26
Kolomongo Awili 26-28 YESUSI MINDILI NOMBA KOLOPALIE, LOMBOROPA OLA MOLORUMU TEMANEMO
26:1-5 Yesusi Tongendo Langi Niringi Temanemo* Mako 14:1-2, LLuku 22:1-2.
Yesusini ⸤yu pe yando ombá mele⸥ ungu akume nimbe pora sipelie yunge lombili andolimendo nimbendo: “Eno pilkimili, wale talo we omba pumbe kinie Pulu Yemone olionga anda-kolepalime Naa Topa We Omba Purumu Mele Pilimolo Walemo bokumunge alsena anjokondo “30. Pasova”. wendo ombá. Aku walemo wendo ombá kinie Manie Omba Mana Ye A Lierimu Yemo “Kolopili unjo perana ola uku tangi.” ningu liku anjo singe.” Juda ye awilimene ‘Romo yemane aku teangi.’ ningu yu ka siku liku anjo singemondo nirimu kanumu. nirimu.
Yesusini aku sipe nirimu walemonga Pulu Yemo popo tondoringi ye awilime kinie, Juda yemboma nokoringi tapu yema kinie,§ bokumunge alsena anjokondo “34. pris”, “16. hetman”. eno Pulu Yemo popo tondoringi ye awili olandopa ‘Kayapasi’ nili ye akumunge ulkena puku liku maku tokolie niringimuni, Yesusi kiyengo ningu ka siku tongendo langi ningu moloringi. Ningu molkolie ningendo: “⸤Nondopo tamili,⸥ nalo Pulu Yemone olionga anda-kolepalime Naa Topa We Omba Purumu Mele Pilimolo Walemanga ⸤‘ulume tepo molamili.’ ningu⸥ yembo awisili ya Jerusalleme ongo maku toko molongemonga yu isili-ou tomolo kinie enone olio kinie mumindili kolko opa tenge kene isili-ou naa topo, keleamili.” niringi.
26:6-13 Ambo Tene Yesusinge Pengena Kopongo Wele Ondo Lenderimu Temanemo* Mako 14:3-9, Jono 12:2-8; (LLuku 7:36-39).
Kolea kanga Betani ye te ou kuru laká nombalie kelierimu ye te, bokumunge alsena anjokondo “25. lepra”. imbi leko “Ye Kuru Laká Noli Saimono” niringi kanumunge ulkena Yesusi molopili ambo te kopongo wele ma-mingi paa peanga te yu molorumune meli orumu. Kanu wele paa mune tolimunge kou mone paa awili tepa purumu. Akumu memba ombalie Yesusi langi noli polo molorumune meli omba ⸤‘Yu tepo kondambo.’ nimbe⸥ pengena ondo lenderimu. ungu pulu te Mako 14:3*. Yuni aku terimu kinie kanokolie Yesusi lombili andolime konopu keri panjikulie ningendo: “Aku kopongo welemo nambemune we teko kenjikinuye? Aku welemo kou mone limelanje kou awisili lipulie yembo koropama moke tepo silimela.” niringi.§ inie yakondo 19:21, LLuku 12:33.
10 ⸤Enone ambomondo⸥ aku siku ⸤niringi⸥ pilipelie Yesusini enondo nimbendo: “I ambomo-kinie nambemune ungu awisili nikimiliye? Yuni na-kinie ulu peanga te temu. 11 Yembo koropama eno-kinie alieli molonge nalo na eno-kinie alieli naa molombo. 12 Na ono tengemonga yuni iwele mune tolimu nanga kangine ondo lendemu.* Yembo tenga onomo teringi mele Jono 19:40. 13 Nane enondo paa sike nimbu sikirumu: Ma koleamanga pali i⸤nanga⸥ temane peangamo andoko toko singe kinie i ambomone kinié temu temanemo kepe ‘Yembomane pilkulie ‘Yuni tepa kondorumu.’ ningu piliengi!’ ningulie aku temanemo toko singela.” nirimu.
26:14-16 Judasini Yesusi Yunge Opa Puluema “Lipu Simbo.” Nimbe, Nimbe Panjerimu Temanemo Mako 14:10-11, LLuku 22:3-6.
14 Kanu walemonga Yesusi yu lombili andoli ye rurepo akumenga ye te, yunge imbimu Judasi Isikeriote, Pulu Yemo popo tondoringi ye awilime moloringine pupe, 15 eno walsipe pilipelie nimbendo: “Nane eno Yesusi ambolko ka singe aulke te lipu ora sindu liemo enone na ⸤kou⸥ nambeko singeye?” nirimu. ⸤Aku nirimu kinie pilkulie⸥ enone kou-sillipa mongo wane-paono-tene ‘Kou sillipa tenga kina sikiti molo eti pelemonje.’ konopu lemolo. Akumu kulupi talo pakera molo kulupi engaki mele. Aku liemo kou siringime eti anderete (800) kina molo wane tausini (1 000) kina mele siringinje, olio mimi sipu naa pilimolo. Yembo tene ‘Yunge kendemande yembo te kamu molopa yunge kongono alieli we tendemba te molopili liembo.’ nimbelie kou mone sillipa aku sili mele sipelie topo topa lsimu. Josepo topo toko lsingi temanemo Ou Pulu Pulu 37:28 molemo. LLipai 27:1-5 kananila. Nalo Josepo yu kangomo mindi, akumunge kou manie mele sikulie yu lsingi. kambu toko yu siringi. 16 Kanu kinie yu kelepa yando ombalie Yesusi lipe eno simbe aulke te koropa molorumu.
26:17-25 Yesusi Lombili Andolime Kinie Pea Kamu Langi Noringi Temanemo§ akumunge 26:17-19 Mako 14:12-16, LLuku 22:7-13, 26:20-25 Mako 14:17-21, LLuku 22:14,21-23, Jono 13:21-30.
17 Pillawa Akoli Mele Isimu Naa Munduku Pillawa We Kalko Noringi* bokumunge alsena anjokondo “30. Pasova”. Koromonga pulu-pulu walemo wendo orumu kinie ⸤Juda yembomane Pulu Yemone ou enonga anda-kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele pilingendo kongi sipisipi walo te toko nonge mele pilkulie niringimuni,⸥ Yesusi lombili andoli yema yu molorumune ongo walsiku pilkulie ningendo: “Pulu Yemone olionga anda-kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele pilimolondo kongi sipisipi walo te kinié nonimu kolea tena pupu tepo mimi te-pamili konopu lekenoye?” niringi.
18 ⸤Aku siku ningu walseringi kinie⸥ Yesusini ⸤ye te molomba mele eno lipe ora sipelie⸥ nimbendo: “Ne kolea awili ⸤Jerusalleme⸥ suku pukulie, ne ye akumu molombana Yemo kanoko lenge mele Mako 14:13 nimbe molemo. puku yundu i siku niengi: “Ungu Mane Silimuni isipe nimu: “Na-kinie ulu te wendo ombá walemo nondopa wendo ombá tekemo. ungu pulu te Jono 7:30*. Nunge ulkena sukundu na kinie na lombili andolime kinie olio Pulu Yemone olionga anda-kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele pilimolo kongi sipisipi walomo nomolo.” nimu.” niengi.” nirimu.
19 Kanu kinie lombili andolime puku Yesusini nirimu mele te-pukulie niringimuni, Pulu Yemone enonga anda-kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele pilinge kongi sipisipi walo nongemo teko mimi teko noseringi.
20 Kanu kinie, ipupene ena pupe kala torumu kinie Yesusi kinie lombili andoli ye rurepo kinie ⸤ongo⸥ langi noli polona moloringi. 21 Langi nongo moloringi kinie Yesusini nimbendo: “Nane enondo paa sike nimbu sikirumu: Enonga ye tene na lipe nanga opa puluema simbe.” nirimu.
22 ⸤Aku nirimu kinie pilkulie⸥ enonga konopune umbune awili tepa terimu pilkulie yu mele mele walsikulie ningendo: “Awilimu, nando nikinuye?” niringi.
23 Yesusini topondopa nimbendo: “⸤Eno nanga ye rureponga⸥ ye te na kinie langime polo awi-suku-singine ola lemo te walsikele lipu nombolo yemone na lipe, opa puluema anjo simbe. 24 Kinié Manie Omba Mana Ye A Lierimu Yemo-kinie tenge mele koronga-ou ningu panjeringi temanemo ⸤Pulu Yemonga⸥ bokune molemo mele§ Aisaya 53, Konana 22:1-19. sike opa puluemane tenge, nalo yu lipe opa puluema simbe yemo mindili nomba paa molopa kenjimbe. Yu molopa kenjimbemonga ye akumu anumuni naa melkanje papu. Yu mindili naa nolka.” nirimu.
25 Yesusini aku sipe nirimu pilipelie Judasi, yu lipe anjo simbe terimu yemo, yuni yundu nimbendo: “Rapai,* ungu pulumu Ungu Mane Silimu Jono 1:38*. nikinu yemo na molonje?” nimbe walserimu kinie
Yesusini yundu “Sike, nu.” nirimu.
26:26-30 Yesusi Yu Kolorumu Mele ‘Pe Pilku Molangi.’ Nimbe Langi Sirimu Noringi Temanemo Mako 14:22-26, LLuku 22:17-20,39, 26:26-29 Ou Korini 11:23-26, 26:30 Jono 18:1.
26 Eno langi nongo moloringi kinie Yesusini berete te lipe Pulu Yemo kinie “Ange.” nimbe ambolopa pike lepa yu lombili andolime sipelie nimbendo: “I mu nanga kalumu eno liku nangi.” nirimu. Yesusi yu olio we konde molomolo gamo molemomonga ungu te Jono 6:29-59.
27 Pe no waene kapo te lipelie Pulu Yemo kinie “Ange.” nimbe eno sipelie nimbendo: “⸤Ino-waenemo⸥ eno pali liku nangi. 28 I⸤no-waene⸥ sikirumu nanga mememo. Pulu Yemone ⸤yu kinie yunge yemboma kinie molonge mele⸥ ungu te nimbe panjipe mi lierimu kanu ungumu§ bokumunge alsena anjokondo “22. kontrak”. ‘Kamu wendo omba pepili.’ nimbu ‘Yembo awisilinge ulu pulu kerime kamu manie pupili. Pulu Yemone altopa naa kanopa siye kolopili.’ nimbu nanga mememo ondo lendepolie ⸤kolombo⸥ aku mememo imu.* Mememonga ungu talo LLipai 4:1-5:10, Wendo Oringi 24:8. Akumu eno pali liku nangi. 29 Nane enondo isipu nimbu sikirumu: Isili-ou na no-waene altopo paa naa nombó. Pe mindi, Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa nokolemo koleana bokumunge alsena anjokondo “20. kingdom”. eno-kinie no waene kondemo kelepo nombó.” nirimu.
30 ⸤Langi nongo pora sikulie⸥ eno Pulu Yemonga konana te ningulie, pena puku ma pangi Unjo Ollipi Poniena ola puringi. inie yakondo 21:1.
26:31-35 Pitane Yesusi “Naa Kanolio.” Nimbé Mele Yesusini Yu Ou Nimbe Sirimu Temanemo§ Mako 14:27-31, LLuku 22:31-34, Jono 13:36-38. Pitane sike aku terimu mele temanemo ya 26:58,69-75. Akuterimumunge Yesusini pe Pita-kinie terimu temanemo Jono 21:15-19.
31 Kanu kinie Yesusini yu lombili andolimendo nimbendo: “Paa kinié ipulueli ⸤opa puluemane⸥ na-kinie tenge ulumu kanokolie enone pali na munduku siye kolonge. ⸤Aku siku tenge mele⸥ Pulu Yemone ou nirimu yunge bokune molemo kanumu. Pulu Yemone ⸤ungu iko te topalie⸥ nimbendo:
“ ‘‘Kongi sipisipi tapu yemo tangi.” nimbo,
yu tonge kinie sipisipime bulu-balu ninge.”* Sekaraya 13:7, bokumunge alsena anjokondo “44.1. sipsip”.
nirimu, ⸤aku mele kinié wendo ombá⸥.. 32 ⸤Isili-ou na toko kondonge kinie eno sike bulu-balu ninge⸥ nalo na lomboropo ola molopolie nimbomone, na kumbi lepo kolea Gallillindu pumbo, ⸤eno pe akilku akune onge kinie altopo pea molomolo⸥..” nirimu. inie anjokondo 28:7,10,16-20, Jono 21:1-23.
33 ⸤Yesusini aku sipe nirimu kinie pilipelie⸥ Pitane nimbendo: “Nu-kinie ulu te wendo ombámonga kanokolie enone pali ‘Nu sike.’ ningu tondolo munduku pilimele mele manie pumbe kinie nu aku sipe munduku siye kolongi liemo nane nu paa mundupu siye naa kolombo, paamolo.” nirimu.
34 Yesusini topondopa nimbendo: “Nane nu paa sike nimbu sikirumu: Paa kinié ipulueli, kera gulta ou ko naa topili nuni ⸤pipili kolkolie⸥ wale yepoko nando kolo toko “Yu naweye? Na naa kanolio.” nini.” nirimu.
35 Nalo Pitane yundu nimbendo: “Na nu-kinie tapu tolembolomonga olto pea “Tomolo.” ningi liemo kepe nu “Naa kanolio.” paa naa nimbo.” nirimu. Lombili andoli ye wemane pali “ ‘‘Nu naa kanolemolo.” paa naa nimolo.” niringila.
26:36-46 Kolea Gesemani Yesusini Pulu Yemo Kinie Ungu Nimbe Mawa Terimu Mele Temanemo Mako 14:32-42, 26:36-41 LLuku 22:40-46.
36 Kanu kinie Yesusi kinie yu lombili andoli yema kinie kolea ‘Gesemani’ niline puringi. ⸤Akune puringi⸥ kinie yuni enondo nimbendo: “Na anjo pupu Pulu Yemo kinie ungu ni-pukuru kene eno ya molaa.” nirimu. 37 Aku nimbelie Pita kinie Seperi malo ⸤Jemisi kinie Jonoselo⸥ pea lipe memba pupelie ⸤‘Na teko kenjinge ulumu paa nondopa wendo ombá tekemo.’ nimbe pilipelie⸥ yu yuyu kondo kolopa konopu keri panjipe kamelena mindili tepili molorumu. 38 Yuni enondo nimbendo: “Nanga konopune umbune paa awili te tepamo kene na kolkoro none tekemo. Eno uru naa peko na-kinie pea tapu topo nokopo kondopo molamili, eno ya we mimi siku kanoko molaa.” nirimu.
39 ⸤Aku nimbelie⸥ yu yuyu laye kolte anjo pupe koporongo langopa tamalu pepalie Pulu Yemo kinie ungu nimbe mawa tepalie nimbendo: “Nanga Tata, na nondopo ⸤mindili noli⸥ no mingine no nombómo§ No-sikemondo naa nirimu. Kanu ungu ikomonga pulumu inie yakondo 20:22* molemo. “Na-kinie nondopa mindili wendo omb mele ‘Wendo naa opili.’ ninu liemo paa papu.” nimbe nirimu. ‘Naa nambo.’ nini aulke te lemo liemo paa papu nalo ‘Nane tepolie nanu konopu simbo.’ konopu lekero mele naa teambo. Nuni kanoko peanga kanoni ulumu mindi teambo.” nirimu.
40 Aku nimbelie kelepa yunge lombili andoli ye yepoko moloringine yando omba eno uru peringi kanopalie Pitando nimbendo: “Eno uru naa peko na-kinie ena laye-kolte manda we kanoko kondoko naa molemelaye? 41 ‘⸤Kurumenga nomi Setenene⸥ olio kondi tomba kinie tepo kenjimolo kene.’ ningulie ⸤uru naa peko⸥ Pulu Yemo kinie ungu ningu kanoko kondoko molayo. Sike ‘tepo kondamili.’ nimbu konopumene pilimolo nalo temolondo kangimu siye tepa tondolo naa pulimo.” nirimu.
42 Aku sipe nimbelie yu altopa anjo pupe ou Pulu Yemo kinie ungu nimbe mawa terimu mele altopa nimbendo: “Nanga Tata, na ‘⸤Mindili noli⸥ no mingine nomo nani.’ nirinu nomo naa nombó kinie we pemba liemo nuni ‘Wendo opili.’ konopu leno mele na-kinie wendo opili.” nirimu.
43 Altopa yando orumu kinie eno uru orumu kulu altoko uru peringi kanopalie 44 yu altopa wale yepoko sipe anjo pupe Pulu Yemo kinie ungu ou nimbe mawa terimu mele altopala nirimu.
45 Kelepa yando ombalie lombili andolimendo nimbendo: “Nambemune we uru peko mulu pilku molemeleye?* Giriki ungune ungu pulu talo pelemo. Yembo marene pilkulie ‘Yesusini eno walse naa walserimu.’ konopu lemele. “We tekemele mele teangi.’ nimbe nirimu.’ konopu lemele. Kaname! Yemone Manie Omba Mana Ye A Lierimu Yemo ⸤tonge⸥ ulu pulu keri telemele yema lipe simbe enamo Yesusini ou inie yakondo 17:22, Mako 9:31, LLuku 9:44 nimbe sirimu mele ya kamu wendo okomo. “ulu pulu keri telemele yema” nirimu akumu ungu iko topalie “Juda yembomanga talapena ulsukundu Romo yema” nimbe nirimunje. wendo ombá tekemo. 46 Ola angilku pamili wame! Na lipe anjo simbe yemo okomo kanaa!” nirimu.
26:47-56 Yesusi Ka Siringi Temanemo Mako 14:43-52, LLuku 22:47-53, Jono 18:2-12, nalo laye lupe lupe mele temane toringi. Pe teringi mele temanemo Jono 18:12b-23 mindi molemo.
47 Yesusini ⸤kolea Gesemani yu lombili andolimendo⸥ aku nimbe molopili yu lombili andoli rurepo akumenga ye Judasi orumu. Pulu Yemo popo tondoringi ye awilime kinie,§ bokumunge alsena anjokondo “34. pris”. Juda yembomanga tapu yema kinie, kanu yemane liku mundoringi ye awisili, yembo toli lou-pulsema kinie kopema kinie mengo, Judasi kinie oringi. 48 Ou Yesusi molorumune naa wangi Yesusi Juda ye awilime lipe simbe nimbe panjerimu ye ⸤Judasini⸥ eno Yesusi yu ipulueli manda kanonge mele nimbe sipelie nimbendo: “Nane ye te kanopolie kangulumbo akumu Yesusi. Yu ambolko ka siee.” nirimu. 49 ⸤Aku yema⸥ oringi kinie ⸤Judasi⸥ yu Yesusi molorumune sumbi sipe ombalie “Rapai,* ungu pulumu inie 26:25*. nu akune angilienu lemo.” nimbe omba yu kangulorumu.
50 Aku terimu kinie Yesusini yundu nimbendo: “Ano, nuni teni okono mele sumbi siku tei.” nirimu.
⸤Judasini Yesusi kinie terimu mele⸥ kanokolie oringi yemane yu liku ka siringi. 51 Aku teringi kinie kanopalie Yesusi pea tapu toko angilieringi ye tene ungu pulu te Mako 14:47*. yunge lou pokete-napimu kulu topa wendo lipe Pulu Yemo popo tondoringi ye awili olandopamonga kendemande ye te topa yunge komu te topa laká lenderimu, aku komumu wendo orumu.
52 ⸤Yuni aku terimu kinie kanopalie⸥ Yesusini yundu nimbendo: “Nunge lou pokete-napimu altoko lakilí! Lou napi liku yembo tonge yemboma lou napini toko kondongela, aku kene ⸤‘Molo.’ nimbu lou napimene ulu te naa teamili⸥.. 53 Nane nanga Tata walsipulie “Liku tapondou.” nilkenje yuni angello ami talape rurepo, Ami talape tenga tenga angello sikisi tausini ningu molemele, akumu lipe tere lepa angello sependi tu tausini (72 000) mele kanumu. Molo talape malapunge telu liemo sependi eti tausini (78 000) mele. Malapunge talo liemo angello eti po tausini. molo olandopa malapunge telu molo talo, tamburumbu na “Liku tapondangi paa.” nimbe lipe mundulke akumu nu naa pilkinuye? 54 Nalo ⸤angellomane ongo opa puluemane na ‘naa tangi.’ ningu liku tapondolemelanje⸥ Pulu Yemonga bokune na-kinie wendo ombá nimbe molemo mele nambepa wendo olkaye?” nirimu.
55 ⸤Aku nimbelie⸥ Yesusini ⸤yu ka singe oringi⸥ ye awisili ongo moloringimendo nimbendo: “Na ‘yembo topa wa noli yere molemo.’ konopu lekolie na ka singendo yembo toli lou pulsema kinie kopema kinie mengo okomeleye? Ulke tembele ⸤kerepulune we yemboma maku toko molemele⸥ koleana alieli eno pea molemolo kinie ungu mane sipu molio kinie na liku ka naa silimele kanumu. 56 Nalo isipe wendo okomo ulumenga pali Pulu Yemone ungu umbu tondorumume pilku yemboma ningu siringi ye marene ulu mare ⸤na-kinie⸥ pe wendo ombá mele ou ningu bokune toringi molemo mele kamu wendo okomo.” nirimu.
Kanu kinie yu lombili andolime pali ⸤‘Olio pea ka singenje.’ ningu pilkulie⸥ yu munduku siye kolko eno talopa leko puringi.
26:57,59-68 Juda Ye Awilimene Enono Yesusinge Kote Pilku Yu Teko Kenjeringi Temanemo§ Mako 14:53-65, LLuku 22:54,63-71, 26:57 Jono 18:24.
57 Kanu kinie Yesusi ka sikulie Pulu Yemo popo tondoringi ye awili olandopa Kayapasi molorumune mengo puringi. Pulu Yemonga ungu manemanga pulume pilku mane siringi yema kinie,* bokumunge alsena anjokondo “41. saveman”. Juda yembomanga tapu yema kinie, enone ⸤‘Yesusi kote tendepo piliemili.’ ningu⸥ akune ou ongo maku toko moloringi.
26:58,69-75 Pitane Wale Yepoko Kolo Topa “Yesusi Yu Naa Kanolio.” Nirimu Temanemo Mako 14:54,66-72, LLuku 54b-62, Jono 18:15-18,25-27; (inie yakondo 26:31-35).
58 Nalo ⸤Yesusi mengo puringi kinie⸥ Pita lombili akilipe taka lipe pupe, Pulu Yemo popo tondoringi ye awili olandopamonga ulkena, ulke angilipe pala mele makapu terimu, awi suku singine yembo maku toringi kolea we lierimune paa sukundu pupe, ‘Yesusi nambe-engenje piliembo.’ nimbe ⸤Yesusi nokoko moloringi⸥ ele yema kinie molorumu.
59 Pulu Yemo popo tondoringi ye awilime kinie, Juda yembomanga kanjollo yema bokumunge alsena anjokondo “19. kaunsil”. pali kinie, akumene Yesusi yu toko kondongendo ulu te tepa kenjerimu ulu te ‘Yembo tene ‘yu isipe isipe tepa kenjerimu.’ nimbe kolo topa nipili.’ ningu yembo te koroko moloringi kinie 60 yembo awisili ongo ungu mare kolo toko niringi nalo enone yu manda toko kondonge ungu te naa niringi.
Laye pe mele yembo talo ongolo 61 ⸤kolo toko⸥ ningelendo: “I yemo isipe nirimu ⸤pilierimbulu⸥.: “I Pulu Yemo ⸤popo toko kaloli⸥ ulke tembelemo nane topo tekisipulie wale yepoko omba pupili ulke tembele ⸤konde⸥ te manda kolo wangopo takombo.” nirimu.§ Yesusini sike nirimu mele Jono 2:19 molemo. ⸤Yuni aku nirimumunge ‘Yu Pulu Yemo mele molio.’ konopu lepalie aku nirimumu nimbe kenjerimunje⸥..” niringili.
62 Aku niringili pilipelie Pulu Yemo popo tondoringi ye awili olandopamo ola angilipe Yesusi walsipelie nimbendo: “Ungu te topondoko naa nikinuye? Nu ⸤ningu kenjerinu mele⸥ nikimbilimu nambolka ulumu ningu kenjerinumundu nikimbiliye?” nirimu.
63 Nalo Yesusi ungu te topondopa naa nimbe we angilierimu.
Pulu Yemo popo tondoringi ye awili olandopamone yundu altopa nimbendo: “⸤Nu moleno mele paa sike ningu sieni.⸥ Konde Molopa Mindi Puli Pulu Yemo pilipe molopili “Paa sike nikiru.” ningu mi lekolie, Pulu Yemo yunge Malo,* bokumunge alsena anjokondo “32.2. Pikinini Bilong God”. yuni olio “Nokopa kondomba ye te lipu mundumbo.” nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu bokumunge alsena anjokondo “23. Krais”. sike nu molo moloye? Olio paa ningu si!” nirimu.
64 Yesusini nimbendo: “Akumu na.” ⸤nirimu⸥. “Ungu te pea enondo pali nikirula. Pe walse Manie Omba Mana Ye A Lierimu Yemo, Ye Tondolo Olandopa Pulimu ⸤kinie melema nokombando⸥ yunge ki-umbukundu molopa, kupemanga ola molopa manie ombá eno kanonge.” nirimu.
65 Aku sipe nirimumunge ⸤‘Yu Pulu Yemo mele molio.’ nimbe nirimu kulu⸥ pilipelie Pulu Yemo popo tondoringi ye awili olandopamone ⸤paa pilipe keri pilipe⸥ yunge wale-pakolimu yuyu ambolopa sungu sipelie nimbendo: “Kinié yu yuyu paa sike Pulu Yemo ungu taka tondokomo kene pilipulie mongo lsimu mele nimbe simbe yembo te pea nambemune koromoloye? Yu yuyu paa sike Pulu Yemo ungu taka tondokomo pilkimulu. 66 Nambolka konopu lekemeleye? ⸤Yu-kinie nambe-eamiliye?⸥” nirimu kinie
enone ningendo: “Yu Pulu Yemo ungu taka tondomumunge topo kondomulu liemo papu.” niringi.
67 Kanu kinie enone yunge kumbikerena olkambe toko munduku, ki lumuni toringi. Marene yu larauwe tokolie ningendo: 68 “Nu ‘Pulu Yemone olio nokopa kondomba ye te “Lipu mundumbo.” ou nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu molio.’ nilino kene nawene nu tokomonje ningu si.” niringi. Yunge kumbikeremo múluni pipi sindikulie aku siku walseringi (Mako 14:65, LLuku 22:64).
26:69-75 (Ungu-Pengémo inie yakondo 26:58 molemo.)
69 Kanu kinie Pita yu pena mele, yemboma liku maku toringi koleana molorumu kinie§ inie yakondo 26:58. kongono tendeli kendemande ambo te Pita molorumune omba yundu nimbendo: “Nu kepe Gallilli disiriki ye Yesusi kinie pea tapu toko moloringi kanumenga ye te lemo.” nirimu.
70 Nalo akune moloringi yemboma pali kanoko molangi Pitane kolo topalie “Molo.” nimbe “Nu nikinu mele na naa pilkiru.” nirimu.
71 Aku nimbelie Pita yu ulke kerepulune pupe molopili kongono tendeli kendemande ambo tene yu kanopalie akune moloringi yembomando nimbendo: “I yemo yu Nasarete ye Yesusi kinie pea tapu toko molongi ye te lemo.” nirimu.
72 Pitane altopa “Molo. Nuni nikinu yemo na naa kanolio.” nimbelie Pulu Yemonga imbi lepa mi lierimu.
73 Laye-kolte pe mele, Pita angilierimune nondoko angilieringi yemane ⸤yu ungu laye lupe mele nirimu mele pilkulie⸥ yu angilierimune ongolie yundu ningendo: “Kolea Gallilli disiriki yembomane ungu nilimele mele nu aku siku ungu nikinu pilkimulu. ⸤Yesusi kinie yu lombili andoli yema kinie kolea Gallilli disiriki yemala,⸥ nu kepe Gallilli ye te, aku kene ‘Nu paa sike yu lombili andoli ye te lemo.’ konopu lekemolo.” niringi.
74 Aku niringi kinie Pitane Pulu Yemonga imbi lepa tondolo mundupe mi lepalie nimbendo: “Paa sike nikiru. Eno nikimili yemo paa naa kanolio. Kolo tokoro liemo Pulu Yemone na topa kondopili.” nirimu.
Aku nirimu kinie tamburumbu kera gulta ko torumu.
75 Aku terimu kinie pilipelie Yesusini yundu “Kera gulta ou ko naa topili nuni wale yepoko kolo tokolie “Yu naa kanolio.” nini.” nirimu ungu kanumu Pita kelepa pilierimu.* inie yakondo 26:34, Jono 13:38. Pilipelie ⸤‘Ama, paa tepo kenjendu lepamo. ‘Paa naa tembo.’ konopu lierindu mele sike tendu.’ nimbe pilipelie⸥ pena pupe kola paa awili tepa terimu.

*^ Mako 14:1-2, LLuku 22:1-2.

26:2: bokumunge alsena anjokondo “30. Pasova”.

26:2: Juda ye awilimene ‘Romo yemane aku teangi.’ ningu yu ka siku liku anjo singemondo nirimu kanumu.

§26:3: bokumunge alsena anjokondo “34. pris”, “16. hetman”.

*26:5: Mako 14:3-9, Jono 12:2-8; (LLuku 7:36-39).

26:6: bokumunge alsena anjokondo “25. lepra”.

26:7: ungu pulu te Mako 14:3*.

§26:9: inie yakondo 19:21, LLuku 12:33.

*26:12: Yembo tenga onomo teringi mele Jono 19:40.

26:13: Mako 14:10-11, LLuku 22:3-6.

26:15: ‘Kou sillipa tenga kina sikiti molo eti pelemonje.’ konopu lemolo. Akumu kulupi talo pakera molo kulupi engaki mele. Aku liemo kou siringime eti anderete (800) kina molo wane tausini (1 000) kina mele siringinje, olio mimi sipu naa pilimolo. Yembo tene ‘Yunge kendemande yembo te kamu molopa yunge kongono alieli we tendemba te molopili liembo.’ nimbelie kou mone sillipa aku sili mele sipelie topo topa lsimu. Josepo topo toko lsingi temanemo Ou Pulu Pulu 37:28 molemo. LLipai 27:1-5 kananila. Nalo Josepo yu kangomo mindi, akumunge kou manie mele sikulie yu lsingi.

§26:16: akumunge 26:17-19 Mako 14:12-16, LLuku 22:7-13, 26:20-25 Mako 14:17-21, LLuku 22:14,21-23, Jono 13:21-30.

*26:17: bokumunge alsena anjokondo “30. Pasova”.

26:18: Yemo kanoko lenge mele Mako 14:13 nimbe molemo.

26:18: ungu pulu te Jono 7:30*.

§26:24: Aisaya 53, Konana 22:1-19.

*26:25: ungu pulumu Ungu Mane Silimu Jono 1:38*.

26:25: Mako 14:22-26, LLuku 22:17-20,39, 26:26-29 Ou Korini 11:23-26, 26:30 Jono 18:1.

26:26: Yesusi yu olio we konde molomolo gamo molemomonga ungu te Jono 6:29-59.

§26:28: bokumunge alsena anjokondo “22. kontrak”.

*26:28: Mememonga ungu talo LLipai 4:1-5:10, Wendo Oringi 24:8.

26:29: bokumunge alsena anjokondo “20. kingdom”.

26:30: inie yakondo 21:1.

§26:30: Mako 14:27-31, LLuku 22:31-34, Jono 13:36-38. Pitane sike aku terimu mele temanemo ya 26:58,69-75. Akuterimumunge Yesusini pe Pita-kinie terimu temanemo Jono 21:15-19.

*26:31: Sekaraya 13:7, bokumunge alsena anjokondo “44.1. sipsip”.

26:32: inie anjokondo 28:7,10,16-20, Jono 21:1-23.

26:35: Mako 14:32-42, 26:36-41 LLuku 22:40-46.

§26:39: No-sikemondo naa nirimu. Kanu ungu ikomonga pulumu inie yakondo 20:22* molemo. “Na-kinie nondopa mindili wendo omb mele ‘Wendo naa opili.’ ninu liemo paa papu.” nimbe nirimu.

*26:45: Giriki ungune ungu pulu talo pelemo. Yembo marene pilkulie ‘Yesusini eno walse naa walserimu.’ konopu lemele. “We tekemele mele teangi.’ nimbe nirimu.’ konopu lemele.

26:45: Yesusini ou inie yakondo 17:22, Mako 9:31, LLuku 9:44 nimbe sirimu mele ya kamu wendo okomo. “ulu pulu keri telemele yema” nirimu akumu ungu iko topalie “Juda yembomanga talapena ulsukundu Romo yema” nimbe nirimunje.

26:46: Mako 14:43-52, LLuku 22:47-53, Jono 18:2-12, nalo laye lupe lupe mele temane toringi. Pe teringi mele temanemo Jono 18:12b-23 mindi molemo.

§26:47: bokumunge alsena anjokondo “34. pris”.

*26:49: ungu pulumu inie 26:25*.

26:51: ungu pulu te Mako 14:47*.

26:53: Ami talape tenga tenga angello sikisi tausini ningu molemele, akumu lipe tere lepa angello sependi tu tausini (72 000) mele kanumu. Molo talape malapunge telu liemo sependi eti tausini (78 000) mele. Malapunge talo liemo angello eti po tausini.

§26:56: Mako 14:53-65, LLuku 22:54,63-71, 26:57 Jono 18:24.

*26:57: bokumunge alsena anjokondo “41. saveman”.

26:57: Mako 14:54,66-72, LLuku 54b-62, Jono 18:15-18,25-27; (inie yakondo 26:31-35).

26:59: bokumunge alsena anjokondo “19. kaunsil”.

§26:61: Yesusini sike nirimu mele Jono 2:19 molemo.

*26:63: bokumunge alsena anjokondo “32.2. Pikinini Bilong God”.

26:63: bokumunge alsena anjokondo “23. Krais”.

26:68: Yunge kumbikeremo múluni pipi sindikulie aku siku walseringi (Mako 14:65, LLuku 22:64).

§26:69: inie yakondo 26:58.

*26:75: inie yakondo 26:34, Jono 13:38.