KOLLOSI
Poll-ni KOLLOSI-Yambuma Pepá Topa Sirim Bukele
Poll-ni Pepá Topa Sirim Ilinga Ung-Pulu Mare
Poll molupa tirim mele ung-pulu mare kene yu-ni pepá topa sirim-manga ung-pulu mare kene buk-gomú 682 molemú.
‘Poll ui-pulu-pulu kolea-auli Rom ka siku lku tenga pípili ami-yima-ni nukuring kene pepá ili kene Epesas, Pillipai, Pillimon kene wasie turum.’ niku piliilimili (Liipa Mundurum Yima 28:16-31.)
Kollosi akili kolea Esia propinj lirim kolea taon auli te. Akili kolea-auli Epesas taon nondupa lirim akiliinga-pe Poll yu-yunu akuna naa purumunje. Temani te naa molemú. Epesas taon molupa kene yi mare Kollosi akuna “Temani toku sangi pai.” nimba liipa mundurumnje. Yi Epaporas-ni ungma nimba sirim mele Kollosi 1:7-8 molemú. Korin Kumbi-Lepale 16:19 molemú ung akili Kollosi-yambumandu nirimkonje?
Pepá ili Poll-ni nambimuna topa sirim-nje? Yi mare-ni gólu toku ung-bo tonjuku mani siring mele Krais-nga yambuma piliiku lumbili puring mele piliipaliinga pepá topa sirim. Teku kis-siring mele i-sipa: Te: Pulu Yili-nga yambuma mulungíndu langi mare kene no kene enama kene kangi kopsili ulele kene ui Moses-ni “Ulu mare teai!” nimba “Ulu mare naa teai!” nimba ung mani sirim mele piliiku liiku tiring mele Poll-ni ‘naa piliangi.’ nirim (2:16-17, 2:11, 3:11). Te: Gólu toku ‘Mélema naa ambolku, naa noku piliangi, mólu.’ niku mani siring (2:21,23). Te: Mulú-koleana angkellama popu toku bi paka tunjuring (2:18). Te: Krais toku mania munduringinje. Poll-ni Krais tondulu mundupa kape nirim (1:15-20, 2:2-3,9). Te: Gólu toku ‘Ung mare mo turum.’ niring akili Poll-ni nimba mele: “Ung piliipa kungnjuli mo túlima Krais-kene mindi pelemú.” nirim (2:18, 2:2-3). Te: ‘Mana-yambuma-ni piliipa kungnjuli pelemú ungma kene mana-yambuma-ni ulu-pulu tiring mele kene piliipu teamili.’ niring. Poll-ni aku-siku piliiku aku-siku tiring mele ‘Aima kapula mólu.’ nirim. ‘ ‘Kapula molamili.’ niku Krais mindi piliiku, Krais mindi wasie molangi.’ nirim. Yu Pulu Yili mele molupa, yu mindi mélema kene ungmanga kene aima olandupale (1:15,16,17,18,19, 2:9, 1:20-22, 2:10). ‘Gólu tuli ungma-ni naa liipa tapunjilimú.’ nirim (2:8, 2:23).
Ya ung-pulele pora nikem.
1:1—3:4 Krais Mélemanga Pali Yi-Auliele, Pulu Yili-nga Kona Mululi Ulu-Pulele Kene Uluma Pali Yu-Kene Pelemú Ung Mare
1
1:1-2 Poll-ni Pepále Tombandu Pulu Monjupa Turum Ungma
Na Poll, Pulu Yili-ni na makó turum-na Krais Yesos-ni “Nanga kongunale tenji-pui.” nimba liipa mundurum yili, na kene oliunga ⸤Krais-nga ungele piliili⸥ angin Timoti wasie molupulu kene pepá ili topu siker.
Eni Pulu Yili-nga yambu kolea-auli Kollosi pelemelé, eni Krais-kene tapú-toku molemeláliinga yu ‘Sika’ niku tondulu munduku piliiku, enembu naa kolku, ambolku molemele anginipilima pepá ili topu siker.
Oliunga Lapa Pulu Yili-ni eni we kondu kolupa, ‘Eni numanu waengu nipili táka-niku molangi.’ nipili.
1:3-14 (1:3-8) Kollosi-Yambuma Yesos ‘Sika’ Niku Tondulu Munduku Piliiku Enini Anju-Yandu Yambuma Numanu Munjuring Mele Piliipaliinga Poll-ni Pulu Yili-Kene ‘Angke’ Nimba (1:9-14) Eninga Nimba Pulu Yili Mawa Tenjipa ‘ ‘Tondulu Pupili Molangi.’ Ni.’ Nirim Ungele
Olsu-ni Pulu Yili, oliunga Auli Yesos Krais-nga Lapale, popu tombulúndu yu-kene ung nimbulu mawa tenjilimbulu kene taki-taki “Angke” nilimbulu. Eni Krais Yesos ‘Sika’ niku tondulu munduku piliilimili mele kene, Pulu Yili-nga yambuma pali numanu monjulemeláliinga aku-sipu telembulu. 5-6 Temani-kaí, akili ung-sikale, eni muluringna urum kene, méle Pulu Yili-ni ‘eninga’ nimba makó topa mulú-koleana nusunjurum lelemú mélale, ‘Akili sika.’ niku piliiku ‘Akili aima liamili.’ niku nokuku molemele. Penga nokuku molemele ulu akili-ni eni ‘Sika’ niku tondulu munduku piliilimili ulele kene numanu monjulemele ulele kene ‘Eni liangi.’ nirim. Eni ui-pulu-pulu temani-kaiéle piliiku Pulu Yili-ni eni we kondu kulurum ung-sikama piliiku kene akiliinga pulele aima piliiku kunjuring kene yandupa temani-kaí akili-ni eni tepa konjupa ulu kaíma ‘wendu-wendu upili.’ nilimú mele ma-koleamanga pali aku-sipa ulu kaíma ‘wendu-wendu upili.’ nilimú. ⸤Pulu Yili-ni eni we kondu kulurum temani-kaiéle⸥ yi Epaporas-ni eni ui nimba sirim-na piliiring. Yi kanili yu oliu-kene wasie tapú-topu kendemande tepu molemulu yambumanga yi te, oliu numanu monjulemulu yili. Yu ‘oliunga kongun tenjambu.’ nimba Krais-nga kongun tinjiliele aima ambulupa gi sipa enembu naa kolupa mundupa naa kelelemú yili. Eninga numanuna Mini molemále-ni eni liipa tapunjurum-na numanu monjulemele mele kepe Epaporas yu-ni oliu nimba sirim.
Akiliinga, eni-kene aku-sipa uluma wendu urumeliinga ui-pulu-pulu piliirimbulu kene yandupa taki-taki Pulu Yili-kene eninga nimbulu mawa tenjipulu kene, “Pulu Yili-ni ‘Teangi.’ nimba piliipa molemú mele eni aima piliiku kene, akiliinga ung-puluma aima piliangi akiliinga Mini Kake Tiliele eninga numanuna molupa piliipa kungnjuliele sipili.” nilimbulu. 10 “Aku-siku piliiku teku molku kene, Auliele-ni eni kanupa kaí piliipili akiliinga yunga yambuma teku molemele mele aku-siku teku molku, ulu kaí lupa-lupa pulele teku, Pulu Yili molemú mele kene, nilimú ungma kene, piliiku molemele mele aima olandupa pupili.” nimbu mawa tenjilimbulu. 11-12 “Eni, buni pemba kene mini-wale naa munduku, ‘Buni enama pora nimbá.’ niku táka-niku nokuku molangi akiliinga Pulu Yili tondulu aima olandupa pulimúmanga yu-ni ‘Eni tondulu pupili molangi.’ nimba eni tondulu lupa-lupama sipili. ‘Yunga yambumanga’ nimba yu yi nuim kingele molupa nokulemú kolea pa tílieliinga méle nosinjilimúma eni Kollosi-yambumanga kepe wasie nosinjilimú liingí kupulanumele akisinjirim yi, akili eninga Lapale, yu-kene aima numanu siku ‘Angke’ niangi.” nimbu Pulu Yili eninga mawa tenjilimbuluko. 13 “Yu-ni oliu tepa liipa súmbulu tuliele yu yi nuim kingele molupa nokulemú tonduluna wendu liipa, yunga numanu monjulemú Málale-ni nokulemú tonduluna sukundu liipa munjurumeliinga ⸤aku-siku teangi⸥.” nimbu mawa tenjilimbulu. 14 Yunga Málu akili (yunga memi onde linjirimele-ni) oliunga ulu-pulu-kísima ‘Kamu mania pupili.’ nimba kanupa konde tenjipa, oliu ka sipa ambulurum kupulanum-na wendu liipa ‘We kapula molangi.’ nirim yili.
1:15-23 Krais Yu Molupa Ulu Telemúmanga Pali Yu Olandupaliinga Ung Te
15 ⸤Pulu Yili-nga Málu Krais akili⸥ Pulu Yi naa kanolemulu akili mele tili yili. Pulu Yili molemú mele Málale yu mokeringa molemú kanolemulu.
Mulú ma mélema ui wendu naa upili yu ui mulurum, mélemanga pali yu yi-nuim olandupale molemú yili.
16 Málale aku-sipa yili molemáliinga pulele i-sipa mele:
Mulúna pelemú mélema kene mana lelemú mélema kene,
kanolemulu mélema kene naa kanolemulu mélema kene,
aku-mele Pulu Yili-ni ‘Tepu mimi teambu.’ nirim mélema pali
Málunga kili-ni tirim.
Tondulu pelemú kuruma kene,
mulú-koleana yambu namba molemú yambu aulima kene,
bi aima olandupa molupa méle pulele nokolemelema kene,
tondulu púlima kene,
méle aima tondulu puli akuma mulúna kene
mulú-koleana kene molemelema pali kepe
méle mongale-ni kanolemulu mélema pali wasie
yunga kili-ni tirim.
Mélema aima pali Málu-ni mendepolu tepa mimi tirim.
‘Méle akuma yunga mendepolu lipili. Yunga bili paka tonjangi.’ nimba méle akuma tirim akiliinga yu aku-sipa yili molemú.
17 Mélemanga pali yu kumbi-lepa mulurum;
mélema pali yunga tondulale-ni wendu urum;
pe ekupu Krais yunga tondulale-ni-ko mélema pali wendu olemú.
18 Krais-nga talapena-yambuma yunga kangiele;
Krais yu kangieliinga pengale.
Yu yunga kangiele kona molemáliinga ulu-pulele.
Yu mélemanga pali kumbi-lepa molemú yili,
‘Yu mélemanga pali yi nukuli auliele mulupili.’ nimba ⸤yu kulurum kene⸥ Pulu Yili-ni yu topa suru sirim-na yu kumbi-lepa lomburupa ola mulurum yili molemú.
19 Pulu Yili yu-yunu molupa telemú mele ‘aku-sipa ulu-puluma Málu-kene pípili.’ nimba piliirim-na Pulu Yili yunu-kene peka topa pelemú mele Málu-kene aku-sipa pelemú, ⸤Pulu Yili-nga Málale, Lapa molemú mele molemú⸥.
20 Pulu Yili-ni ‘Mulú ma mélema pali yu-kene numanu tiluna pupili, kapula-kapula molamili akiliinga Málu-ni aku temba kupulanumele akisinjipili.’ nimba piliipa kene
Krais-nga memi unji-perana onde lirimele-ni Pulu Yili-ni oliu-kene ele-tu mulurumulu ulu-pulele kamu topa mania mundurum.
21 Aku tinjirim nikerele-ni eni liipa tere lenjilimú. Ui eni ulu-kísima teku eninga numanale-ni yu-kene ele-tu muluringeliinga Pulu Yili-kene sulu-teku muluring. 22 Akiliinga-pe ekupu ⸤Málu Krais-nga⸥ kangiele turing kulurum ulu akili-ni Pulu Yili-ni eni yu-kene ‘numanu tiluna pupili nondupa oku molangi.’ nirim. ‘Eni yunga yambu kake tílima molku, kalaru te naa pepa, yu-ni kanupa kis piliilimú ulu te naa pípili yu molemúna oku molangi.’ nimba kene aku tirim. 23 Akiliinga-pe ⸤Krais⸥ ‘Sika’ niku tondulu munduku piliiring mele niku piliiku, ‘Krais eninga lku-paka-sum mele.’ niku yu tondulu munduku ambolku enembu naa kolku munduku naa kelai. Aku tíngi lem ⸤yu-ni mulungí mele nikem aku-siku mulungí⸥. Temani-kaiéle ui-pulu-pulu piliiring kene ‘Sika’ niku tondulu munduku piliiku temani kanili-ni wendu ombá mele kene eni mulungí mele kene nilimú ‘aku-sipa mele oliu-kene aima wendu upili.’ niku numanu siku nokuku muluring mele ulu buni te wendu ombá kene enembu kolku munduku kilingí akiliinga mimi-siku kanuku molai. Temani-kaí kanili ma-koleamanga pali toku siring, eni piliilimili temanele. ⸤Krais-ni⸥ na Poll ‘Temani-kaí kaniliinga kendemande-yili molani.’ nirim-na moliu.
1:24—2:5 Poll-ni Krais-nga Yambu-Talapele Kollosi Molemelema Mindili Sipa Liipa Tapunjurum Temanele
24 Pe ekupu na eni liipu tapunjumbundu mindili noliáliinga numanu siker. Krais-nga kangiele, akili yunga yambu-talape kanili, yu-ni eninga nimba liipa tapunjupa mindili nurum mele mindili mare we pelemú akili na yunga talapele ‘liipu tapunjambu.’ nimbu piliipu ⸤Krais mindili nurum mele⸥ nanga kangina mindili nombu kapula tenjiliu. 25 Pulu Yili-ni ‘na Krais-nga talapena-yambumanga kendemande-yili mulupili.’ nimba eninga nimbu liipu tapunjumbu kongun te sirim. Kongun akili ‘Eni Pulu Yili-ni nilimú ungma sumbi-siku piliiku, akiliinga ung-puluma pali aima piliangi.’ nimbu, nimbu simbu kongunale. 26 Aima kórunga-ui enamanga pali Pulu Yili-ni ung ili mo turum yambuma pali naa piliiring, akiliinga-pe ekupu ‘yunga yambuma piliangi.’ nimba, nimba para silimú. 27 Ung mo turum ung ili ‘akili aima kaí olandupa, Juda-yambu naa molku yambu-lupa molemelema aima kapula liipa tapunjumba mele yunga yambuma-ni pali piliangi akiliinga mokeringa lipili.’ nimba, Pulu Yili-ni nimba para sirim. Ung mo turum akili i-sipa mele: Krais yu ⸤Juda-yambu naa molku yambu-lupa molemelema⸥ enini-kene molemú. Yu enini-kene molemáliinga yu-ni ‘enini Pulu Yili mulú-koleana tonduluma-kene wasie pípili molemú akuna tapú-topu molamili liipu membu pumbu.’ nirim-na piliiku kene ‘Sika’ niku numanu siku nokuku molemele kanili.
28 I niker yi Krais akili-ni telemále yambuma temani topu nimbu silimulu. ‘Enini Krais-kene wasie tapú-toku molku yunga yambu numanu tondulu pili yambu yuma mulungí kene membu pupu ⸤Pulu Yili⸥ samili.’ nimbu, piliipa kungnjuli pelemále-ni yambuma mimi-sipu lip-lipi topu mani sipu ung-bo tonjilimulu. 29 ‘Aku teambu.’ nimbu yu-ni na tondulu sipa tondulu mundupa liipa tapunjilimú uluma-ni pali tondulu mundupu mindili sipu kongun teliu.