IPURU
IPURU-Yambuma Pepá Topa Sirim Bukele
Buk IPURU Ilinga Ung-Pulu Mare
Isrel-yambumanga anda-kolepa Jekop, yunga bi te ‘Isrel’ niring, akili-ni yandupa Yesos mulupili kalupa liirim yambumandu ‘Isrel-yambuma’ niring; ‘Juda-yambuma’ niringko; ‘Ipuru-yambuma’ niringko. Ui-pulu-pulu ‘Ipuru-yambuma’ niring ungele buk Wendu Uring 1:22 molemú. Akiliinga-pe pepá i topa sirim Ipuru-yambu akuma Juda-yambu numanu topele toku ‘Yesos yu sika Pulu Yili-nga Málale. Yu sika Pulu Yili-ni “Enini nokupa konjumba yi te liipu mundumbu.” ui nimba, nimba panjipa makó turum yi-nuim Kraisele.’ niku tondulu munduku piliiring yambuma.
Ipuru-yambu kanuma ui Moses-ni “Ulu mare i-siku teai! Mare i-siku naa teai!” nimba sirim ung-manima piliiku liiku Pulu Yili popu tungíndu kungma toku kalku kungmanga memima Pulu Yili siring yambuma muluringi-na piliipaliinga pepále turum yambale-ni Ipuru-yambu kanuma Krais-nga ungma mani simbandu “Moses kene, kung toku Pulu Yili siring kungma kene kungmanga memima kene, Pulu Yili popu turing lku-tembollale kene, Pulu Yili popu tunjuli yima kene yi kanumanga yi-auli-olandupale kene, kanuma aima mandupa.” nimba, “Yesos kene Yesos-nga memale kene Yesos yu-yunu kepe aima olandupa.” nirim. ‘Yu munduku kelku ui piliiku teku muluring mele kelku naa teangi.’ nimba pepá ili topa sirim.
Ung-pulu mare buk alsena molemú akuma i-sipa mele: “32.2. Pikinini Bilong God”, “26. lo”, “34. pris”, “34.3. hetpris”.
Pepá ili topa sirim yili naenje, naa piliilimulu. Mare-ni ‘Poll-ni turum’ niku piliilimili. Akiliinga-pe Matin LLuta kene yambu mare-ni ‘Poll mólu. Yi te-ni lupa turum.’ niring. Yambu mare-ni Liipa Mundurum Yima 18:24-28 kanuku kene ‘Yi Apollos akili-ni turum.’ niku piliilimili. Mare-ni temani akili kanuku kene niku mele: “Ambu Prisilla-ni turumunje.” nilimele. Kórunga-ui yi piliipa kungnjuli yi te-ni “Banapas-ni turumunje.” nirim. Liipa Mundurum Yima 4:36, 13:1-4 kanupa kene aku-sipa mele piliirim-nje. “Mólu, LLuk-ni turumunje. Mola yi te-ni lupa turumunje.” nilimele. Akiliinga-pe pepá turum yambu ilinga bili ung te mólu. Pulu Yili-nga Mini Kake Tiliele-ni ‘Pulu Yili-nga ungele tunjupili.’ nirim kene piliipaliinga yambu te-ni turum, akiliinga buk ilinga molemú ungele sika Pulu Yili-nga ungele.
Ya ung-pulu mare pora nikem.
1:1—10:18 Ung-Bo Tunjurum Ungma
Kolomong-Auli 1-2 Mulú-Koleana Angkellama Mandupa, Yesos Olandupaliinga Ungele
1
1:1-3 Ekupu Pulu Yili-nga Málale-ni Oliu Pulu Yili-nga Ungma Nimba Silimú Ung Te
Aima ui Pulu Yili-ni taki-taki oliu Ipuru-yambumanga anda-kolepalimandu ‘Nanga ungma piliangi.’ nimba yunga ungele piliiku yandu niku siring yima yu-ni “Ninjui!” nimba ung nimba sirimuma piliiku kene oliunga anda-kolepalima niku siring. ‘Yambuma aima piliangi!’ nimba liipa tapunjurum kene yi kanuma-ni ulu pulele liiku ora siku ung pulele niku siring. Akiliinga-pe ekupu ‘Yunga Málale-ni oliu yunga ungma nimba sinjipili.’ nimba Pulu Yili-ni yu mana mandu liipa mundurum. Kang kanili Pulu Yili-ni ‘Nanga moya-mélema kamu yu simbu, liipa nosupa molumba.’ nirim kangale. Kang kanili yu Pulu Yili-ni ui mulú ma mélema “Teambu.” nirim mélema pali tirim yiliko. ⸤Enale talang pulimú mele aku-sipa⸥ Málale talang pulimú akili-ni Pulu Yili-nga talang tondulu mundupa pulimú talang puliele oliu liipa ora silimú. Pulu Yili molemú mele Málale aku-sipa molemú. Málunga ung tondulale-ni mélema pali kapula molemele. Yu-ni ‘oliunga ulu-pulu-kísima omba mania pupili, oliu yambu kalaru naa mulúlima molangi.’ nimba kongun tepa pora sipa kene ⸤mélema pali nokumbandu⸥ mulú-koleana Yi Nuim King Auli Olandupaliinga ki-bokundu pupa mulurum molemú.
1:4-14 Pulu Yili-nga Málale Aima Olandupa Molemú, Angkellama Mandupa Molemele Akiliinga Ung Te
Aku tirim-na yunga bili lepa ‘Nanga Málu’ nirim bi akili aima olandupa purum, mulú-koleana angkellamandu bi lepa ‘Pulu Yili-nga kongun tinjili yima’ nirim bi akili aima mandupa, aku-sipa mele yu-yunu aima olandupa, angkellama mandupa. Pulu Yili-ni nimba mele:
“Nu nanga Málale.
Ekupu na nunga Lapale.” Konana 2:7
nirim mele angkella te-ndu walse aku-sipa nirimye? ⸤Mólu. Yunga Málundu mindi aku-sipa nirim.⸥
Mola yu-ni nimba mele:
“Na yunga Lapale molumbu,
yu nanga Málale molumba.”
nirim Samuel Aelepale 7:14, King Kumbi-Lepama Tale-Sipale 17:13
akili angkella te-ndu nirimye? ⸤Mólu-ko. Málundu mindi aku-sipa nirim.⸥ Yunundu ung te wasie nirimko. Yunga kang-komulayele mana liipa mandu mundupa Pulu Yili-ni yunga angkellamandu nimba mele:
“Kangale popu toku kape niku
yunga bili paka tonjai.”
nirim. Ung akuma piliipuliinga ‘Málale olandupa, angkellama mandupa.’ nimbu piliilimulu.
Angkellamandu Pulu Yili-ni nimba mele:
“Yunga angkellama popuremima mele molku,
yunga kongun tinjili yima tepi mele molangi.”
nilimú. Konana 104:4
Akiliinga-pe Pulu Yili-ni Málundu nimba mele:
“Pulu Yili, nu taki-taki yi nuim kingele mollu mele
molkunu mindi puni.
Nu-ni ulu sumbi-nílima tekunu yambuma nukuni.
Nu-ni ulu-pulu sumbi-nílima mendepulu
numanu sikunu tellu.
Ulu-pulu-kísima numanu naa monjukunu
aima naa tellu, akiliinga
nunga Pulu Yili-ni ‘Nu yi nuim kingele molkunu
mélema pali nokani.’ nimba makó topa kene
nunga pulu lelemú yambumanga pali
namba aima olandupale nu sirim.
Nu aku-sipa tepa kunjurumeliinga
nu kene nunga pulu lelemú yambuma kene
numanu singí.” Konana 45:6-7
nirim.
10 Pulu Yili-ni ⸤Málundu⸥ ung te wasie nimba mele:
“Auliele, ui-pulu-pulu nu-ni male tekunu,
nunga kili-ni nu-nunu mulále teku mimi tirinu.
11 Méle akusele pora nimbá, akiliinga-pe
nu taki-taki molkunu mindi pullu.
Mulumbalema ping pupa sungu nimba kis lelemú mele
mulú-masele aku temba.
12 Yambuma-ni wale-pakuli suluma
toku mundungíndu kimbulimele mele
nu-ni mulú-masele aku-sikunu kimbuni;
mulumbale te-lupa panjingíndu alowa telemele mele
nu-ni aku-sikunu mele akusele alowa tiní.
Akiliinga-pe nu-nunu aku-sikunu alowa naa tekunu,
mollu mele taki-taki molkunu,
anda naa lekunu,
taki-taki molkunu mindi puni.” Konana 102:25-27
nirim. 13 Pulu Yili-ni ui walse nimba mele:
“ ‘Nunga ele-túma nu-ni nokani.’ nimbu
penga enini topu mania mundunjumbu akiliinga
isili-ui nu ⸤na-kene wasie tapú-topulu
yi-nuim-sele molupulu mélema nokambili⸥
nanga ki-bokundu okunu mului.” Konana 110:1
nirim ung akili angkellamandu nirimye? 14 ⸤Ung akili angkellamandu naa nirim lem⸥ angkellama nameléye? Angkellama mini melema molku Pulu Yili-nga kongun tinjili yima molemele. Angkella kanuma Pulu Yili-ni yambu tepa liipa, mindili nolkemela kupulanum-na wendu liipa, yu-kene wasie molku kunjingí kupulanum-na liipa monjulemú ulu-pulele liingí yambuma ‘liiku tapunjuku nokangi pai.’ nimba liipa mundulimú yima molemele.