8
nalo Yesusi ma pangi te ‘Ma Pangi Unjo Ollipi Ponie’ nili akune olando purumu.
Kanu kinie kolea tangorumu kinie ipulueli-ou yu kelepa ⸤Pulu Yemo popo toko kaloringi⸥ ulke tembelena purumu kinie yemboma yu molorumune ongo maku toko moloringi kinie eno ungu mane simbendo yu manie molorumu.
Kanu kinie Pulu Yemonga ungu manemanga pulume pilku mane siringi yema kinie* bokumunge alsena anjokondo “41. saveman”. Parisi yema kinie bokumunge alsena anjokondo “11. Farisi”. enone ambo ye puli te ye te kinie wa ulu kerinele teringilimu liku mengo ongo yemboma moloringi kumbi-kerena ongo anjikulie, Yesusindu ningendo: “Ungu Mane Silimu, i ambo ye pulimu ye te kinie wa ulu kerinele teko molongili yembomane kanongi-ne membo okomolo. Mosisini ungu mane te sipe panjipelie nimbendo: “Amboaku tembamo kouni toko kondaa.” nirimu LLipai 20:10, Ungu Manema 22:22. kene nuni nambolka niniye?” niringi. Nalo enone sike pilingendo naa niringi. ‘Yuni nambolka nimbenje? Nimbe kenjimbe kinie kote tendemolo.’ ningu aku siku walseringi.§ ngu pulu te Mateyu 16:1***.
Nalo Yesusi ma kanopa kimuni mana ⸤we⸥ imbi topa molorumu. Kanu kinie yu alieli walsi-pou-pou teringi kulu olando sipe kanopalie enondo nimbendo: “Enonga ye te ulu pulu keri te naa pelemo ye tene i ambomo kumbi lepa kouni topili.”* Ungu-Manema 17:6-7. nirimu. Aku nimbelie yu kelepa ma kanopa mana we imbi topa molorumu.
Aku nirimu kulu pilkulie ye awilime eno te talo ningu pena pena puku Yesusi munduku siye kolko eno puringi. Ye awilimenga ye nomime ou kumbi leko puringi kanu kinie we ye awilime akilku puringi kinie ye awili te Yesusi kinie naa molopa yuyu molopa, ambomo yu molorumune we angilierimu. 10 Kanu kinie Yesusi olando sipe kanopalie ambomo walsipelie nimbendo: “Ambomo, yema tena molemeleye? Ye tene nu ‘Teko kenjenumunge kote tendambo.’ naa nimuye?” nirimu.
11 Ambomone nimbendo: “Awilimu, tene na kote naa tendemba tekemo.” nirimu.
Yesusini nimbendo: “Nane kepe ‘Nuni teko kenjenumunge mongo lieni!’ naa nikiru kene nu pukulie ulu pulu keri teleno mele munduku siye kolko kelko naa tei!” nirimu.
8:12-20 (I temanemonga imbi talo mele.) Te:Yesusi Molorumu Mele Yuni Yuyu Witinese Molopa Yemboma Nimbe Sirimu Temane Te inie yakondo 5:31-40. Te:Yesusi Mana Yembomanga PaTendelimunge Ungu Te
12 Yembo moloringimendo Yesusini kelepa nimbendo: “Na ma koleamanga pali yembomanga patendelimu. inie yakondo 1:4,5,9, Jono Kumbi Lepamo 2:8-11. Yesusini yu mele yepoko pakera molorumu mele nirimu ungumu iboku Jono pulu pulune gomo 449 molemo. Naandopo molombona lombili andoko molonge yemboma sumbulu toline naa andoko molonge. Konde mololi ulu pulumu silimo patelimu kinie molonge.” nirimu.
13 Aku nirimu kulu ye awili Parisimene§ bokumunge alsena anjokondo “11. Farisi”. pilkulie yu karaye tekolie ningendo: “Nu moleno mele nunu ningu silino kene nuni ungu nikinume pilipulie ‘Sike nikimu.’ nimbu pilimelanje manda naa telka.” niringi.* inie yakondo 5:31-47.
14 Yesusini topondopa nimbendo: “Na ou molopo orundu koleamo kinie kelepo pumbo tekero koleamo kinie pilipu moliomonga na molio mele sike nanu nilio nalo nane iungu nikirumu sike ungumu. Nalo na molopo orundu koleamo kepe pe pumbo tekero koleamo kepe eno naa pilkimili. 15 Mana yembomane pilku apuruku telemele mele eno Parisi yemane aku siku pilkulie apurulimele, nalo nane yembo te naa apurulio. 16 Nalo nane sike pilipu apurulkenje na nanu manjipu naa apurulkemonga sumbi sipu apurulke. Na lipe mundorumu ye Tata kinie pea tapu topo molembolomonga sumbi sipu pilipu apurulke. 17 Enonga ungu mane te bokune molemo kanumu isipe: ‘Yembo talone ungu te ningu singili liemo ‘Aku ungumu sike.’ niengi.’ aku sipe nimbe pelemo. Ungu-Manema 19:15. 18 Akumunge na molio mele nanu nimbu silio kepe; na lipe mundorumu ye Tatane na molio mele nimbe silimola.” nirimu.
19 Kanu kinie enone walsikulie ningendo: “Lanie tena molemoye?” inie anjokondo 14:7-11. niringi.
Yesusini topondopa nimbendo: “Enone na kepe nanga Lapamo kepe naa kanoko imbi silimele. Enone na kanoko imbi silimelanje Tata kepe kanoko imbi silimela.” nirimu. 20 Yesusi ulke tembelena sukundu, Pulu Yemonga ningu yembomane kou mone siringi unjo ketema lierimu koleana molopa yemboma ungu mane sipe molopalie iungume nirimu. Nalo yunge walemo§ ungu pulu te inie yakondo 7:30*. wendo naa orumu kulu yembo tene yu ambolko liku ka naa siringi.
8:21-30 Yesusini Ye Awilimendo “Na Pumbo Koleana Eno Manda Naa Punge.” Nirimu Temanemo
21 Yesusini altopa Juda ye awilimendo nimbendo: “Nakinie pumbo tekero, kanu kinie enone na koroko kelkolie enonga ulu pulu kerime konopune pepili kolonge. Na pumbo koleana eno manda naa onge.” nirimu.
22 Aku nirimu kulu pilkulie Juda ye awilimene enono kerepale ningu walsikulie ningendo: “Aku nambemune ‘Napumbo koleana eno manda naa onge.’ nikimuye? Akuliemo yu yuyu topa kondombanje?” niringi.
23 Yesusini kelepa nimbendo: “Eno manie yemboma, naola yemo. Eno ma kolea pulu yemboma, na ma kolea pulu ye te molo. 24 Nane enondo ou nimbondo: “Ulu pulu kerime konopune we pepili kolonge.” nindu kanumu. Akumu “Na kinié molio ou-pulu-pulu molorundu pe molopo mindi pumbo yemo.” nimbu silio mele enone ‘Sike akumu molemo.’* inie 8:28,58; anjokondo 13:19. Yesusi yu “Pulu Yemo molio.” nimbéndo aku sipe nirimu. Ou Mosisini Pulu Yemondo “Nu imbi naweye?” nirimu kinie Pulu Yemone aku sipe nirimula. ningu tondolo munduku naa piliengi liemo pe eno kolonge kinie sike enonga ulu pulu kerime konopune we pepili kolonge.” nirimu.
25 Parisi yemane yu walsikulie ningendo: “Nunaweye?” niringi.
Yesusini topondopa nimbendo: “Na molio mele eno alieli nimbu silio kanumu na mindi. 26 Nane eno molko ulu telemele mele pilipu apurupulie enone teko kenjilimele mele ungu awisili nimbu silke nalo nanu konopuni pilipulie ungume naa nilio. Na lipe mundorumu yemo, yuulu sikema mindi tepa ungu sikema mindi nilimo ye, kanumuni nilimo mele mindi pilipulie mana yemboma nimbu silio.” nirimu.
27 Yuni Lapando nirimu nalo eno yuni nirimu mele pulumu naa pilieringi kulu 28 Yesusini enondo nimbendo: “Pe enone Manie Omba Mana Ye A Lierimu Yemo ola uku toko panjinge kinie inie yakondo 3:14, anjokondo 12:32-33, 19:18. enone pilkulie “Na kinie molio ou-pulu-pulu molorundu pe molopo mindi pumbo yemo.” nimbu silio mele enone ‘Sike akumu molemo.’ inie 8:24,58, anjokondo 13:19. ningu pilkulie kepe, “Na nanu konopuni pilipulie naa telio.§ inie yakondo 5:30. Tatane na mane silimo mele mindi pilipulie nilio.” alieli nimbu silio ‘Akumu sike lemo.’ ningu pilinge. 29 Na lipe mundorumu-ne orundu yemo na kinie pea tapu topo molembolo; alieli yu kanopa peanga kanolemo ulume mindi teliomonga yuni walsikele kepe na mundupe siye naa kolemo.” nirimu. 30 Yuni aku sipe nimbe molopili kepe yembo awisili ‘Yesusi yu Pulu Yemone sike lipe mundorumu.’ ningu tondolo munduku pilieringi.* bokumunge alsena anjokondo “8. bilip”.
8:31-38 Ungu Sikemone Olio Ka Silimo Melema Wendo Lindipe ‘We Molko Kondangi.’ Nimbé Temanemo
8:31-41 Eporayamone Kalopa Lsimu Yembomando Yesusini Nirimu Temanemo
31 ‘Yu sike.’ ningu pilieringi Juda yembomando Yesusini nimbendo: “Nane ungu mane silioma sike pilku liku tenge panjiku molongi liemo eno sike nanga lombili andolime molonge. bokumunge alsena anjokondo “10. disaipel”. 32 Aku tekolie, enone sike ungumu pilinge kanu kinie eno ka silimo melema sike ungumuni wendo lindipe ‘eno we molko kondangi.’ nimbé.” nirimu.
33 Enone topondoko yundu ningendo: “Olio Eporayamone kalopa lsimu yemboma molopo, yembo tenga ka kongono te naa tendepo molorumulu. Kolo toringi. Isirele yembomanga anda-kolepalime kolea Isipi moloringi kinie Isipi yembomane “Eno paa mindili nangi.” ningu ka kongono mele siku ka pulse toko enonga ambolangoma “Ambolango mengolie kangoma kanoko likulie toko kondangi.” niringi (Wendo Oringi 1, 5). Pe Pulu Yemone eno lipe tapondopa kolea Isipi ulsu memba purumu. Ulu te i-sipela: Yesusi molopili Isirele yemboma eno enono nokoko naa moloringi. Romo yembomane Isirele yemboma tondolo munduku nokoringimunge Isirele yemboma kapola naa molko Romo yemboma paa konopu keri panjeringi. Pe altoko kolo toringi ungu te inie anjokondo 19:15 molemola. Aku liemo nuni ‘Ka silimo melema wendo pumbe olio molko kondonge.’ ninu kanumu nambeko pilkulie ninuye?” niringi.
34 Yesusini topondopalie nimbendo: “Nane eno paa sike nimbu sikirumu: Yembo ulu pulu keri telemelema ulu pulu kerimene ka silimo kinie aku ulu pulu kerimenga ka kongono telemele. 35 Ka kongono telemo kendemandemo ulke pulu yemboma kinie pea kamu naa molemo, nalo ambolango te yunge ulke pulu yemboma kinie alieli telune tapu toko molemele. 36 Akumunge ⸤Ulke Pulu Yemonga⸥ Malone ‘Eno ka silimo melema mundupe siye kolopili, eno we molko kondangi.’ nimu liemo meltene sike ka naa simbe, we paa sike molko kondonge. 37 ‘Eno Eporayamone kalopa lsimu yemboma molemele.’ na pilipu molio nalo enonga konopune nanga ungumu naa pelemomonga na toko kondonge tekemele. 38 Nane Tata kinie molopolie kanorundu mele eno nimbu silio. Enone enonga laniene nilimo mele pilkulie telemele.” nirimu.
8:39-47 Yesusini “Enonga Lanie Setene.” Nirimu Temanemo 8:42-47 “Setenene Kalopa Lsimu Yemboma Molemele.” Nimbe Yesusini Nirimu Temanemo
39 Yesusini yembomando “Eno lanienga ungumu pilkulie telemele.” nirimu kinie pilkulie Juda yembomane topondoko ningendo: “Olionga lapa kalopa lsimumu Eporayamo.”§ bokumunge alsena anjokondo “31.1. pikinini bilong Eporayamo”. niringi.
Yesusini nimbendo: “Molo. Eno sike Eporayamone kalopa lsimu yemboma molemelanje Eporayamone terimu mele eno aku siku telemela. 40 Nalo aku naa telemele. Pulu Yemone na nimbe sirimu ungume na pilierindu ungu sikema eno nimbu silio yemo toko kondonge tekemele. Eporayamone aku sipe naa terimu. 41 Eno enonga laniene telemo mele manda manjiku telemele.” nirimu.
Enone tondolo karaye tekolie ningendo: “Olionga anumu ye te lupe kinie wapora topalie olio naa merimu. Olionga lapa kanumu Pulu Yemo telu mindi.” niringi.
42 Yesusini enondo nimbendo: “Na Pulu Yemo kinie molopolie orundu ya moliomonga Pulu Yemo yu sike enonga Lapa lelkanje enone na konopu mondolemela. Nananu konopuni pilipulie naa orundu. Yuni na lipe mundorumu-ne orundu. 43 Nane ungu niliomanga pulumu nambemune sumbi siku naa pilimeleye? ‘Ungu pulumu naa pilimolo.’ ningu liku su silimele akumunge nanga ungumu eno naa pilimele. 44 Eno Depelemonga* Depelemo kurumenga nomi Setenenga imbi mele te. Ungu pulu te bokumunge alsena anjokondo “9. devil”. ambolangoma, Setene enonga lapamo. Laniene kanopa peanga kanolemo mele ‘teamili.’ ningulie yuni “Eno teaa.” nilimo mele ‘Paa teamili.’ nilimele. Ou-pulu-pulu mulu maselo kokele wendo orumu kinie yu yembo topa kondoli yemo molorumu mele aku silimu yandopa kinié we molemo. Yu sike ungu pulu te naa perimu-ne sike ungu te walsikele kepe paa naa nirimu. Yu kolo tolemo yemo; yu sike kolo toli ungumunge pulu yemo molemomonga ou yu kolo torumu mele yandopa kinié kepe pe kepe kolo mindi tolemo tomba. 45 Nalo nane ungu sikema nimbu siliomonga eno naa pilku ‘Kolo tolemo.’ ningu pilimele.
8:46-59 Yesusi Kinie Isirele Ye Awili Mare Kinie Kerepale Niringi Temanemo 8:48-59 Yesusini “Eporayamo
46 “Nawene nanga konopune ulu pulu keri telu kepe pelemo manda lipe ora simbeye? Te naa pelemo nalo nane ungu sikemo nindu liemo ‘Sike nikimu.’ ningu eno nambemune naa pilimeleye? 47 Pulu Yemonga ambolangomane Pulu Yemone nilimo ungumu pilku limele. Eno Pulu Yemonga ambolangoma naa molkolie inie 8:42. Bokumunge alsena anjokondo “31. pikinini”. yunge ungumu nane nimbu silioma “Naa pilimolo.” ningu naa pilku limele.” nirimu.
48 Juda ye awilimene ungu pulu inie yakondo 1:19*. yundu topondoko ningendo: “ “Nu Sameria ye te moleno, nunge konopune kuru te molemo.” nilimolo kanumu sike nilimolo.” niringi. ⸤Juda yembomane Sameria yemboma kinie konopu keri panjeringi kanumunge§ bokumunge alsena anjokondo “39. Sameria”. yu iri toko ungu taka tondoko “Yu ye keri te.” ningendo “Nu Sameria ye te.” niringi.⸥
49 Niringi mele pilipelie Yesusini topondopa enondo nimbendo: “Nanga konopune kuru te naa molemo. Nane Tatanga imbi lipu ola mundundulio, nalo enone nanga imbi teko kenjindilimele. 50 Nanu ‘Imbi ola molopili.’ naa nilio, nalo ye te molemo akumuni ‘Na imbi ola molopili.’ nimbe nanga imbi lipe ola mundundulimo. Kanuyemone nane nilio mele kepe enone nilimele mele kepe mimi sipe pilipe apurupe tene ‘Sike nikimu.’ nimbe pilipe molemo. 51 Nane enondo paa sike nimbu sikirumu: Yembo te nanga ungumu pilipe lipe tepa molomba yembomo paa kamu naa kolopa molopa mindi pumbe.” nirimu.
52 Juda ye awilimene yundu ningendo: “Kinié olio pilkimulu, kuru te paa sike nunge konopune molemo lemo. Anda kolepa Eporayamo kolorumu;* Ou Pulu Pulu 25. Pulu Yemone ungu umbu tondorumume pilku yemboma ningu siringi yema bokumunge alsena anjokondo “35. profet”. koloringila. Nalo nuni ninindu: “Nanga ungumu pilipe lipe molomba yembomo kamu naa kolomba.” nikinu. 53 Eporayamonga imbi manie mele molopa nunge imbi ola molemoye? Yunge imbi paa ola, nalo yu kepe kolorumula. Pulu Yemone ungu umbu tondorumume pilku yemboma ningu siringi yemboma kepe imbi ola molorumu nalo koloringila. Nunge imbimu ola enonga imbime manieye? Paa molo! Nu koropamo.” niringi.
54 Yesusini topondopa nimbendo: “Nane nanga imbi nanu lipu ola mundulkenje na imbi paa sike ola naa molka, na we mindi nilke. Nalo akumu molo. Tata, yundu enone “Olionga Pulu Yemo.” nilimele kanumuni nanga imbi lipe ola mundundulimo. 55 Enone yu naa kanoko naa pilimele nalo nane yu kanopo pilio. Nane “Yu naa kanopo naa pilio.” nilkenje eno kolo tolime molemele mele na aku sipu molka. Nalo nane yu paa sike kanopo pilipu, yunge ungumu pilipu lipu tepo molio. 56 Enonga anda kolepa Eporayamone na mana manie ombó walemo kanomba pilipelie konopu sipe molorumu. Kanu walemo kamu kanopalie konopu sirimu.” nirimu.
57 Kanu kinie Juda ye awilimene yundu ningendo: “Nunge ponie tokapu talo ou naa pora nili. Nu kango yemo mindi. Pe nu “Eporayamo kanorundu.” nikinuye? Nuni yu manda naa kanorunu. Kolo tokono.” niringi.
58 Yesusini enondo nimbendo: “Nane enondo paa sike nimbu sikirumu: Eporayamo sike paa koronga ou molopa kolorumu nalo yu ou naa molopili na molorundu.” Yesusini “Eporayamo naa molopili na molorundu.” nirimu akumu Umbu-Ungune “molorundu” ya molemo nalo Yesusi yunge ungune sike “molorundu” naa nirimu. “Molio” nirimu. “Eporayamo yu ou naa molopili na molio.” nirimu. Inie 8:24,28 kinie, anjokondo 13:19 kinie kananila. Nambemune, Pulu Yemonga imbi ‘Yawe’ akumunge ungu pulumu ‘Molio’. Akumunge yembomane “Yu Pulu Yemo molemo.’ ningu piliengi!’ nimbe Yesusini aku sipe “molio” nirimu. Akumunge ungu pulumu Wendo Oringi 3:14 molemo kana. Yesusi “molio” nirimuungu pokore inie yando 6:35* kana. nirimu.
59 Aku nirimu kulu pilkulie enone “Yu topo kondamili.” ningu kou liku yu tonge teringi. Nalo Yesusi lopi tepalie, ulke tembelena kiyengo nimbe omba ulsu purumu.

*8:3: bokumunge alsena anjokondo “41. saveman”.

8:3: bokumunge alsena anjokondo “11. Farisi”.

8:5: LLipai 20:10, Ungu Manema 22:22.

§8:6: ngu pulu te Mateyu 16:1***.

*8:7: Ungu-Manema 17:6-7.

8:11: inie yakondo 5:31-40.

8:12: inie yakondo 1:4,5,9, Jono Kumbi Lepamo 2:8-11. Yesusini yu mele yepoko pakera molorumu mele nirimu ungumu iboku Jono pulu pulune gomo 449 molemo.

§8:13: bokumunge alsena anjokondo “11. Farisi”.

*8:13: inie yakondo 5:31-47.

8:17: Ungu-Manema 19:15.

8:19: inie anjokondo 14:7-11.

§8:20: ungu pulu te inie yakondo 7:30*.

*8:24: inie 8:28,58; anjokondo 13:19. Yesusi yu “Pulu Yemo molio.” nimbéndo aku sipe nirimu. Ou Mosisini Pulu Yemondo “Nu imbi naweye?” nirimu kinie Pulu Yemone aku sipe nirimula.

8:28: inie yakondo 3:14, anjokondo 12:32-33, 19:18.

8:28: inie 8:24,58, anjokondo 13:19.

§8:28: inie yakondo 5:30.

*8:30: bokumunge alsena anjokondo “8. bilip”.

8:31: bokumunge alsena anjokondo “10. disaipel”.

8:33: Kolo toringi. Isirele yembomanga anda-kolepalime kolea Isipi moloringi kinie Isipi yembomane “Eno paa mindili nangi.” ningu ka kongono mele siku ka pulse toko enonga ambolangoma “Ambolango mengolie kangoma kanoko likulie toko kondangi.” niringi (Wendo Oringi 1, 5). Pe Pulu Yemone eno lipe tapondopa kolea Isipi ulsu memba purumu. Ulu te i-sipela: Yesusi molopili Isirele yemboma eno enono nokoko naa moloringi. Romo yembomane Isirele yemboma tondolo munduku nokoringimunge Isirele yemboma kapola naa molko Romo yemboma paa konopu keri panjeringi. Pe altoko kolo toringi ungu te inie anjokondo 19:15 molemola.

§8:39: bokumunge alsena anjokondo “31.1. pikinini bilong Eporayamo”.

*8:44: Depelemo kurumenga nomi Setenenga imbi mele te. Ungu pulu te bokumunge alsena anjokondo “9. devil”.

8:47: inie 8:42. Bokumunge alsena anjokondo “31. pikinini”.

8:48: ungu pulu inie yakondo 1:19*.

§8:48: bokumunge alsena anjokondo “39. Sameria”.

*8:52: Ou Pulu Pulu 25.

8:52: bokumunge alsena anjokondo “35. profet”.

8:58: Yesusini “Eporayamo naa molopili na molorundu.” nirimu akumu Umbu-Ungune “molorundu” ya molemo nalo Yesusi yunge ungune sike “molorundu” naa nirimu. “Molio” nirimu. “Eporayamo yu ou naa molopili na molio.” nirimu. Inie 8:24,28 kinie, anjokondo 13:19 kinie kananila. Nambemune, Pulu Yemonga imbi ‘Yawe’ akumunge ungu pulumu ‘Molio’. Akumunge yembomane “Yu Pulu Yemo molemo.’ ningu piliengi!’ nimbe Yesusini aku sipe “molio” nirimu. Akumunge ungu pulumu Wendo Oringi 3:14 molemo kana. Yesusi “molio” nirimuungu pokore inie yando 6:35* kana.