Abô Mavi atu ba
Luk
hato
Abô môŋ
Luk hato kapya êntêk. Yani ma anyô loŋ buyaŋ ma miŋ Islael te ami. Yani ma dokta te ma Pol anêŋ anyô môlô. Yanida ma miŋ hayê Yisu ami, ma doŋtom hanaŋ abô haviŋ ŋê nômbêŋ atu ba bôk êyê Yisu hathak maleŋiŋ.
Yani hato kapya êntêk hadêŋ anyô bêŋ Tiapilus. Tiapilus ma anyô Lom te. Tiapilus miŋ bôk hayê pik atu Yisu hamô ba haveŋ ami. Ba intu Luk hawasa bêŋ anôŋ. Luk lahaviŋ Tiapilus eyala abô avanôŋ esak malêla takatu ba Yisu hanaŋ ba hadum. Ba intu hato hathak malêla takatu habitak vêm ka evathu Yisu hi aleba hayô waklavôŋ hathak leŋ ba hi. Aêŋ iyom ma Luk hik thô nena Yisu miŋ halêm ek nêm ŋê Islael iyom bulubiŋ ami. Mi, halêm ek nêm ŋê Islael lôk ŋê loŋ buyaŋ bulubiŋ imbiŋ. Luk halam Yisu nena, “Anyô Anêŋ Nakaduŋ” bêŋ anôŋ.
Hato kapya êntêk hadêŋ 60 mena 70 AD la. Ma haveŋ yam ma hato kapya Aposel haviŋ.
1
Abô môŋ
1 *Ap 1:1Anyô bêŋ Tiapilus, avômalô bêŋ anôŋ eto kapya hathak nôm takatu ba bôk hik anôŋ hêk yêlô malêvôŋ. 2 Thêlô eto abô hatôm atu ba anyô vi êyê Yisu hadum ba hanaŋ. Ŋê êŋ êmô hatôm Wapômbêŋ anêŋ ŋê ku ek enaŋ abô hadêŋ avômalô. 3 Aêŋ ba yaleŋmavi anôŋ ba yahato kapya êntêk hadêŋ o hathak nôm takêŋ ek malê nena yada yahadum ku bêŋ anôŋ ek yahanaŋ hik abô takêŋ liŋ hathak Yisu anêŋ ku sapêŋ ek yenaŋ abô êŋ imbitak êtôm loho mavi. 4 Yahato abô takêŋ ek nêm o sa ek oyala abô takatu ba bôk holaŋô, êŋ ma abô avanôŋ.
Aŋela hayô ek Sekalaia
5 Sêbôk atu ba Kiŋ Helot hayabiŋ avômalô Judia ma anyô habôk da te hamô ba anêŋ athêŋ nena Sekalaia. Yani hadum ku habôk da haviŋ ŋê ôdôŋ atu ba iniŋ athêŋ nena Abiya. Ma yanavi Elisabet habitak anêŋ Alon anêŋ limi haviŋ. 6 Thai êmô thêthôŋ mavi hêk Wapômbêŋ ma, ma ethak esopa abô balabuŋ lôk Anyô Bêŋ anêŋ abô sapêŋ ba iniŋ kambom mi. 7 Ma doŋtom Elisabet ma avi yamu ba intu thai avômena mi, ma êmô aleba eyalôv.
8 Wak te ma ôdôŋ Abiya iniŋ waklavôŋ nindum ku êmô unyak matheŋ. Ma etak Sekalaia ek indum ku êŋ. 9 *Kis 30:7Thêlô esopa ŋê êbôk da iniŋ kobom ba ibi valu ek nêgê nena opalê intu tem imbitak êyô Anyô Bêŋ anêŋ unyak matheŋ ba ni ek êmbôk kamuŋ ôv mavi. Êŋ ma Sekalaia anêŋ athêŋ habitak ba yani hi Wapômbêŋ anêŋ unyak ek êmbôk da. 10 Ma Sekalaia habôk da ôv mavi ba avômalô bêŋ anôŋ imiŋ unyak viyaiŋ ba eteŋ mek imiŋ.
11 Êŋ ma Anyô Bêŋ anêŋ aŋela te hayô ek Sekalaia ba hamiŋ loŋ êbôk da ôv mavi anêŋ loŋ vianôŋ. 12 Sekalaia hayê aŋela, êŋ ma hasoŋ ba hakô kambom. 13 Ma doŋtom aŋela hanaŋ, “Sekalaia, miŋ ôkô ami. Anêm mek ma Wapômbêŋ halaŋô. Vônim Elisabet tem embathu nalum malô te ba ondam anêŋ athêŋ nena Jon. 14 Ma tem lemmavi bêŋ anôŋ. Amena êŋ habitak ma avômalô bêŋ anôŋ tem leŋiŋmavi 15 *Nam 6:2-3ek malê nena yani tem imbitak anyô lôk athêŋ bêŋ imiŋ Anyô Bêŋ ma. Yani miŋ hatôm inum yak waiŋ lôk ŋaŋ maniŋ vi ami. Hamiŋ talêbô la denaŋ ma tem Lovak Matheŋ êmbôlô yani kapô siŋ. 16 Ma tem endom avômalô Islael bêŋ anôŋ ba ini êndêŋ Anyô Bêŋ, thêlôniŋ Wapômbêŋ. 17 *Mal 3:1; 4:5-6; Mat 17:11-13Ma yani tem êmôŋ ek Anyô Bêŋ ma anêŋ lôklokwaŋ lôk ku lo loŋ ma tem êtôm Elia anêŋ. Ma tem indum ba lami lôk nali nimbitak kapôlôŋiŋ doŋtom. Lôk indum ŋê leŋôndôŋ kôtôŋ leŋôndôŋ ekyav ek nedaŋô ŋê thêthôŋ iniŋ auk mavi. Ma yani tem indum aêŋ ek avômalô nêpôpêk i ba neyabiŋ Anyô Bêŋ anêŋ êyô.”
18 Ma Sekalaia hanaŋ hadêŋ aŋela, “Yai luvi bôk ayalôv yôv ba yanêmimbiŋ abô êŋ aisê?”
19 *Dan 8:16; 9:21Ma doŋtom aŋela hanaŋ viyaŋ nena, “Ya Gebliel, ba yahamiŋ Wapômbêŋ thohavloma. Ba intu yanida hêv ya ba yahalêm ek yanaŋ abô mavi êntêk êndêŋ o. 20 Yôv ma ondaŋô, miŋ hôêvhaviŋ yenaŋ abô ami. Aêŋ ba vembôlêk tem putup ba miŋ hatôm onaŋ abô ami endeba yenaŋ abô êntêk injik anôŋ êtôm waklavôŋ atu ba Wapômbêŋ hanaŋ am.”
21 Avômalô eyabiŋ Sekalaia aleba mi ma leŋiŋhabi nena malê te lêk hapôm Sekalaia hamô unyak matheŋ kapô am? 22 Ma Sekalaia hale yaiŋ ma abôlêk putup. Ba hik nômkama thô hathak baŋ iyom ma miŋ hanaŋ abô ami. Aêŋ ba thêlô eyala nena yani lêk hayê wêŋ te hêk unyak matheŋ kapô.
23 Sekalaia hadum anêŋ ku yôv ma yani havôhi anêŋ unyak. 24 Haveŋ yam ma Sekalaia yanavi Elisabet hasabeŋ. Ma havuŋ i hatôm ayôŋ baheŋvi. 25 Ma hanaŋ nena, “Anyô Bêŋ lamavi ba hadum nôm êŋ ek ya ba hêv yenaŋ mama vê hêk avômalô maleŋiŋ.”
Aŋela hayô ek Malia
26 Elisabet hasabeŋ hatôm ayôŋ baheŋvi ba lahavute, ma Wapômbêŋ hêv aŋela Gebliel ba hi hayô malak Nasalet hêk Galili kapô. 27 *Mat 1:16,18Yani hi hadêŋ avi muk te anêŋ athêŋ nena Malia. Malia anêŋ avômalô bôk epesaŋ abô yôv ek nendom yani êndêŋ anyô te anêŋ athêŋ nena Josep. Josep ma Kiŋ Devit anêŋ lim. 28 Aŋela hi hadêŋ Malia ma hanaŋ, “Waklêvôŋ mavi o! Anyô Bêŋ hêv lamavi anôŋ hadêŋ o ba hamô haviŋ o.”
29 Ma Malia halaŋô abô êŋ ma hasoŋ kambom ba lahabi nena abô êntêk ma aisê am. 30 Ma doŋtom aŋela hanaŋ hadêŋ yani, “Malia, miŋ ôkô ami. Lêk hôpôm Wapômbêŋ anêŋ lamavi. 31 *Ais 7:14; Mat 1:21-23Ondaŋô, tem osabeŋ ba onja okna te ba ondam anêŋ athêŋ nena Yisu. 32 *2Sml 7:12-13,16; Ais 9:7Yani ma tem imbitak anyô lôk athêŋ bêŋ. Ma tem nendam yani nena Wapômbêŋ Leŋ anêŋ Nakaduŋ. Ma tem Anyô Bêŋ Wapômbêŋ nêm lim Devit anêŋ ku kiŋ êndêŋ yani. 33 Ma tem êmô êtôm Jekop anêŋ avômalô iniŋ kiŋ wak nômbêŋ intu sapêŋ. Ma anêŋ ku eyabiŋ anêŋ avômalô hatôm nêm yak ami ma mi anôŋ.”
34 Ma Malia hanaŋ hadêŋ aŋela aêntêk, “Nôm êŋ tem imbitak aisê am? Miŋ bôk yahêk haviŋ anyô te ami.”
35 Ma aŋela hanaŋ nena, “Lovak Matheŋ tem êlêm êndôk o ma Wapômbêŋ Leŋ anêŋ lôklokwaŋ tem êyô o vôv. Ba amena atu ba hovathu ma tem matheŋ ba nendam nena Wapômbêŋ Anêŋ Nakaduŋ. 36 Ondaŋô. Yatam avi Elisabet bôk avôdôŋna ba elam yani nena avi yamu, ma doŋtom lêk hasabeŋ ba anêŋ ayôŋ baheŋvi ba lahavute ba tem embathu amena te. 37 *Stt 18:14Nômlate miŋ malaiŋ ek Wapômbêŋ indum ami.”
38 Ma Malia hanaŋ, “Ya ma Anyô Bêŋ anêŋ avi ku. Ba indum êndêŋ ya êtôm intu honaŋ.” Êŋ ma aŋela hatak Malia ba hi.
Malia hi hayê Elisabet
39 Ma Malia hatak anêŋ loŋ ma hi ketheŋ ba hayô malak te atu ba hêk loŋ dumlolê anêŋ Judia. 40 Ma habitak hayô Sekalaia anêŋ unyak kapô ma hanaŋ waklêvôŋ mavi hadêŋ Elisabet. 41 Ma Elisabet halaŋô anêŋ abô ma amena hapundik hamiŋ yani la kapô ba Lovak Matheŋ havôlô yani kapô siŋ. 42 Êŋ ma Elisabet halam kaêk lôk lamavi ba hanaŋ, “Wapômbêŋ hêv lamavi bêŋ anôŋ hadêŋ o hamôŋ ek avi vi. Ba tem indum mavi êndêŋ o imbiŋ amena intu ba hamiŋ o kapôlôm. 43 Ma doŋtom ya avi alê te ba yenaŋ Anyô Bêŋ anêŋ talêbô halêm ek ênjê ya? 44 Ondaŋô, yahalaŋô anêm waklêvôŋ, êŋ ma amena êntêk hamiŋ yaleŋsoam lamavi ba hapundik. 45 Bôk holaŋô Wapômbêŋ anêŋ abô ba hôêvhaviŋ nena tem indum aêŋ. Ba intu ômô lôk lemmavi!”
Malia anêŋ yeŋ
46 *1Sml 2:1-10Ma Malia hanaŋ,
“Yakapôlôŋ habô Anyô Bêŋ anêŋ athêŋ,
47 ma yadahôlôŋ lamavi hadêŋ Wapômbêŋ atu ba hêv ya bulubiŋ
48 ek malê nena yani hayê ba lahabi anêŋ avi oyaŋ atu ba hadum anêŋ ku.
Avômalô sapêŋ tem nenaŋ nena Wapômbêŋ hêv lamavi hadêŋ ya hatôm wak nômbêŋ intu sapêŋ
49 ek malê nena Wapômbêŋ Lôklokwaŋ Anôŋ hadum nômbêŋ ek ya.
Ma anêŋ athêŋ ida ênjêk matheŋ.
50 *Sng 103:13,17Yani hathak hêv kapô hadêŋ ŋê takatu ba elaŋô anêŋ abô hadêŋ sêbôk ma êntêk ma embeŋ yam imbiŋ.
51 *2Sml 22:28Yani hadum ku bêŋbêŋ hathak yani anêŋ lôklokwaŋ.
Ma hathak havaloŋ avômalô takatu ba êbôi ma habi i hi.
52 *Jop 12:19; 5:11; Sng 147:6Ma hathak hamô ŋê bêŋbêŋ iniŋ lôklokwaŋ lu.
Ma hêv athêŋ bêŋ hadêŋ ŋê athêŋ mi.
53 *Sng 34:10Ma hathak havakôŋ avômalô takatu ba ema kisi hathak nôm mavi anôŋ ba leŋiŋviyak.
Ma doŋtom ŋê lôk nômkama bêŋ, ma hathak hêv i vê ba i oyaŋ.
54-55 *Sng 98:3; Stt 17:7; Mai 7:20Ma yani hathak hêv anêŋ avômalô ku Islael sa,
ma lahabi anêŋ abô atu ba bôk havak haviŋ Ablaham lôk anêŋ limi sapêŋ nena tem laimbi i ba nêm i sa wak nômbêŋ intu sapêŋ.”
56 Êŋ ma Malia hamô haviŋ Elisabet hatôm ayôŋ lô vêm ma halehi anêŋ loŋ hathak loŋbô.
Elisabet havathu Jon anyô hathik ŋaŋ
57 Ma Elisabet anêŋ waklavôŋ embathu hayô ba havathu okna te. 58 Êŋ ma Elisabet anêŋ thalaleŋ lôk anêŋ avômalô elaŋô nena Anyô Bêŋ hêv kapô bêŋ hadêŋ yani ba intu êbôi lôk leŋiŋmavi anôŋ.
59 *Stt 17:12; Wkp 12:3; Luk 2:21Ma amena êŋ hamô hatôm wak baheŋvi ba lahavulô, ma anêŋ avômalô êlêm ek neŋgothe anêŋ kupik. Ma leŋiŋhaviŋ nênêm lambô Sekalaia da anêŋ athêŋ êndêŋ okna êŋ. 60 Ma doŋtom talêbô hanaŋ nena, “Mi. Alalô nandam nena Jon.”
61 Ma thêlô enaŋ hadêŋ yani nena, “Libumi la miŋ bôk ewa athêŋ Jon ami.”
62 Êŋ ma thêlô enaŋ hik lambô liŋ hathak baheŋiŋ nena nendam anêŋ athêŋ aisê? 63 Aêŋ ba hanaŋ hathak baŋ nena neja aseleŋ te êlêm. Ma hato nena, “Okna êŋ anêŋ athêŋ ma Jon.” Ma thêlô sapêŋ êyê athêŋ êŋ ba esoŋ kambom. 64 Ma ketheŋ oyaŋ ma Sekalaia hanaŋ abô hathak loŋbô ba habô Wapômbêŋ anêŋ athêŋ. 65 Ma avômalô malak êŋ êyê nôm êŋ ba êkô kambom. Ma abô êŋ hi haveŋ Judia iniŋ loŋ takatu ba hamô dumlolê sapêŋ. 66 Ma thêlô enaŋ hadêŋ i nena, “Anyô Bêŋ anêŋ lôklokwaŋ hamô haviŋ amena êntêk ba embeŋ yam ka tem imbitak aisê?”
Sekalaia anêŋ yeŋ
67 Yôv ma Lovak Matheŋ hayô halôk Jon lambô Sekalaia kapô ba hanaŋ abô plopet aêntêk,
68 *Sng 72:18 “Anyô Bêŋ, Islael iniŋ Wapômbêŋ, lêk halêm ek nêm anêŋ avômalô vê ênjêk iniŋ malaiŋ. Ba intu nanêm athêŋ bêŋ êndêŋ yani.
69 *Sng 18:2Yani hêv Anyô Lôklokwaŋ te habitak anêŋ anyô ku Devit anêŋ thalaleŋ ek nêm alalô bulubiŋ.
70 Yani hadum aêŋ hatôm sêbôk ba hanaŋ hadêŋ anêŋ plopet matheŋ ba enaŋ nena
71 *Sng 106:10tem Wapômbêŋ nêm alalô bulubiŋ ênjêk ŋê vovak lôk ŋê takatu ba bôk êpôlik hathak alalô.
72 *Stt 17:7; Sng 105:8-9Aêŋ ba yani hêv kapô ek alalôaniŋ bumalô lôk lahabi anêŋ tabô matheŋ.
73 *Stt 22:16-17Abô atu ba yani bôk havak balabuŋ haviŋ alalôaniŋ kamik Ablaham nena
74 tem nêm alalô bulubiŋ ênjêk ŋê vovak iniŋ lôklokwaŋ ek alalô nandum anêŋ ku ma miŋ nakô ami
75 *Tit 2:12-14ek namô matheŋ lôk thêthôŋ ênjêk Wapômbêŋ ma êtôm wak nômbêŋ intu sapêŋ.
76 *Ais 40:3Aêŋ ba, yenaŋ okna, tem ômôŋ ek ôpôpêk Anyô Bêŋ anêŋ loŋôndê ek êlêm ba intu tem nendam o nena Wapômbêŋ Leŋ anêŋ plopet.
77 *Jer 31:34Lôk ôndôŋ anêŋ avômalô ek neyala nena Wapômbêŋ tem nêm i bulubiŋ esak hêv iniŋ kambom vê.
78 *Ais 60:1-2Alalôaniŋ Wapômbêŋ lahiki bêŋ anôŋ ba intu hêv kapô ba tem indum nôm êŋ lôk nêm anêŋ wak êlêm anêŋ leŋ
79 ek nêm deda êndêŋ avômalô takatu ba bôk ema ba êmô momaŋiniŋ bêŋ kapô. Lôk anêŋ deda êŋ tem nêm alalô sa ek nambeŋ loŋôndê labali mavi.”
80 Ma Jon halumbak bêŋ ma habitak lôklokwaŋ hathak hêvhaviŋ. Êŋ ma hi hamô loŋ thiliv ba hayabiŋ anêŋ waklavôŋ êlêm yaiŋ ek indum anêŋ ku ênjêk avômalô Islael maleŋiŋ.
*1:9: Kis 30:7
*1:15: Nam 6:2-3
*1:17: Mal 3:1; 4:5-6; Mat 17:11-13
*1:19: Dan 8:16; 9:21
*1:31: Ais 7:14; Mat 1:21-23
*1:32: 2Sml 7:12-13,16; Ais 9:7
*1:37: Stt 18:14
*1:46: 1Sml 2:1-10
*1:50: Sng 103:13,17
*1:51: 2Sml 22:28
*1:52: Jop 12:19; 5:11; Sng 147:6
*1:53: Sng 34:10
*1:54-55: Sng 98:3; Stt 17:7; Mai 7:20
*1:59: Stt 17:12; Wkp 12:3; Luk 2:21
*1:68: Sng 72:18
*1:69: Sng 18:2
*1:71: Sng 106:10
*1:72: Stt 17:7; Sng 105:8-9
*1:73: Stt 22:16-17
*1:76: Ais 40:3
*1:77: Jer 31:34
*1:78: Ais 60:1-2