1 ⸤Yemboma konopu mondoli ulu akumu paa olandopa kene⸥*inie yakondo 13:13. eno yemboma alieli tondolo munduku konopu mondoko molangi. Mini Kake Telimuni tondolo we silimoma ‘Paa liemiliya!’ ningu konopu kimbu siku molangila. Kanu tondolomanga tondolo te olandopa ‘Paa liemili.’ konopu lenge akumu Pulu Yemone ungu umbu tondolemoma pilku yemboma ningu singe ulumu.†inie yakondo 12:31. 14:1 akumu inie yakondo kolomongo-awili 12-13selo lipe tere lendelemo. 2 Aku nikirumunge pulumu isipe: ⸤Eno pilimele,⸥ yembo tene ⸤yemboma kepe⸥ yu kepe naa pilimele umbu-ungu te we walu lepa ungu te nilimo kinie yuni ungu nilimoma yembomando naa nilimo; yuni nilimo ungume pilimele yembomane kepe manda naa pilingemonga yu Pulu Yemo kinie mindi nilimo kanumu. ⸤Pulu Yemonga⸥ Minimuni ‘Yu aku sipe ungu te nipili.’ nilimomonga yu kinie, yuni walu nilimo ungume pilimele yemboma kinie, eno ungu pulumu naa pilimele, ungu pulu akumu lopi tepa pelemo, Pulu Yemone mindi pilimo 3 nalo Pulu Yemone ungu umbu tondolemoma pilipe yemboma nimbe silimo yembomone yembomando sumbi siku pilinge ungume nilimo akumunge yuni nilimo ungumuni yemboma lipe tapondopa “Sike.’ ningu tondolo munduku pilimele ulumu kamu olandopa tondolo munduku piliengi!’ nimbe, ‘Eno ulu peangama teangi.’ nimbe, ‘Eno umbune te pemba kinie enonga konopume tondolo pupili molangi.’ nimbe, lipe tapondolemo. 4 Yembo tene umbu-ungu naa pilimo te walu nilimo kinie yuni yuyu yunge konopumu mindi ‘tondolo pupili.’ nilimo; nalo Pulu Yemone ungu umbu tondolemoma pilipe yemboma nimbe silimo ungu akumuni Kirasinge talapena sukundu molemele yemboma pali‡bokumunge alsena anjokondo “43. sios”. lipe tapondopa ‘konopu tondolo pupili.’ nilimo. 5 ‘Eno pali umbu-ungu lupe lupema walu lemelanje papu.’ konopu lekero. ‘Leangi.’ konopu lekero nalo na olandopa ‘Teangi.’ konopu lekeromo ‘Pulu Yemone ungu umbu tondolemoma pilku yemboma ningu singe kinie paa papu.’ konopu lekero. Yembo tene ungu te lupe walu lepa yemboma mane simbe kinie Kirasinge talapena sukundu maku toko molemele yemboma yuni molo yembo tene ‘Yemboma ungumunge pulumu pilkulie konopu tondolo pupili molangi.’ nimbe kanu ungumu topele topa yando yemboma nimbe naa simu liemo Pulu Yemone ungu umbu tondolemoma pilku yemboma ningu silimele ulu akumu olandopa, umbu-ungu lupema walu leko yemboma piliengi topele toko naa ningu silimele ulumu maniendopa.

6 Angokeme, imu piliee! Na eno molemelena ombolie, umbu-ungu naa pilimele te lepolie ungu nimbu silkenje aku telkamone eno manda lipu tapondolkaye? Eno lipu tapondombondo Pulu Yemone na lipe ora simbe mele eno lipu ora simbo molo Pulu Yemonga ungu marenga ungu pulume eno nimbu simbo molo Pulu Yemone ungu umbu tondomba ungu te pilipulie eno nimbu simbo molo eno ungu mare mane simbo. ⸤‘Eno konopu tondolo pupili lipu tapondambo.’ nimbulie umbu-ungu naa pilimele te lepolie eno mane naa silke.⸥ 7 ⸤Isipe mele:⸥ Mini naa peli mele marene ungu nilimele kinie eno ungu pulumu nambeko pilimeleye? Kolape-mingi molo gita molo§Mateyu 9:23, 11:17, Konana 108:1-2, PeKingime 3:14-16, LipeOraSirimu 5:8. kanu sili melema ungu silimele kinie aku melemane ungu sumbi siku naa nilimelanje yembomane aku ungumu nambeko pilimelaye? ⸤Manda naa pilimela.⸥ 8 Molo ‘Maku toko opa teangi.’ ningulie biyukele mimi siku ungu naa silimelanje nambeko ungumu pilkulie opa tengendo maku tolemelaye? Manda molola. 9 Eno kepe aku sipela. Eno kerena ungumu sumbi siku naa ningu, umbu-ungu naa pilimele te leko yemboma mane singe kinie pe yembomane nambeko kanu ungume pilingeye? Aku siku telenomonga nuni nunu tenga molkolie nini ungumu yemboma lipe tapondolka mele naa teleno. Ungumu paa we mindi nilino. 10 ⸤Akumunge ungu te inikirula:⸥ ‘Ya ma koleana umbu-ungu lupe lupe awisili sike lemele nalo te naa pilku ungu pulumu naa pepili walu lemele ungu te molo.’ konopu lekero. 11 Akumunge, yembo tene ungu te lepalie ungu te nimbémo na naa pilimbo kinie kanopalie ‘Yu kolea tenga lupe yere.’ konopu lemba. Nane kepe yunge nimbé ungumu naa pilipulie ‘Yu ye lupere lemo.’ konopu lembo. 12 ⸤Eno naa pilimele umbu-ungu lupe lupe lemele kinie⸥ eno kepe aku siku telemelela. Pulu Yemonga Minimuni we silimo tondoloma ‘paa liemiliya.’ konopu lemele kene ‘Kirasinge talapena molemele yemboma yunge ungume sumbi siku pilku liku konopu tondolo pupili molonge mele lipe tapondomba tondoloma lipulie kongono teamili.’ niengi.

13 Akumunge ⸤‘Na tondolo te limbomonga Kirasinge yemboma konopu tondolo pupili lipu tapondambo.’ nimbelie⸥ yembo tene ‘Umbu-ungu te naa pilimolo te walu lepo yemboma ungu te niembo.’ nimbelie Pulu Yemo mawa tepalie ‘Ungu nimbomo topele topo yemboma nimbu simbo tondolomo na sieni.’ nipili. 14 Na Pulu Yemo kinie ungu nimbondo umbu-ungu naa pilio te walu liendu liemo nanga minimuni yu kinie ungu nilio nalo nanga konopumu ulu te naa tepa we pelemo. 15 Aku liemo na nambe-emboye? ⸤Nane isipu tembo.⸥ Nanga minimuni ⸤umbu-ungu naa pilio te walu lepo⸥ Pulu Yemo kinie sike ungu nimbo nalo konopuni kepe ⸤umbu-ungu piliomo lepo⸥ Pulu Yemo kinie ungu nimbola;*Pisini-ungune “mekim tupela wantaim” molemo nalo kapola molonje. Pollone sumbi sipe “walsikele tembo.” naa nirimu. Sike “Talo pea tembo.” nirimu nalo “walsikele tembando” nirimu molo “walse te walse te tembando” nirimunje? minimuni sike ⸤umbu-ungu naa pilio tene⸥ konana te nimbo nalo konopuni kepe ⸤umbu-ungu piliomone⸥ konana nimbola. 16 Enone enonga minimene ⸤umbu-ungu naa pilimelemane⸥ Pulu Yemo kapi ningi liemo maku toko molemele yembomanga yembo te nuni nini ungumuni Pulu Yemo kinie “Ange.” nini mele sumbi sipe naa pilipelie nambepa “Aku nikinu mele tepili.” nimbéye? ⸤Manda naa nimbé.⸥ 17 Enone Pulu Yemo kinie “Ange.” ninge mele sike mimi siku ninge nalo ungu ningemane kanu yembomo ‘Konopu tondolo pupili.’ nimbe lipe tapondomba ulu te naa temba.

18 Na umbu-ungu naa pilio ungume walu lepo wale awisili ungu nilio, enone umbu-ungu naa pilimele ungume walu leko wale koltalo mele ungu nilimele akumunge nane Pulu Yemo kinie “Ange.” nilio. 19 Nalo ‘Kirasinge talapena yemboma na-kinie pea maku topo molemolo kinie yembomane sumbi siku pilinge ungu paa ponjipu†“ungu paa ponjipu” ya molemo akumu kewa-ungune “ungu mongo kise-pakera” nimbe, nimbu simbo kinie paa peanga. Umbu-ungu naa pilimele te walu lepo yemboma ungu paa sulu tepo‡“ungu paa sulu tepo” ya molemo akumu kewa-ungune “ungu mongo tene tausini” nirimu. ‘Sumbi siku piliengi!’ nimbu aku unguselonga ungu pulumu ya sumbi sipu torumulu molemo. nimbu simbo kinie paa keri.’ konopu lekero.

20 Angokeme, ambolango kangamane konopu lemele mele eno aku siku konopu naa leangi.§ungu pulu inie yakondo 3:1-2*. Ambolango pamema ulu kerime pilkulie teko molemele mele mindi aku siku ambolango pamema mele molangi.*Ya ungu iko torumumunge ungu pulu te bokumunge alsena anjokondo “31.4. tok bokis bilong pikinini”. Nalo konopu leko konopu kimbu silimele mele yembo yume molangi. 21 ⸤Umbu-ungu naa pilimelema lemelemonga⸥ Pulu Yemonga Ungu Manema Molemo Bokune†bokumunge alsena anjokondo “26. Lo”. ungu te molemo akumu isipe:

22 Akumunge, umbu-ungu naa pilimele lupe lupema walu lemele aku ulu tondolomone Pulu Yemone enonga makune molemele yembo mare yunge yembo naa molemele mindili simbe yemboma eno lipe ora silimo. Nalo Pulu Yemone ungu umbu tondolemoma pilku yemboma ningu silimele ungumene enonga makune molemele yembo yunge yembo molemelema lipe ora silimo. Kanu ungumene Pulu Yemonga yemboma naa molemele yemboma naa lipe ora silimo.

23 Aku liemo Kirasinge talapena yemboma pali maku toko molkolie, yembomane pali ungu ningendo umbu-ungu lupe lupe naa pilimelema walu leko molangi Pulu Yemonga ungumu mimi siku naa pilimele yembo mare molo Pulu Yemonga ungumu ‘Sike.’ ningu naa pilimele yembo mare sukundu ongo umbu-ungu lupema leko ungu ningu singema piliengi liemo ‘Eno Kirasinge yemboma konopu naa pepa kekelepa toli yemboma molemele.’ ningu naa pilingeye? ⸤Aku siku ningu pilinge⸥ 24 nalo Pulu Yemone ungu umbu tondolemoma enone pali pilku ⸤anjo yando⸥ makune yemboma ningu siku molangi ‘Sike.’ ningu naa pilimele yembo mare molo Pulu Yemonga ungumu mimi siku naa pilimele yembo mare ongo piliengi liemo enone ningu singe ungumene kanu yemboma eno yembo kerime molemele mele lipe ora sipe, enone ‘Olio ulu pulu keri teli yemboma lepamo.’ ningu pilku, 25 eno sike konopune lopi tepa pepili molemele mele ⸤ou naa pilimele⸥ akumu mona lembamonga molemele mele sumbi siku pilinge. Kanu kinie enone ⸤ulu telemelema pilku keri pilkulie⸥ tamalu peko Pulu Yemo popo toko imbi liku ola mundundukulie ningendo: “Pulu Yemo eno ⸤Kirasinge yemboma⸥ kinie sike pea molemo.” ninge.

26 Angokeme, aku liemo, eno maku toko molkolie nambe-eangi niemboye? Eno ⸤Pulu Yemo popo toko kapi ningendo⸥ maku toko molkolie eno yu mele mele ulu mare pemba. Yembo te konana nimbe, yembo te ungu mane te sipe, yembo te Pulu Yemone yu ungu pulu te nimbe silimomo yemboma nimbe sipe, yembo te umbu-ungu naa pilimele ungu te walu lepalie eno ungu te nimbe sipe, yembo te kanu ungumu nimbé mele ⸤Mini Kake Telimuni yunge konopukundu nimbe simbe kinie pilipelie⸥ topele topa eno nimbe sipe, eno aku siku teko molonge. Aku ulu tengema ‘Kirasinge talapena yemboma konopu tondolo pupili molangi.’ ningu tenge. ⸤We naa tenge.⸥

27 Yembo marene umbu-ungu naa pilimele ungume leko ungu mare walu ningendo yembo talo mindi niengili. Molo yembo yepoko ungu mare walu ningi liemo mandanje. Kise molo pakera paa molo. Enone ungume ningendo walsikele naa ningu, yu mele mele niengi. Ninge kinie ⸤enone ninge mele Mini Kake Telimuni yembo tenga konopune molopalie nimbe simbe kinie pilipelie⸥ kanu yembomone enonga ungume topele topa yemboma yando nimbe sipili. 28 Yembo tene umbu-ungu lupe te walu nimbé ungumu topele topa yemboma nimbe simbe yembo te naa molomu liemo Kirasinge yemboma maku toko molongena ungu te naa nipili. ‘Pulu Yemo kinie oltolo piliembili.’ nimbe aku ungumu nipili.

29 Pulu Yemone ungu umbu tondombama yembo talo molo yepokone pilkulie yando ningu siengi. Kanu ungume yemboma ningu singe kinie we molongemane mimi siku pilku ‘Sike Pulu Yemonga unguri molo we nikimilinje?’ ningu pilku apuruku kondangi. 30-31 ⸤Yembo te aku sipe ungu te pilipelie yemboma nimbe sipe angiliepili⸥ Pulu Yemone ⸤makune molomba⸥ yembo te ungu te umbu tondomu liemo ou ungu nimbe sipe angilimbe yembomondo ⸤“Na ungu te konopuni pilkirumu niembo.” nimbé kinie⸥ ou nimbe sipe angilimbe yembomo manie molopili, ⸤“Te niembo.” nimbé yembomo ola angilipelie Pulu Yemone yu ungu nimbe simbemo yemboma nimbe sipili.⸥ Pulu Yemone eno telu telu nimbe ungu umbu tondomba kinie pilkulie yemboma ningu singendo ‘Aku ungu nimbu simolomane yemboma Pulu Yemonga ungume sumbi siku pilku liku, konopu tondolo pupili molangi.’ ningulie yu mele mele manda ningu singe kene liku tere leko ningu siku naa angiliengi. 32 Pulu Yemone ungu umbu tondolemoma pilku yemboma ningu silimele yemboma enonga kerema manda nokolemele ⸤akumunge enonga ungu ninge walema wendo ombá kinie ungu pilingema yemboma ningu singe. Wale te naa lemba kinie ‘We molopo ungu pilkirumu naa niembo.’ ningu manda we molongela.⸥ 33 Aku nikirumunge pulumu isipe: Pulu Yemone ⸤yunge talapena yemboma⸥ ‘Konopu lupe lupe pepili teko embambo siku molangi.’ nimbe ⸤tondoloma silimo⸥ yemo naa molemo. Yu ‘Yemboma konopu telune pupili taka liku kapola kapola molangi.’ nilimo yemo molemo.*inie anjokondo 14:40. ⸤Tondoloma silimo akumu ‘Yemboma liku tapondangi.’ nimbe silimo.⸥

Koleamanga pali Kirasinge talapena sukundu ⸤Pulu Yemonga⸥ yembo kake telime maku toko molkolie ⸤aku siku⸥ telemele.†akumu pilipu sundulimolo. Pollone “telemele” nirimumunge pulumu mimi sipu naa pilimolo. “telemele” nirimu akumu “aku siku telemele” nimbendo “telemele” nirimu liemo ou olakondo 26-33 lipe tere lepa nirimumundu nirimu. Molo “isiku telemele” nimbendo “telemele” nirimu liemo ya maniekondo 33b kinie 34-35 lipe tere lepa nirimumunge ungu konde te nimbendo “telemele” nirimu.

34 ⸤Makumenga ulu te pea telemele mele enone tenge mele isipela:⸥ Kirasinge talapena yemboma maku toko molongena ambomane ungu naa niengi. Ungu mane tene ‘⸤Makune⸥ ambomane ungu naa niengi.’ nilimo kanumu.‡Ungu mane akumu nawene sirimunje. Pollo yuyunje? Boku tenga sumbi sipe aku sipe molemo mele naa pilipu naa kanolemolo. ⸤Pulu Yemonga⸥ ungu mane tene ‘Amboma liku awi siku molangi.’ nimbe pelemo mele§Ou Pulu Pulu 3:16 molemo mele pilipelie aku sipe nirimunje, mimi sipu naa pilimolo; ungu pulu inie yakondo 11:3**. pilkulie ambomane makune ‘Yemboma nokamili.’ ningu naa molko, liku awi siku molangi. 35 Amboma eno ungu marenga molo ulu marenga pulume ⸤naa pilkulie⸥ ‘piliemili.’ ningulie enonga ulkendo pukulie enonga yema walsiku piliengi! Makune sukundu ambo tene ungu te nimu liemo paa kapola naa temba. Aku sipe tembamonga yuni yuyu tepa pipili kondomba.*ungu pulu inie yakondo 11:2-16*.

36 ⸤Nambemuye?⸥ ‘Oliolio Pulu Yemonga ungumu ou pulu pulu pilipulie yemboma nimbu sirimulumunge ⸤oliolio kanu ungumunge pulumu pilipulie ‘Teamili.’ konopu lemolo mele papu temolo⸥.’ konopu lekemeleye? Molo ‘Pulu Yemonga ungumu olionga koleana mindi orumu-ne oliolio mindi pilipu lsimulu.’ konopu lekemeleye? 37 Enonga yembo te yu ‘Pulu Yemone ungu umbu tondolemoma pilipu yemboma nimbu silio yembomo†29,32 bokumunge alsena anjokondo “35. profet”. molio.’ konopu liemu liemo, molo yu ‘Mini Kake Telimuni na yemboma lipu tapondombo tondolo te sirimu-ne aku tondolomo na-kinie pepili molio.’ konopu liemu liemo, nane ya pepá topo sikirumunge ungume “Sike Awilimuni “Teangi.” nirimu ungume pepána tokomo.” nimbe, nimbe sipili. 38 Molo kanu sili yembo tene ya “Teaa.” nikiru mele naa tepa ⸤“Pepá tokoro ungume Awilimunge ungu manema.” naa nimbe,⸥ siye kolomu liemo yu kepe ⸤“Awilimunge ungu te pilkirumu niembo.” nimbé kinie⸥ yu siye kolko yunge ungumu naa lapiliengi!

39 Aku kene, nanga angokeme, ‘Pulu Yemone ungu te umbu tondombamo paa pilipu yemboma nimbu siembo kene ⸤Mini Kake Telimuni aku sipu manda tembo tondolomo sipili.’ ningu⸥ konopu kimbu siku molangi. Nalo yembo tene ⸤Mini Kake Telimuni aku sipe manda temba tondolomo simbe-na⸥ umbu-ungu naa pilimbe te lepa ungu te nimbé kinie “Nipili.” niengila. 40 ⸤Enonga makune aku siku teangi⸥ nalo ⸤Pulu Yemo popo toko kapi ningu imbi liku ola mundunduku kondongendo⸥ ulu tengema pali‡inie nondopa 14:26. taka liku sumbi siku teko, yemboma teko embambo naa sindengi.§inie yakondo 14:33.