam kiya nongan hiyan iye. 20 Pwen pe kiro mahapo kiya, andre amun o pe anlahiy para awong pwi, kipoo lenge melit aro kirayah. Paratesah, lohongam ara kinpwotisingi nongno pwi, mepo nakisa rahihini lengen para kirayah mannan.”
21 Lang ara, ara hu ndramat masih huye ngawan huro longe Sekarayah, pe huro lohonge soyon, hupa paratapeh pe yiy ita manau nondriya yumwa totohun ndrangan niwen iya. 22 Iro mwonen isa ngawan, ara kinlahiy para kiwong kiya kili hu pwi. Pe yihu ara huyirowei tehe yiy ara kinnime taltan handra iro nondriya yumwa totohun. Pe iro mbusi hu kaipisa melit masih iya kili hu, ara iya niman opu. Hapeko imun iro tehen tora ko.
23 Pe lengen para kiropo mbulen, ara isahapwen, pwen imui iya kolon. 24 Iyamulan para aliy, nambuyun Elisapet ara mapundriyan imin, pe iho nondriya walah mayimah ara iro kohon o. 25 Pe Elisapet ipa, “Yapan imbusi melit aro isa kili yo, nondriya hu lang aro, para kirapiyani masiro kiya mawen mbulmara hu ndramat masih.”
Angelou iranonoye tehe Yesu andre kisarayah
26 Elisapet ara walahen iho manonoh, pe Ngindrai ipwandrisa angelou Kapriyel iya Nasaret, kol hakol ngawan ita nondriya kol namandran hape Kaliliy. 27 Pe angelou ara iyarayah iya kili pihindrahin hamou mepo kinnapolo kamai hamou mapu. Pe hu kansokomburani yiy para kiyesou kiya kili ndramat hamou ngalan Yosep; yiy ara iyau ndraye Tepit. Pe pihindrahin ara, ara ngalan Mariya. 28 Pwen angelou ara iya kili yiy pe irawulohani yiy, ipa, “Yapan ita sura wou, pe koyun iti wou namandran iya.”
29 Pe Mariya ara ndriyan ipworu namandran iya, iya sehe nongan angelou kinpwai kinna kili yiy; pe iro lohonge soyon iya sehe ndroiyi nongan isa polohori yiy iya aliy. 30 Hapeko angelou ipwai iya kili yiy, ipa, “Mariya, mbuna anoh. Pahas ta Ngindrai ita kili wou. 31 Kamulan mapundriyam, pe andre amwalahiy kiyata mbunah kamai hamou, pe andre apohowe ngalan, ara Yesu. 32 Yiy andre kirayah ndramat hamou namandran pe mangalan, pe andre hu kapohowe yiy Noru Yiy Hiyeh Iyera Paingan Masih. Pe Yapan Ngindrai andre kiyki yiy kirayah King, pe andre kiwiri ndrohonoku tumbun Tepit. 33 Pe yiy andre kiro King kili hu ndraye Yakop kinto-kinto, pe ndrohonoku pwanpwan ta King mepo andre kinhipwen pwi.”
34 Pwen Mariya isok angelou, ipa, “Melit aro andre kirayah tapeh? Paratesah, yo kunna polo hamou kamai mapu.”
35 Pe angelou isomwi yiy, ipa, “Pwoke ta Ngindrai Iyera Paingan Masih ara andre kiramburihi wou, pe Mwoiwan Haiyan andre kisa ndritam. Pwen pe yiy haiyan mepo namwalahiy kiyatan ara, ara andre kapohowe yiy Noru Ngindrai. 36 Animei, nayim Elisapet ara kinhi pihi parangoloh pwen, hapeko yiy mapundriyan, pe andre kipo norun kamai hamou. Pe yiy mepo hupa kinhopo norun pwi ara, ara walehen manonoh pwen imira. 37 Sehe melit pwokeyan mepo Ngindrai kinlahiy para kimbusiy pwi yeh?”
38 Pwen Mariya isomwi yiy, ipa, “Yo pihin para poya mbulya Yapan. Nongan mepo anpwai, ara hiyan para kirayah mannan kisa kili yo.” Pwen angelou itali yiy pe iyau.
Mariya iya saisai iya kili Elisapet
39 Iro mwonen ara, Mariya ihikule yiy, pe ileheleh iya kol hakol ngawan ita nondriya hu ngondron para kol namandran hape Yutiya. 40 Pe iyarayah iya pe isong iya nondriya suwe Sekarayah, pe irawulohani Elisapet. 41 Iro mwonen Elisapet ihilingi yohola Mariya, pwen mbunah iro ndriyan ara ilohori yiy. Pe Elisapet ara ipep iyata Mwoiwan Haiyan. 42 Pe iwayeh namandran iya, ipa, “Ngindrai ara kintoholi wou pwen mwalinga hu pihin masih. Pe norum mepo namwalahiy kiyatan, ara kintoholi yiy. 43 Yo po hiyeh, pwen pe tina Yapan to isarayah isa kili yo? 44 Pe iro mwonen ndraingo ihilingi yoholam, pwen mbunah iro ndriyo ara ilohori yiy iyapolo pwesai. 45 Yapan kitoholi yiy mepo kinpwotisingi lohongan tehe sehe melit mepo Yapan kinpwai kinna kili yiy, ara andre kirayah mannan.”
Waliya Mariya
46 Pwen Mariya ipa,
“Lohongo ihiri ngala Yapan,
47 pe mwoiwo ipwesani Ngindrai, Yiy Ngara Kisopwat Yo.
48 Yo pihin mwaihei para poya mbulyan,
pe lohongan ngara kiti yiy mepo iyki yiy iya pwan.
Pe kiro matne mahapo kiya, hasap kiyau hasap, ara andre hu kapa tehe Yapan kiniyki lomwes kinsa kili yo.
49 Yiy Hiyeh Mepo Pwokeyan Masih ara, ara kinmbusi melit namandran iya kinsa kili yo—
pe ngalan ara haiyan.
50 Pe koisirai tan ara andre kisalti hu mepo huro pahandra nohowai tan,
hu hasap kiyau hasap.
51 Pe yiy imbusi hu mbulen pwokeyan iya,
pe irasumbuwani hu mepo ngara hu kasikiye hu koro nondriya lohongahu.
52 Pe irapiyani hu king pwokeyan iya husa pwan husa mawen ndrohonokuhu,
pe ihiri hu ndramat mepo ngalahu pwi.
53 Pe hu ndramat mepo hu mundrui, ara iyki hu melit hiyan iya kili hu, pe isihi hu.
Hapeko irasses hu ndramat mameltahu soyon iya, ara huyau o mwaihei.
54 Pe kinsopwat ndramiran hu para Yisrayel,
pe koyun kintut koisirai tan pwi,
pe andre kinto-kinto kiya kili
55 Apraham pe ndrayen hu,
tehe kinpwai pwen kinna kili tamarou hu.”
56 Pe Mariya ara iyepolo Elisapet iho pakeh tehe walah maroyoh. Pwen iyamulan imui iya kolon.
Elisapet imwalahiy iyata Yohanes Ndramat para Paptais
57 Pwen irahihini lenge Elisapet para nakimwalahiy ta mbunah, pwen imwalahiy ta norun kamai. 58 Pe yowen hu pe hu mepo huro pakeh kili Elisapet, ara huhulingiy tehe Yapan kiniyki koisirai tan namandran kinna kili yiy. Pwen yihu masih ara, ara hupwes iyasura yiy.
59 Pe iro mwonen lang mandrolwoh para yihu nakasondriti kapilo mbunah, ara yihu pakayoh ngalan kiya pihisali taman Sekarayah. 60 Hapeko tinan ipwai iya hu, ipa, “Pwi yoh! Andre kayoh ngalan Yohanes.”
61 Pwen hupwai iya kili yiy, hupa, “Hamou kinho mwalinga yowem hu, ara ngalan tehen tora pwi.”
62 Pwen huwong kaipisa nongan iya nima hu iya kili taman, para hu pakayirowei tehe inamili ngala mbunah kiya hiyeh. 63 Pe ipwai iya kili hu para hu kawiri melit handra kisa para kiratuluwi nongan kaliy, pe mwoiwahu masih ara ihin tehe iratuluwiy, ipa toro: “Ngalan ara Yohanes.” 64 Pwen hape pwi ko, poho Sekarayah ite pe kalamen imemeyeu pe iwong imwonen, pe ihari ngala Ngindrai. 65 Pe hu ndramat masih mepo huro pakeh kili yiy, ara nohowai iwiri hu. Pe tiyeya hu melit masih ara, ara ingau pe isalti ngondron para kol namandran hape Yutiya, pe hu ndramira kol ara huye pwahaltaniy. 66 Hu ndramat masih ara huhulong pe huro lohonge soyon pe huro sok, hupa, “Mbunah aro ara andre kirayah hiyeh ndrokonan?” Huro sok tehen tora, paratesah, pwoke ata Yapan ara iro kili yiy.
Waliya Sekarayah
67 Pe Sekarayah, tama Yohanes, ara ipep iya Mwoiwan Haiyan, pe iwong tehe poropet hamou, ipa toro:
68 “Kahari ngala Yapan Ngindrai para Yisrayel,
paratesah, yiy ara kinsa pwen pe kinsopwat worou ndramiran.
69 Yiy ara kiniyki pwoke kinna kili ndramat hamou para kisopwat tou
iripo nondriya kamaye Tepit, ndramat para poya mbulyan,
70 tehe kinpwai pwen kinna kili hu poropet haiyan tan para koluw kinna,
71 tehe andre kisopwat rou kasa mawen kili hu hiyeh humwisnani rou,
pe kasa mawen nima hu mepo huhingasi rou.
72 Ilohongani koisirai tan kiniykiy pwen kinna kili tumburou hu,
pe ilohongani tapaniu tan haiyan,
73 pe nongan kintandrangan kinna kili tamarou Apraham,
74 para kisa sopwat tou kasa mawen kili hu hiyeh humwisnani rou,
pe kirakelehani rou para tukambusi mbulyan, pe andre tukannoh pwi.
75 Pwen pe nondriya hu lenge rou masih, andre tukambusi mbulen kiyapolo kultuw imwonen pe haiyan kiya mbulmaran.
76 Pe noru, wou ara andre hu kapohowe wou poropet hamou ta Ngindrai Iyera Paingan Masih;
pe wou andre oho mu kili Yapan, pe aramwaniyani meresayan.
77 Pwen pe ndramiran hu masih andre Yapan kitali hu kultuw mwomwan tahu kayau,
pe tehen tora ko andre hu kasa yirowe sopwat ta Yapan.
78 Nondriya koisirai para namiliwa Ngindrai,
pwen andre mwandrai kiyat kiyau kol paingan yang kisa pwan kiltou,
79 para kilengani hu mepo hutora nondriya lokuhan,
pe hu tora nondriya nohowai para kimat.
Pe andre kiponokulani tokuya rou kiro meresai para ndriya wayis.”
80 Pwen mbunah ara imandra pe ipwoke iya mwoiwan, pe iye kol ndrohoyin ipoo lengen para kisa pwaingani yiy kisa ngawan mbulmara hu Yisrayel.