Mak
Nolou Ile Munen
Mak Ti Si Lau?
Jon Mak idetorwe buk kutih.
Jon Mak ti tinen pedih homou odo Yerusalem rangan Maria (Aposel 12.12). (Maria tinen Yesus ti pwi.) Su disaipel honto “rum eleng” odo Yerusalem ti ise um tan tinen Mak.
Mak ti tuwen Banabas (Kolosi 4.10-11). Iy iyus Pol pe Banabas ile Antiok (Aposel 12.25), odoke iy ilahnan horu horpo loroh ile ta horu. Iy indrimin huyen pwi, ile pe iy iyeu ta horu (Aposel 13.13). Odoke idu ndre omur ti eri iy iduwe henewii mandra‑an ile tam Pol (2 Timoti 4.11). Pita ihnan Mak ile Kristen. Pita iyuw iy ile nedun (1 Pita 5.13). Sa sape ndramat se ti hapa Pita ininen sane ndre iyin lon Gutnius ti pe Mak intatorwei.
Mak Inen Sa?
Nolou ndre mamune iyin lom buk Mak ti ihpa, “Gutnius ta Nedun Lapan, Yesus Kristus ti ihir ihpa ndre kurtih.” Buk kuti ililngan ihpa ndre Yesus ti tadan puko‑on pe pawa odo po marai. Tidu we titndroni puko‑on pe pawa tadan, into iy intatuhne pe impunou sa lau, into iy ina‑as sinel odo pule‑en sa lau, pe into iy ina‑as to‑ir ta sa lau. Yesus iy ndre iy ti iyuw iy ile “Nedun Ndramat.” Pe iy ipe iy ise ti isetudou sengin kile sihnen sa ndramat sulo‑on hala yi ndre hu Lapan.
Mak ti indreninen sohou sulo‑on ndre Yesus ipaniye ile ta sa lau ti pwi. Mak ti inen ke marai ndre Yesus ipupu‑uh tih. Ndre mamunen ti Mak inen marai tan Jon odo Baptais, pe Yesus ipu baptais, pe Satan ituhne ipe kihnan Yesus kipu to‑ir. Inum ti pe Mak inen Yesus ikarundrum sa lau ndre tasa pede‑en ti pe itou tatuhne pe punou ile ta sa.
Ndre mamunen ti su disaipel ma hontut ile sane ndre Yesus ipu tih. Odoke melsen kopwi su hesitalonan pe hesehtuno su.
Buk Mak ti inen sa ndramat hehmbore sa Yesus pe hapa hahnan marai tadan kihmo‑on. Pe pohtidi‑iy ta Mak ti inum idu Yesus imet, itlang yi, pe ile yi ndre Heven.
1
Jon Baptais Itou Nolwo‑on Lapan ile ta Sa Lau
(Matyu 3.1-12 pe Luk 3.1-18 pe Jon 1.19-28)
1 Gutnius ta Nedun Lapan, Yesus Kristus ti ihir ihpa ndre kurtih. 2 Profet Aisaiah ndre pihe ti idetorwe pohon Lapan ihpa,
“Yu we kuhtakalan ndramat todo kidokai kise munen,
pe iy we kise kisitatilen salam kile huyen.
3 Homou lau iyuw imin lok sehir tam pwi,
ihpa, ‘Adahnan salan Lapan ki‑in.
Atatilen salan kile huyen.’ ”
4 Ile pe ndramat odo tokai ise munen ti Jon odo Baptais. Jon imin lok sehir ndre akan poi ke porah iyin eriy, pe isohou puko‑on ile ta sa lau ihpa, “Tawene taduu ke‑eu odo punou mo‑on pe atsa otpo baptais, kile pe Lapan kolon ke‑eu odo to‑ir taduu.” 5 Ile pe sa lau sulo‑on odo Yerusalem pe lok se yi odo Yuda, hala pe haltahrung Jon. Su henen to‑ir ta su ile moleu pe Jon itou baptais ile ta su odo wo Yordan.
6 Kolewen Jon ti hahnan odo lemlemun kamel, pe iy inehndrusi let iyin ndrokoron. Song anan Jon ti kalangou pe wayen pakok odo purken kei. 7 Iy ipe ile ta sa lau ihpah, “Ndramat homou ndre we kise omur todo ti ise puli‑i lakopwi. Yu ti undranon Iy pwi. Yu undranon kukaluluhu pe kuruwyon esuke‑en su Tadan pwi. 8 Yu untudou baptais odo wo, odoke Iy ti we kitou baptais odo Lapan Mulwen.”
Jon Itou Baptais ile ta Yesus
(Matyu 3.13-17 pe Luk 3.21-22)
9 Kalmene‑en kurti pe Yesus iyus taon Nasaret, odo Galili Distrik, pe ile ndrongon Jon. Pe Jon inuhen Iy odo wo Yordan. 10 Idu ke ndre Yesus ise eleng odo lon wo ti, Iy indre‑et ile eleng, pe iltuwe parar iseket idu kopwi. Pe Lapan Mulwen iyuh ise pule‑en ihpa ndre pal. 11 Kuruwen pohoi iyus lom parar iseket ti ipe ihpa, “Ou ti Nedu. Yu wasu‑u Ou lakopwi. Yu uhposon Ou.”
Satan Ituhne Ipe Kihnan pe Yesus Kindretahrung Lapan Pwi
(Matyu 4.1-11 pe Luk 4.1-13)
12 Idu ke ndre kuruwen pohoi iyus parar ti imnin, eri Lapan Mulwen ikuni Yesus ile lok sehir, pat pe on ke porah iyin eriy. 13 Yesus imin lok erti rang ndre hangoh ndroda su ka‑an puyep. Pe Satan ile pe ituhne ipe kihnan Iy pe Iy kindretahrung nolou ta Lapan pwi. Pe su engel henehnuwii Iy.
Yesus Ipu Stat Marai odo Galili
(Matyu 4.12-17 pe Luk 4.15-16)
14 Sa kah hendrundrotowe Jon odo Baptais pe hokuni iy inna kou. Idu ndruwen erti, Yesus ile Galili Distrik pe ipehre Nolwo‑on Lapan. 15 Iy ipe ihpa, “Losengin indrihir. Mundrun ndre Lapan we kile king odo lokpoi ti indrisa. Ada‑as punou mo‑on ha‑au pe otpo bilip kile Nolwo‑on Lapan.”
Yesus Iyuwen Su Lau Hamou pe Su Ho‑us Iy
(Matyu 4.18-22 pe Luk 5.1-11)
16 Yesus inelila odo ngerin Ndras Galili,*ndras Galili. Wo mandra‑an odo Galili ihpa ndre ndras odoke kanyan ti wo. Elwe‑en tadan ti kilomita rungeh (20) pe ndrokoron idu hodoh ile hodoh ti kilomita sungoh‑pe-toloh (13). pe Iy iltuwe horu madan tinton rumuu, Saimon pe Andru. Horu ti lau odo pondrih ni, ile pe horu herempiyi kupwen. 17 Pe Yesus ipe ile ta horu ihpa, “Arsa oru‑us Yu, pe Yu we kutuhnon oruu kile takun ndramat.” 18 Ile pe horu herpiyen kupwen ta horu into ndre poi pe horu‑us Yesus.
19 Iy illa ile lehpe lakopwi, pe iltuwe Jems pe Jon. Jems horu Jon ti tama’ horu Sebedi. Horu hermin lon ndrole’ horu, pe heresokopet pe herempisi ta horu kupwen. 20 Yesus madan ihtek ta horu ti pe iyuwen horu lakopwi. Horu herpiyen tama’ horu ndrodan ndre su lewen marai honto ndre ndrol, pe horu‑us Yesus.
Yesus Itou Sukul odo Kaperneam pe Iyes Sinel
(Luk 4.31-37)
21 Su hala taon Kaperneam, pe idu Sabat, eri Yesus ile lon omwen surok ta su Yuda pe ipehre nolwo‑on Lapan ile ta sa lau. 22 Sa lau hehretek ile suhwon, odosa Iy indrenolou ihpa ndre su ndramat ndre tuno’ su Lo ti pwi. Su sape ndramat odo Lo ti henosohou illa ke nolou ndre sa ndramat se yi hendresohou kah ile eri, odoke Yesus ti isohou ihpa ndre Iy ti Tadan pawa odo sohou. 23 Sa hehretek ti orngon homou sinel imin pule‑en ti idehel idu pule‑en Yesus ihpa, 24 “Yesus odo Nasaret, Ou apa ospo sa kile tadu? Ou apa asahyan odu tih? Yu tuno Ou! Ou ti Ndramat Kapin ta Lapan!”
25 Yesus ihrurute anan ihpa, “Onlou kah! Asa mahun odo tadan!” 26 Pe sinel kuti iruhyon orngon kuti ile puko‑on, inum pe idehel ile mo‑on pe indreh iyeu.
27 Sa lau ndre sulo‑on hehretek pe poho’ sa idohoh idu kopwi. Homou ihndremte homou ihpa, “Homosa kutih? Iy itou tatuhne pe punou ile handrai yi. Iy isohou Nolwo‑on Lapan ihpa ndre ndramat tadan pawa. Pe inlou ta sa sinel pe su hohrung Iy!” 28 Ile pe Yesus rangan ihnding sowin kopwi odo lon Galili Distrik ndre mandra‑an.
Yesus Ihnan Osohon Pita ile Huyen
(Matyu 8.14-15 pe Luk 4.38-39)
29 Yesus ise kiu odo omwen surok pe illa ile um ta Saimon horu Andru. Sa lau se ho‑us yi, ndrodan ndre Jems pe Jon. 30 Osohon Saimon ti inemetir iyin petle odosa iy imet sik pe mundren mburten, ile pe su henen ndralngan Yesus. 31 Iy illa ile hun osohon Saimon, indrotowe lumwen, pe isori iy imin eleng. Osohon Saimon ile huyen, pe itou song ile ta su pe su hoyo‑on.
32 Idu lukumwen ti pe mundrun Sabat inum. Ile pe sa hekuni sa lau ndre hamat sik, ndrodan ndre sa lau ndre sinel hodo ta su, eri hala hu Yesus. 33 Sa lau ndre sulo‑on odo taon Kaperneam ti hala pe hodo malal odo um ta Saimon horu Andru. 34 Yesus ihnan sik handrai pe handrai odo mundre’ sa lau ti honum. Iy iyes sinel odo mundre’ sa lau yi. Odoke Iy isinip ana’ su sinel we hendresohou pwi, odosa, su tuno’ su Iy ti Nedun Lapan.†su ti tuno’ su Iy. Yesus ti Iy Nedun Lapan. Iy ti ndramat ndre Lapan ipe we iy maryan odo takun sa lewen. Ile nolou Grik eri sa heneyuwen ndramat erti ile ‘Kristus,’ pe ile nolou Hibru eri sa hoyuw ile ‘Mesaiah.’ Endre‑et Mak 1.1. Su Yuda tuno’ su ihpa ndre Lapan we kiduwe ndramat erti kise, odoke su hapa yi iy we kihir kihpa ndre homou king puko‑on pe ki‑es su Rom ha‑au, pe kantri Israel ti kimin huyen. Yesus ti insa odo marai erti pwi, ile pe iy mboren su sinel hennen Iy ti si lakopwi.
Yesus Ipu Marai odo Galili Distrik
(Luk 4.42-44)
35 Yesus itlang maping ndrelik odo lon um, pe iyeu ile ngerin taon. Ndramat hondruto sehir erti pwi. Iy imin eriy pe inesurok. 36 Saimon su lewen hala helpondrih Iy. 37 Su hetureh Tadan pe hapa ihpa, “Sa lau ndre sulo‑on hempondrih Ou.”
38 Odoke Iy ipe ile ta su ihpa, “Tidu titla lok se yi ndre he‑en mukehe odo ketih, pe Yu kulpehre Nolwo‑on Lapan. Yu use ti odo paninye nolou ta Lapan ile lok ndre sulo‑on.” 39 Ile pe Iy ile lok ndre sulo‑on odo lon distrik Galili pe ipehre Nolwo‑on Lapan odo lon omwen surok sim pe sim, pe iyesilpinen su sinel ha‑au odo ta sa ndramat.
Yesus Ihnan Lepra tan Orngon Homou Inum
(Matyu 8.1-4 pe Luk 5.12-16)
40 Orngon homou tadan sik lepra ile, pe pandrulku‑un ndre rukei ile poi idu madan Yesus, pe iy ideng ipe ihpa, “Uh Ou ereh, eri ahnan yu kuhir huyen odo madan Lapan.”‡huyen odo madan Lapan. Tok Pisin klin. Lo ta su Yuda ndre Moses iduwei ti ipe ndramat ndre tadan lepra ti ‘mo‑on ile madan Lapan.’ Lau tadan sik kuti we kinna Yerusalem pwi, we kindrimin ndroda sa odo lon kem pwi, we kinna surok kile emwen lotu pwi, we kintese kuren kolau, pe uh sa lau hasa mukehe eri iy we kisorohe pohon pe kiyuw kihpa, “Atla mahun, yu ti mo‑o.” Iy si lau ndre kitkuni iy ti inna ‘mo‑on odo madan Lapan yi.
41 Yesus madan ile tadan pe ikarndrum iy lakopwi. Iy itlon lumwen ile pe itkuni orngon kuti, pe ipe ihpa, “Yu wasu‑u. Ou ala huyem.” 42 Pe sik tan orngon ti ihkepwi pe iy ile huyen. 43 Yesus sowin kopwi ipe ile tadan iyeu, odoke ipe nolou puko‑on ile tadan ihpa, 44 “Antahrungii? Nombrun enen ndralngan homou. Ndresale kopwi ala pe elilngan ou kile tam pris, pe ahnan ofa kihpa ndre Lo ta Moses ipe tih. Kile pe sa lau hehtuno sa ihpa ndre ou ti kah huyem.”
45 Odoke orngon ti ile lok ndre sulo‑on odo Galili pe inen sane kuti ile ta sa lau. Ile pe Yesus indranon kindrila lon sih taon pwi, odosa sa ndre sulo‑on hempondrih ke Iy. Iy immin ke lok ndre ndramat hondruto eriy pwi ti, odoke sa lau odo hokor pe hokor halla ndrongon Iy.
*1.16 ndras Galili. Wo mandra‑an odo Galili ihpa ndre ndras odoke kanyan ti wo. Elwe‑en tadan ti kilomita rungeh (20) pe ndrokoron idu hodoh ile hodoh ti kilomita sungoh‑pe-toloh (13).
†1.34 su ti tuno’ su Iy. Yesus ti Iy Nedun Lapan. Iy ti ndramat ndre Lapan ipe we iy maryan odo takun sa lewen. Ile nolou Grik eri sa heneyuwen ndramat erti ile ‘Kristus,’ pe ile nolou Hibru eri sa hoyuw ile ‘Mesaiah.’ Endre‑et Mak 1.1. Su Yuda tuno’ su ihpa ndre Lapan we kiduwe ndramat erti kise, odoke su hapa yi iy we kihir kihpa ndre homou king puko‑on pe ki‑es su Rom ha‑au, pe kantri Israel ti kimin huyen. Yesus ti insa odo marai erti pwi, ile pe iy mboren su sinel hennen Iy ti si lakopwi.
‡1.40 huyen odo madan Lapan. Tok Pisin klin. Lo ta su Yuda ndre Moses iduwei ti ipe ndramat ndre tadan lepra ti ‘mo‑on ile madan Lapan.’ Lau tadan sik kuti we kinna Yerusalem pwi, we kindrimin ndroda sa odo lon kem pwi, we kinna surok kile emwen lotu pwi, we kintese kuren kolau, pe uh sa lau hasa mukehe eri iy we kisorohe pohon pe kiyuw kihpa, “Atla mahun, yu ti mo‑o.” Iy si lau ndre kitkuni iy ti inna ‘mo‑on odo madan Lapan yi.