1 Hotom uminiwi ya yeŋgât kunyeŋaŋe Setepano yuwu sâm âikuop. “Den yai yu bulâŋe yai me?”

2 Sâmu Setepanoŋe yahatmâ yuwu sâop. “Papatolipne otmu bukulipne den sâmune nâŋgâŋet.

Tâmbânenŋe Awaraham yâkŋe Mesopotamia kapi ki pilâm Haran kapiân ariop sâp yan Anitâ yahat yahatŋe, Laŋinŋe Amboŋaŋe tetewaŋgim yuwu sâm ekuop. 3 “Gâŋe kapihe tâmbâŋe, hep torehenlipge, bukulipge pilâyekmâ nâŋe kapi âlâ tiripgohowom yan ari manbuat.”

4 Yawu sâmu tem lâuwaŋgim Kairia hân pilâm Haran kapiân ari manop. Yan manmâ âwâŋe bâleop. Âwâŋe bâleop yakât kakŋan Anitâŋe yâhâpŋe tetewaŋgim yuwu sâm ekuop. “Hân âlâen ari in kandi manbuat.” Yawu sâm ekumu yahatmâ Haran kapi pilâm nenŋe mansainân yuân emelâk takaop. 5 Yuân taka kandi manop. Yâhâ Awarahamŋe imbiŋâit kâsi manoworâke yamâ benŋe yâkât tepŋan gâtŋaŋe hân yu ambokunomaihât Anitâŋe pat kuwaŋgiop. 6 Yawu otmâ den âlâ yuwu sâm ekuop. “Gâhât senŋe hân yu pilâm kapi âlâen ari manmâ kapi ambolipŋe hoŋ bayiŋgim manmâ yâhâŋetâ yambu 400 pesuk sâwuap. 7 Hoŋ bayiŋgim manŋetâ hâhiwin yiŋginomai. Yakât otmâ nâŋe lohimbi ya matŋe umatŋe yiŋgimune pilâyekŋetâ âwurem hân yuân taka manmâ nâhât tem lâunihim mepaenekmâ mannomai.” 8 Yawu sâm ekum pat kuwaŋgiop. Pat kuwaŋgiop ya nâŋgâm mannomaihât hâkyeŋahât torehenŋan undip tuhuaŋgim manmâ yâhânomai ya sâm kalop. Otmu yakât kakŋan Awaraham nanŋe Isaka tetemu hilâm nombolân kalimbu pesuk sâmu hâkŋahât torehenŋan undip tuhuwaŋgiop. Otmu Isaka nanŋe Yakop tetemu yâk gurâ yawuâk hâkŋahât torehenŋan undip tuhuwaŋgiop. Otmu Yakop nanlipŋe kâiân yâhâp teteŋetâ yâk gurâ yawuâk hâkyeŋahât torehenŋan undip tuhuyiŋgiop.

9 Otmu Yosep atalipŋaŋe yâkât hâkâŋ otmâ mem âlâlâ tuhuwi. Yawu tuhum lok nombotŋaŋe taka Yosep puluhum dâim Aihita hânân ariwi. Atalipŋaŋe yawu otbaŋgiwiâke yamâ Anitâŋe tihitŋe olop. 10 Otmu nâŋgân nâŋgânŋe pato tetewaŋgimu Aihita lok nombotŋaŋe ekŋetâ âlâ kândâkdâ otmu kunyeŋe, kutŋe Parao sâm, yâkâlen dâim ariwi. Dâim ariŋetâ Anitâŋe mâmâŋe otbaŋgimu Paraoŋe yâkât orotmemeŋe ekmu ikŋan gâtŋe otmu ikŋe emet otmu Aihita kapi ambolipŋe ya galemyongom manâkgât âi sâm waŋop.

11 Otmu sâp yan Aihita otmu Kanan hân yuân po pato teteop. Yawu tetemu tâmbâlipnenŋaŋe sotgât umburuk otbi. 12 Yawu manmâ Aihita hânân sot tap yawu sâŋetâ nâŋgâm Yakopŋe nanlipŋe yan hâŋgânyongomu ariwi. 13 Aihita arim âwurem taka yakât den pat âwâyeŋe ekuŋetâ manmâ manmâ benŋe âlâkuâk hâŋgânyongomu ariwi. Ariŋetâ Yosepŋe atalipŋe teteyiŋgim ikŋahâk topŋe sâm tetem ekyongop. Teteyiŋgim atalipŋe dâiyekmâ Paraohâlen ariŋetâ topyeŋe sâm tetemu nâŋgâop. 14 Yakât kakŋan Yosepŋe âwâŋahât den katmu âwâŋaŋe ikŋe senŋe âlâlâŋe otmu hep torehenlipŋe lohimbi 75 meyekmu Aihita hânân ariwi. 15 Yan ari manmâ Yakop ya muop. Otmu nanlipŋe gurâ yawuâk muwi. 16 Otmu emet inânŋan Awarahamŋe Sikem kapiân Hemohât nanlipŋe yeŋgâlen hân âlâ puluhuop yan hahityeŋe lâum ari kurihiyekbi.

17-18 Tâmbâlipnenŋaŋe Aihita hânân tetem sambe sambe otbi. Yawu otmâ manŋetâ Anitâŋe Awarahamgât pat kuwaŋgiop yakât bulâŋe menomaihât sâp ya tâlâhuop. Sâp yan Aihita yeŋgât kunyeŋe âlâ belângen tetem manopŋe Yosepgât topŋe ki nâŋgâop. 19 Lok yaŋe tâmbâlipnenŋe mem ge katyekmâ hâhiwin yiŋgiop. Otmu nimnaomlipyeŋaŋe tetem sambe sambe otmai sâm nanlipyeŋe tetewi ya lâum kapi betŋehen pilâyekŋetâ muwi. 20 Yawu gârâmâ tâmbânenŋe Mose tetemu âwâŋe mâmâŋaŋe emetyetŋan tihâk mesambutmutâ tatmu emetsenŋe kalimbu pesuk sâop. 21 Emetsenŋe kalimbu pesuk sâmu hahitŋe tiŋ tiŋ sâmu ekmutâ iwit nanŋe olop. Yawu otmu saka saka kum kâlehen katmâ toen kalowot. Toen katmutâ to kakŋan yoloŋ yoloŋ otmâ bam gam tatmu Parao baratŋaŋe ekmâ mem taka ikŋahâk galemguop. 22 Lok otmâ Parao loklipŋe yeŋgât nâŋgân nâŋgân emetŋan yâhâmu den kâsikum waŋetâ nâŋgân nâŋgân pato miop. Nâŋgân nâŋgân pato memu Aihita ambolipŋaŋe ekŋetâ sâtŋe otmu ewe katminiwi.

23 Manmu yambu lok yâhâp ŋerek pesuk sâmu Isirae bukulipŋe girawu mansai sâm yâk yeŋgâlen ari yehop. 24 Arim yekmu Aihita lok âlâŋe Isirae lok âlâ kumu ekmâ Isirae lok ya tângum Aihita lok ya kumu muop. 25 Kumu mumu biwiŋaŋe yuwu nâŋgâop. “Anitâŋe mâmâŋe otnihimu bukulipne tânyongom Paraohât bâtŋambâ dâiyekmune hân âlâengen ari nenŋahâk galemahom mannom ya nâŋgâm heŋgeŋguai,” biwiŋaŋe yawu nâŋgâop. Yawu gârâmâ Isirae lohimbiŋe ya ki nâŋgâwi. 26 Aiop, emet haŋ sâmu Moseŋe âlâkuâk ari Isirae lok yâhâp ahom tatmutâ mem teteyelehop. Yawu otmutâ mem hâreyelekmâ yuwu sâm ekyotgop, “Wongât yetŋe ahoawot?”

27 Yawu sâmu kapam kândikuopŋe yuwu sâm denŋe kakŋan sâop. “Gâ ki nâŋgâhihiain. Âlâŋe galem sâm katgekmu takat? 28 Oran Aihita lok âlâ kundâ muop yawuâk nohowe sâm oat hâ?” 29 Yawu sâmu nâŋgâm Moseŋe Aihita hân pilâm Mirian hânângen ari manop. Yan manmâ imbi âlâ yaken gâtŋe memu yâkŋe nanyâhâtŋe yâhâp meyelehop.

30 Manmâ gamu yambu lok yâhâp ŋerek pesuk sâmu hân ya pilâm lok ki manmaiângen ariop. Yan ari Sinai pumŋe topŋan kinmu aŋelo âlâŋe nak topŋan kâlâp semu yan tetem kinmu ehop. 31 Ekmu sâtŋe otmu “Enda wonŋe oap?” sâm ya ekmâ heŋgeŋguwe sâm gotŋan bamu Kutdâŋe yuwu sâm ekuop. 32 “Nâmâ Awaraham, otmu nanŋe Isaka, otmu seseŋe Yakop yâk yeŋgât kunyeŋe tatmâ gaman.” Yawu sâmu Moseŋe kâiŋe bâtŋe sân sân sâmu senŋe kâtâpgum kâmgum kinop. 33 Yawu otmâ kinmu Anitâŋe yuwu sâm ekuop. “Hân kinsat yu kâmbukŋe. Yakât otmâ kâihe katipŋe tuhum pilâ. 34 Yuwu sâmune nâŋgâ. Komolipne Aihita hânân manŋetâ kapi ambolipŋaŋe yongom mem âlâlâ tuhuyekŋetâ manmâ gai. Yawu manmâ gaŋetâ yekmâ umatŋe yapâ holaŋyekbe sâm gâ tetehihian. Yakât otmâ mâmâŋe otgihim hâŋgângohomune Aihita hânân âwurem ari tânyongowuat.” Anitâŋe yawu sâm ekuop.

35 Yâhâ Moseŋe Aihita hânân talop yan Isirae lok âlâŋe yâkât nâŋgâmu gemu yuwu sâm ekuop. “Âlâŋe galem sâm katgekmu takat?” yawu sâop. Yawu gârâmâ Moseŋe bukulipŋe tânyongom kasalipyeŋe yeŋgât bâtyeŋambâ dâiyekmu hân âlâengen ari mannomai sâm nak topŋan kâlâp siop yan aŋelo âlâŋe tetewaŋgim kinmâ mâmâŋe otbaŋgiop.

36 Anitâŋe Mose hâŋgângumu Aihita hânân âwurem ari kulem âlâlâ memu ekŋetâ sâtŋe kârikŋe olop. Yawu otmâ bukulipŋe dâiyekmu Aihita hân pilâm taka saru âlâ, kutŋe saru kuriŋ sâm, yan kulem âlâ memu ekbi yamâ yuwu. Anitâŋe nâŋgâmu to ya keterakmâ torehen torehen otmu mâtâp teteop. Yawu otmu kâiyeŋe hân liŋmâ nombotgen takawi. Taka lok ki manmaiângen manŋetâ Moseŋe kulem topŋe topŋe mem gamu yambu lok yâhâp ŋerek pesuk sâop. 37 Otmu Moseŋe tâmbâlipnenŋe yuwu sâm ekyongop. “Anitâŋe hâŋgânnohomu taka tânyongomune âlepŋe mansai yuwuâk nengât komolân gâtŋe âlâ hâŋgângumu yâkât den kâsikum yiŋgim tihityeŋe otbuap.” 38 Yawu sâm ekyongop. Otmu Moseŋe tâmbâlipnenŋe orop lok ki manmaiângen manmâ Anitâhât den kâsikum yiŋgim gaop. Otmu ikŋe Sinai pumŋan yâhâmu aŋelo âlâŋe Anitâhât girem den kârikŋe sâm ekumu âwurem ge ekyongop.

39 Anitâhât den ya ekyongop yamâ benŋe papatolipnenŋaŋe biwiyeŋe kârikŋe otmâ den ya hâkâŋ otmâ Mose betbaŋgim Aihita hânângen âwurem arine sâm otbi. 40 Yawu otŋetâ Moseŋe âlâkuâk katyekmâ Sinai pumŋan yâhâop. Pumŋan yâhâ Anitâ orop den alahumutâ lohimbi yaŋe Mose imiŋe, kutŋe Aron sâm, yuwu sâm ekuwi. “Moseŋe Aihita hânângembâ dâim taka katnenekmâ nengât ki nâŋgâm gulip oap. Yakât otmâ gâŋe nak âlâ mem hâwim kânâŋgârâ kinmu mepaene. Yawu otmâ lâum âwurem Aihita hânân arinom.” 41 Yawu sâm ekuŋetâ bulimakao umutŋe hâwim kânâŋgâmu kinmu sot um gotŋan katmâ heroŋe otbaŋgim mepaewi. 42 Yawu otŋetâ Anitâŋe yekmu bâlemu betyiŋgimu biwiyeŋe gulip otmu pitu mepaewi. Yawu otbi yakât poropete âlâŋe den yuwu kulemguop.

44 Emelâk embâŋân tâmbâlipnenŋaŋe Aihita hân pilâm lok ki manmaiângen taka manŋetâ Anitâŋe ikŋe selep tuhuŋet sâm yakât topŋe Mose ekuop. Topŋe ekuop yawuâk watmâ tuhuwi. 45 Tâmbâlipnenŋaŋe yakât kâlehen yâhâ mepaeminiwi. Yawu otmâ manmâ gaŋetâ benŋe Yosuaŋe galemyeŋe olop sâp yan Anitâŋe mâmâŋe otyiŋgimu kasalipyeŋe yongom watyekŋetâ ariŋetâ selep ya yan lâum taka katmâ mepaem manbi. Yawu otmâ manmâ gaŋetâ lok kutdâ âlâ, kutŋe Dawiti sâm, yâkŋe galemyongop. 46 Dawitiŋe galem yongom manmu Anitâŋe ekmu ârândâŋ olop. Yakât otmâ opon kâmbukŋe pato tuhuwaŋgiwe sâm Anitâ ekuop. 47 Ekumu ki nâŋgâwaŋgiop. Yakât otmâ Dawiti nanŋe, kutŋe Solomon sâm, yâkŋe opon ya tuhuwaŋgiop. 48 Yakât otmâ yuwu sâmune nâŋgâŋet. Anitâ ambonenŋe yahat yahatŋe nenŋe emet me opon mem kânâŋgâmain yan ki tatmap. Yakât otmâ Anitâŋe poropete âlâ yuwu ekumu kulemguop.

51 Yen biwiyeŋe kârikŋe. Biwi nâŋgân nâŋgânyeŋe ki pâroŋ yap. Tâmbâlipyeŋaŋe Anitâhât Wâtgât mâmâŋahât Heak betgum manbi yen gurâ yawuâk otmâ manmâ gai. 52 Emelâk emet inânŋan Anitâhât poropetelipŋaŋe ikŋe hoŋ bawa âlâ tetem koko salek manbuap yakât den pat kulemguwi ya kerehâk tâmbâlipyeŋaŋe hilipyongowi. Otmu yakât bulâŋeâmâ Yesu teteop ya yeŋe betbaŋgim howanân kuŋetâ muop. 53 Otmu Anitâŋe ikŋe aŋelolipŋe hâŋgânyongomu ge girem den poropete ekyongoŋetâ yâkŋe kulemguwi ya yeŋe ki lâum mansai. Yawu.”

54 Setepanoŋe den yawu sâm ekyongomu biwiyeŋan hâumu kuk nâŋgâwaŋgiwi. 55 Yawu otŋetâ Anitâhât Wâtgât mâmâŋahât Heakŋe mâmâŋe otbaŋgimu himbimân senŋe pilâm eksan mâne Yesu Anitâ orop tatmutâ yelekmu âlâ kândâkdâ otmu yuwu sâm ekyongop. 56 “Himbim pâroŋ sâmu Yesu, lok bulâŋe, Anitâ orop tatmutâ yeleksan.” Yawu sâop.

57-58 Yawu sâmu “Den kâmbukŋe hâliliŋe yap” sâm lâum dâim kapi betŋehen gewi. Kapi betŋehen gem kunlipyeŋaŋe yeŋe hâk katipŋe kâkâlep katbi ya tuhum pilâm lok pato âlâ, kutŋe Saulo sâm, yâkât kâiŋe topŋan katŋetâ tatmu kât mem kuwi. 59 Setepano ya kâtŋe kuŋetâ Yesu ulitgum yuwu sâop. “O Kutdâ Yesu, umutne me.” 60 Yawu sâm pilakbe sâm otmâ yuwu sâop. “Kutdâ, tosa pilâyiŋgihât naŋgan.” Yawu sâm pilahop.

Kuŋetâ mumu Sauloŋe nâŋgâmu ârândâŋ olop.