7
Stiven nawalapa basefa amom dembami Juda
Eaꞌ pris dembinai nape nagaliꞌma pris hiamii nahaliꞌ Stiven naꞌi, “Basef ifimba endilisi aꞌa owaꞌ?”* Jen 11:31
Eaꞌ Stiven naꞌipam basef laufi naꞌi, “Ipaꞌ sahin owan, a ipaꞌ ahape, ipaꞌ pemeꞌ aeꞌ. Fowaꞌ bafamapa apeꞌinai Abraham nagape itap luꞌupa Mesopotamia ina deiꞌ aꞌ nafeꞌ wambel Haran, ama nogota atamba God Dembinai nogogalaꞌi aꞌ natagamana. * Jen 12:1 Eaꞌ God naꞌipana naꞌi, ‘Inaꞌ nekwaha wambel itap ineꞌisi peloma sahin owan ineꞌisi aꞌ nefeꞌ anagon lauguni nepe anep itap aeꞌ aꞌi igihimbaꞌmenap ineꞌi.’* Jen 11:31–12:5
“Eaꞌ deiꞌ Abraham nakwaha itap luꞌupa Kaldia aꞌ nafeꞌ nafeꞌ nataga nape wambel Haran. Ama main, ahamana ananinai nagaꞌ, eaꞌ God nasapaꞌana nafiꞌi nape itap apaꞌe deiꞌ apaꞌ magapaipi. * Jen 12:7, 15:18; Jen 17:8; Diu 2:5 God ina deiꞌ nasoꞌana itap apamba Abraham ma nogahapilap siꞌip, ataꞌ owaꞌatin. Itap apamba anep kwaiaꞌup wapani siꞌi apop kwasala mendeꞌ, owaꞌatin. Apaꞌ God naꞌi basef endilisi atifa anaf owagama, daoꞌ anen aꞌ nosoꞌana itap apamba anona nohapilap nogaloma esis bafasana ananisi anaf sigiꞌ sogatagai sogahapilap. Nogota atamba Abraham awani ataꞌ akana God nagaꞌipana basef ifimba. * Jen 15:13-14; Eks 12:40 Naꞌipana naꞌi, ‘Miniꞌap awasi ineꞌisi anaf sope itap esis miniꞌap anis epes daiasi. Eaꞌ miniꞌap epes isimba anis daiasi anaf sondaꞌ miniꞌap awasi ineꞌisi sondaꞌ maol numaꞌuni agof akas sope lafela esis eaꞌ sondaꞌas kwapeteꞌas sope sofeꞌ sotaga nogota lautai afagof 400-pelaiguf. * Eks 3:12 Apaꞌ anaf owagama aeꞌ egwamasa waf awafi esis. Ama anaf wapani esis miniꞌap awasi ineꞌisi sogakwaha itap apamba sufiꞌi sope sondaꞌ lotuma aeꞌ itap apaꞌe.’ ”* Jen 17:9-14; Jen 21:4
“Eaꞌ God naꞌi Abraham atiasi notopaꞌ alopa nogaila basef banagafi God naliꞌ nalaꞌ lap nagalomana afi. Ama main, Abraham nameꞌ basef ifimba nailif natopaꞌ alop ananipi anola Aisak nogamana ananinai ma nimaguf 8-pelaif falaꞌana, aꞌ natopaꞌmana alop ananipi wapani. Ama main, Aisak nataga ahama Jekopi, eaꞌ Jekop aꞌ ahama bafapapa amamba 12-pelaim. * Jen 37:11,28; Jen 39:1-3; Jen 39:21-23 Amom bafapapa 11-pelaim kowalama owamam Josep. Naꞌamba maliꞌamonana anop nomop daias satalona ma agol akana nondaꞌ maol nogape lafela esis. Eaꞌ sofaꞌana safeꞌ itap luꞌupa Isip. Apaꞌ owaꞌ God nape nalomana. * Jen 41:37-44; Sam 105:21 10 Anen natopalopana natalogofa nimanimi hiami ananimi nape wahifina. Ama nemaf afamba anen naꞌi basef nagaloma dembinai king Isipinai Fero, God nasoꞌana gawa fasini naꞌi basef nalomana ma nandaꞌ king Fero okom magailana. Eaꞌ deiꞌ king anamba nandaꞌana nataga nape dembinai gavmana itap apamba Isip eaꞌ numafi hiahaom hiami ma ipat anen kingi.* Jen 41:54
11 “Aꞌi owaꞌ main, nolom luꞌunai nataga itap apamba Isip anamba hiagoma nafeꞌagon hiꞌalagon nafeꞌ nataga itap luꞌupa Kainan wapani, eaꞌ esis satagama nimanimi luꞌwami. Eaꞌ esis bafasapa apeꞌisi sagape Kenani ina ataꞌ sofaꞌ anis gwaꞌaisi, owaꞌatin. * Jen 42:1-5 12 Owaꞌ Jekop Josep ahamana aꞌ nameꞌ basef saꞌi gwaꞌaisi saꞌoh itap apamba Isip. Eaꞌ nasapaꞌ amom bafapapa apeꞌimi maliꞌ mafeꞌ dambadamba. * Jen 45:1-4,16 13 Ama main, magiꞌ motanima mafeꞌma bif, eaꞌ Josep naꞌipa amom sahopana naꞌamba naꞌi, ‘Aeꞌ Josep.’ Eaꞌ deiꞌ king aꞌ nogawa amom wambota Josepi mafiꞌi.* Jen 45:9-11; Jen 46:27
14 “Eaꞌ Josep nasapaꞌ basef fafeꞌ nofalai ahamana Jekop nokwaha Kainan nigiꞌmana nogafiꞌi Isip, noloma esis wambota ananisi hiasi sataga 75-pelais. * Jen 46:1-7; Jen 49:33 15 Naꞌamba Jekop niliana itap apamba Isip naloma bafapapa apeꞌimi ma main, amom aꞌ magaꞌ. * Jen 23:2-20; Jen 33:19; Jos 24:32 16 Amom magaꞌ eaꞌ, sofaꞌam sotanima safeꞌ wambel Sekem sawam matmat atamba fowaꞌ Abraham nowasaꞌ otamba nagatalagoma ma awasi Hemoi.* Eks 1:7
17 “Nemaf afamba God naꞌi endilisi ma nondaꞌ hiahawes isimba. Fowaꞌ anen nagaꞌipa Ebrahama anen atiasi nondaꞌasi, nogota atamba felefeleꞌ deiꞌ tataga. Eaꞌ esis miniꞌap apeꞌipi Israel asataga luꞌwis eaꞌ amam nematawa aꞌ hias aꞌowaꞌ sape itap hiagoma Isip. * Eks 1:8 18 Eaꞌ anona aman dambainai nataga dembinai king, apaꞌ anen ina nogawa naꞌi fowaꞌ Josep nagape dembinai ma Isip, owaꞌ. * Eks 1:10-22 19 King anamba nambasoꞌmas nandaꞌmasa waf a maol numaꞌuni ma miniꞌap esis apeꞌisi. Anen nandaꞌ waf awafi ma esis bafasapa apeꞌisi, anen aꞌ banagona endilisi naꞌi esis sokwaha awasi asasisi sope andoꞌ ma aꞌ afis. * Eks 2:2; Hi 11:23 20 Nogota atamba Moses maꞌmana kolana. Anen awani fasinai aꞌowaꞌ. Eaꞌ mamasana sumafiana andeandeꞌ ipat asasitai ma aomb wanemb. * Eks 2:3-10 21 Ama main, sofaꞌana safeꞌ sambahoꞌwana naꞌoh alop andoꞌ. Owaꞌ dembinai king Fero nogamana kwafiꞌi kwatolona kofaꞌana kwalagana siꞌi nogamaꞌw akwaꞌunai siꞌina. 22 Eaꞌ Moses nandaꞌ skul nalafa gawa hiani esis Isipi eaꞌ anen aꞌ aman dembinai nandaꞌ maol banagani nagaꞌi banagafi ma semeꞌef sagagiꞌmif.
23 Moses aꞌi owaꞌ nape ma dambena ma afagof 40-pelaiguf eaꞌ, aꞌ okom mandandaꞌma esis wambota ananisi Israel eaꞌ nafeꞌ natilis. * Eks 2:11-15 24 Nati anona Isipinai nahambombaga anona Israelinai aꞌowaꞌ. Eaꞌ Moses natopalopa Israelinai naha aman anamba Isipinai afuna. 25 Eaꞌ anen nomonas sandandaꞌ saꞌi, epes aeꞌasi atiasi siꞌi naꞌamba siꞌi, ‘God aꞌ natopalopa apaꞌ ma lagof Mosesi ma notagwahepa mugape wahifipa.’ Owaꞌ owaꞌatin. Esis ukup ina pandandaꞌ naꞌamba, owaꞌ.
26 “Aꞌi owaꞌ wafilu, Moses notanima nafeꞌ natilis wapani owaꞌ nati anom biam amom atom Israel mapaꞌ wapani. Eaꞌ naꞌi nohagofa amom biam nohapeꞌam eaꞌ naꞌipam naꞌi, ‘Ipaꞌ atipa sahomana owamana pendaꞌas naꞌamba, owaꞌi. Deiꞌ maina ipaꞌ pagahambombaga ipaꞌ atipa?’
27 “Owaꞌ, aman anamba naliꞌ nagahambombaga anini nambasiꞌ Moses naꞌipana naꞌi, ‘Ami naꞌipina ma negape dembinai ma negawaloga afaꞌ? 28 Aꞌi inaꞌ naꞌi nehe siꞌi nambatiꞌ nagaha aman anamba Isipinai nagagaꞌ?’* Eks 2:21-22; Eks 18:3-4
29 Anen naꞌias naꞌamba owaꞌ, Moses ombel mahana nafaꞌ nafeꞌ. Nafeꞌ nape anep itap luꞌupa Midian laogoma. Ama main, nasoꞌ nemataꞌw nola awasi bias.* Eks 3:1-10
30 “Ama afagof 40-pelaiguf fafeꞌma hiꞌalagof, owaꞌ anona ensel Dembinaii natagamana itap wafigima epes akagoma felefeleꞌma halaf Sainai. Ensel nape nomona nif ileliwa fandom magatagai anoga lawag saꞌugai. 31 Eaꞌ Moses natolom aꞌ nomonas hiahawes sandandaꞌma amamba magataga ma anini. Eaꞌ nafeꞌ felefeleꞌma nagatolom andeandeꞌ, owaꞌ Dembinai naꞌipana naꞌi, 32 ‘Aeꞌ God amom bafapena ineꞌimi mandaꞌ lotumai. Aeꞌ God Abrahami Aisak Jekop fowaꞌ mandaꞌ lotumai.’ Eaꞌ Moses bolalana ombel mahana ma nogatologon.
33 “Eaꞌ Dembinai naꞌipana naꞌi, ‘Tagwaha su magape boꞌwagah ineꞌigahii. Itap apaꞌe inaꞌ deiꞌ nagalutuma itap aeꞌapi hililiꞌi. 34 Aeꞌ ati esis miniꞌap amam nematawa aeꞌasi sagameꞌ akafimi luꞌwami itap apamba Isip. Aeꞌ ameꞌ lef asasinai eaꞌ, deiꞌ aꞌ isilaꞌi ma etopalopasa egelefata nimanimi amamba asasimi. Naꞌamba deiꞌ inaꞌ eaꞌ safel. Aeꞌ aꞌi esapaꞌena netanima nefeꞌ Isip.’
35 “Moses aman anamba fowaꞌ sosambalona sagaꞌi, ‘Ami naꞌi inaꞌ nepe dembinai ma negawalogapa?’ Deiꞌ aman anamba atona God nasapaꞌana nafeꞌ siꞌi dembinai ma nugumafias nowambilasi nofaꞌas sogotanimai. God nowaꞌ banagona ma anamba ensel natagamana nalomana nagaꞌi ma lawag agamba saꞌugai. * Eks 7:3, 14:21; Nam 14:33 36 Moses eaꞌ naoꞌwas safeꞌ sakwaha Isip, nandaꞌ maol naninani banagani siꞌi God nandaꞌani ma itap luꞌupa Isip a naoh embel akwahimi eaꞌ anamba itap wafigima epes akagoma, ma afagof agwafomba 40-pelaiguf. * Ap 3:22 37 Moses aman anamba maꞌuna anen naꞌipa esis Israel nagaꞌi, ‘Atiasi owagama God nosapaꞌ anona sahomepa ipeꞌinai nondaꞌana nope profet siꞌi Aeꞌ.’* Eks 19:3; Diu 5:5, 9:10; Ap 7:53
38 Ama aꞌi owaꞌ, esis Israel safeꞌ sandakolas anamba wafigima fataupigima Moses aman anamba atona nape nagaloma esisi. Anen nape naloma bafapapa apeꞌimi wapani. Anona ensel nape naloma Moses nasoꞌana basef Godi halafuta atamba Sainai eaꞌ Moses nasoꞌapa basef ifimba ambal namilifi apaꞌ.* Nam 14:3
39 Apaꞌ bafasapa apeꞌisi sandaiwaꞌma sogameꞌ basef ananifi, owaꞌ. Esis sosambalona eaꞌ sandaꞌagama anamba fowaꞌ sagapanima Isip ukup paipailagon. * Eks 32:1,23 40 Eaꞌ saꞌipa aman anamba Eran saꞌi, ‘Aman anamba Moses nofaꞌapai Isip magafiꞌii, apaꞌ ina mogawana nafeꞌ nasa natawa ani? Eaꞌ inaꞌ daꞌmapa anona god basoꞌamunai apeꞌinai ma anen nope nogaloma apaꞌ.’* Eks 32:2-6
41 Nemaf afamba esis sandaꞌ anona bulmakau eaꞌ sondolalima god anamba basoꞌamunai. Eaꞌ sandagala ma god anamba sandaꞌana lagof asasigufi atugufi. * Jer 19:13; Emo 5:25-27 42 Eaꞌ dembinai God nasoꞌasa alafuga esis nakwaha esisa sondaꞌ lotu sogafela agofa awin owambini alipini neloma ondowa siꞌi basef fagape buk profeti fagail buk Baibeli faꞌias fagaꞌi,
‘Ipaꞌ epes Israel, ipaꞌ paha bulmakau maloma sipsip pendalali ma aeꞌ pagape anamba wafigima epes akagoma afagof 40-pelaiguf, aꞌa? Owaꞌatin! 43 Ipaꞌ pefaꞌ ipat selitai pandaꞌ lotuma Molokatai, eaꞌ pefaꞌata taloma ametal siꞌi ondoꞌw god basoꞌamunai Refani, ambagof awami amamba hiami ipaꞌ pandaꞌama pandaꞌ lotumami. Naꞌamba atiasi aeꞌ aꞌ iliꞌamonepa pefeꞌ pepe lauguni peloma wambel Babilon gani waꞌol.’* Eks 25:40
44 “Fowaꞌ bafasapa apeꞌisi sape anamba wafigima epes akagoma, nogota atamba sowalo sel siꞌi ipat sandaꞌ lotu. Ipat atamba tihimbaꞌmapa atamba God nagapautai. Ipat atamba God nagaꞌipasa basef ananifima. Esis sandaꞌ ipat lotu inimba sel nandahama ikwaf afamba God nigihimbaꞌmanaf Mosesi. God naꞌipana ma nondaꞌaf eaꞌ naꞌamba atin. * Jos 3:14-17; Jos 23:9, 18:1 45 Ama main, amom bafapapa apeꞌimi mafiꞌi maloma Josua ma mogofaꞌ itap esis anis epes miniꞌap daiapi. Eaꞌ God naliꞌamona esisa nogohnaep esis bafasapa apeꞌisi. Ama nemaf afamba sofaꞌai ipat atamba selitai, eaꞌ sandaꞌata totawa naꞌa atapita tape nafiꞌi nafiꞌi nogota Devit nagape dembinai king. * 2 Sml 7:1-16; Sam 132:1-5 46 Devit nandaꞌ waf buꞌwafi ma God natopalopana nogowaꞌ banagona. Eaꞌ nandabetena Goda anen naꞌi nogalaꞌ anota ipat buꞌutai ma God anamba fowaꞌ Jekop nandaꞌ lotumanai. * 1 Kin 6:1 47 Apaꞌ owaꞌ, nogamana Solomon nandaꞌ ipat anamba luꞌunai Godi nalaꞌana. * Ais 66:1-2 48 Owaꞌ owa atin. God dembinai endilisinai, ina nagape ifagw agwamba epes sagalaꞌagw lagof asasigufii, owaꞌatin. Basef ifimba fagail Buk Baibeli siꞌi anona profet nagaꞌif,
49 “Dembinai nagaꞌi naꞌamba naꞌi, “Heven siꞌi sia aeꞌ agapaini a itap apaꞌe aeꞌ ahaponai boꞌwagah hagatomama. Ipat mamahotama atiasi ipaꞌ pelaꞌmeata aeꞌ? Owaꞌatin. Atiasi aeꞌ epoma nomaꞌw anima? Owaꞌatin. 50 Lagof aeꞌagufi atogof andaꞌ hiahaom amamba hiami hiꞌalam,’* Eks 32:9; Jer 9:26; Ais 63:10
51 “Ipaꞌ epes pandaꞌ duꞌwanigai. Ipaꞌ epes pegelelama basef Godi siꞌi anis daias owaꞌ sogogawa Godia. Ipaꞌ pandaiwaꞌ ma pegameꞌ basef Godi ma nelelembi aligah ipeꞌisi. Dondol ipaꞌ pegesambala Ambal buꞌunai Godi. Ipaꞌ pandaꞌam naꞌamba atin siꞌi fowaꞌ aꞌmesepa ipeꞌisi sandaꞌam. * 2 Kro 36:16; Mt 23:31 52 Amom profet hiami fowaꞌ magapani esis akusipa ipeꞌisi sandaꞌ waf awafima amom hiami hiꞌalam saham sandaꞌam aom. Saha amom profet magaꞌipasa aman buꞌunai hililiꞌi anaf nogafiꞌii. Eaꞌ deiꞌ ipaꞌ pawalapana ma amom boumi mahana nagaꞌ eaꞌ. * Ap 7:38; Ga 3:19; Hi 2:2 53 Fowaꞌ God naseꞌepa muꞌuli ananini ipaꞌ. Eaꞌ amom ensel atom maꞌipipa muꞌuli inimba, apaꞌ owaꞌ ipaꞌ ina pemeꞌan pagiꞌman, owaꞌatin.”* Ap 5:33
Amom maha Stiven otamba aꞌ afuna
54 Amom mameꞌ basef ifimba faha nelelemb amamilimbi endilisi aꞌowaꞌ. Amom nalelef finditapa imunam dogw ukup wandafum endilisi ma Stiven. * Mt 22:44; Ap 2:33-34; Ap 5:31 55 Apaꞌ Ambal buꞌunai Godi nape siꞌinama anen, naniga nati heven naep doꞌ endilisi. Nati banagami mogogalaꞌi Godi eaꞌ nati Jisas nalutu waꞌol lagol kwahisigili Godi. * Kl 3:1 56 Eaꞌ Stiven naꞌipam naꞌi, “Pemeꞌ! Aeꞌ ati heven aꞌ nandawisiꞌ eaꞌ Dembinai nataga epen nogofaꞌ alop epesi nalutu waꞌol lagol kwahisigili Godi.”
57 Eaꞌ amom gigal maꞌoh mehip aꞌowaꞌ, masopama aligah amamigahi mandaiwaꞌma mogameꞌ basef ifimba. Eaꞌ mosafel masagih mafeꞌ atef mombaloꞌ Stiven. * Ap 22:20 58 Eaꞌ maliꞌamonana nakwaha wambel nawis nalutu wambel andoꞌ. Amom dokoꞌ maliꞌ magasapaganama basefi mowalia siaogw amamugwi mambeꞌagw gwaꞌoh felefeleꞌma anona aman saꞌunai nagalutuma agilinama Sol. Mowaliagw gwaꞌoha mokwaha otamba mehip mogaha Stiven. * Sam 31:5; Lu 23:46 59 Makwaha otamba mahana atin owaꞌ, nandabeten naꞌamba naꞌi, “O Dembinai Jisas, inaꞌ faꞌago ambal aeꞌali!” * Lu 23:34 60 Eaꞌ nindiwa nembawa notawa naꞌi mehip naꞌi, “O Dembinai, inaꞌ owaꞌi negwamama waf anamba aunai amoma, owaꞌi.” Stiven naꞌias naꞌamba, aꞌ nagaꞌ.

*7:1: Jen 11:31

*7:2: Jen 12:1

*7:3: Jen 11:31–12:5

*7:4: Jen 12:7, 15:18; Jen 17:8; Diu 2:5

*7:5: Jen 15:13-14; Eks 12:40

*7:6: Eks 3:12

*7:7: Jen 17:9-14; Jen 21:4

*7:8: Jen 37:11,28; Jen 39:1-3; Jen 39:21-23

*7:9: Jen 41:37-44; Sam 105:21

*7:10: Jen 41:54

*7:11: Jen 42:1-5

*7:12: Jen 45:1-4,16

*7:13: Jen 45:9-11; Jen 46:27

*7:14: Jen 46:1-7; Jen 49:33

*7:15: Jen 23:2-20; Jen 33:19; Jos 24:32

*7:16: Eks 1:7

*7:17: Eks 1:8

*7:18: Eks 1:10-22

*7:19: Eks 2:2; Hi 11:23

*7:20: Eks 2:3-10

*7:23: Eks 2:11-15

*7:28: Eks 2:21-22; Eks 18:3-4

*7:29: Eks 3:1-10

*7:35: Eks 7:3, 14:21; Nam 14:33

*7:36: Ap 3:22

*7:37: Eks 19:3; Diu 5:5, 9:10; Ap 7:53

*7:38: Nam 14:3

*7:39: Eks 32:1,23

*7:40: Eks 32:2-6

*7:41: Jer 19:13; Emo 5:25-27

*7:43: Eks 25:40

*7:44: Jos 3:14-17; Jos 23:9, 18:1

*7:45: 2 Sml 7:1-16; Sam 132:1-5

*7:46: 1 Kin 6:1

*7:47: Ais 66:1-2

*7:50: Eks 32:9; Jer 9:26; Ais 63:10

*7:51: 2 Kro 36:16; Mt 23:31

*7:52: Ap 7:38; Ga 3:19; Hi 2:2

*7:53: Ap 5:33

*7:54: Mt 22:44; Ap 2:33-34; Ap 5:31

*7:55: Kl 3:1

*7:57: Ap 22:20

*7:58: Sam 31:5; Lu 23:46

*7:59: Lu 23:34