14
Ya꞉su e Ba꞉tani ane
Madi 26.2-16, Luk 22.1-6, Yo꞉n 12.1-8
Tinio꞉ Asulo꞉ Ma꞉no꞉ ho꞉len o꞉lia꞉ Falawa Mosolo꞉ Dowo꞉fa꞉ sagalema꞉no꞉ a꞉no꞉lo꞉, ho꞉len a꞉la꞉ a꞉no꞉ o꞉fa꞉la꞉doma꞉nigabiki, Godemo꞉ bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu i o꞉lia꞉, elelo꞉ wida꞉sen kalu i o꞉lia꞉ma꞉yo꞉, Ya꞉suwo꞉ ta꞉lia꞉sa꞉ga꞉ sa꞉mba꞉niki, togo꞉ wo꞉no꞉le keda꞉len. Iliyo꞉ e sana soma꞉no꞉wo꞉ togo꞉ kedesa꞉ga꞉ nenelakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niliyo꞉ Tinio꞉ Asulo꞉lo꞉ Ma꞉no꞉ ho꞉len a꞉namio꞉ Ya꞉su mo꞉ta꞉lia꞉no꞉, mo꞉wo꞉ ho꞉len a꞉na ta꞉lialega, kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ gadiaki, towo꞉ alan kegema꞉ib,” a꞉la꞉sio꞉.
Luk 7.37-38Ya꞉su e Ba꞉tani ilikiyo꞉, Saimon Aintalo꞉ ta꞉sen a꞉ma꞉ aya siliki, ma꞉no꞉wo꞉ a꞉na na꞉len ami, ga imilig nowo꞉ mahen amilo꞉ wa ho꞉n wasuwo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉sulo꞉wa mio꞉. Mahen elo꞉ dia꞉mio꞉ a꞉no꞉ meyo꞉ usa gula꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉suwa꞉ misa꞉ wa꞉l a꞉na tambo kolodo꞉. Kalu i a꞉namilo꞉ sen nol a꞉ma꞉yo꞉ ga a꞉ma꞉lo꞉ dimidab a꞉no꞉ ba꞉da꞉ga꞉, iyo꞉ kele asula꞉sa꞉ga꞉ mo꞉beaki, egelebo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ga we hala dimidab. Wa ho꞉n we madali walab. Wa ho꞉n we kililiai kibo꞉bowo꞉, silba mole fudo꞉ agado꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, wa꞉feyo꞉ kalumo꞉ o꞉li dimibabe. Ko꞉sega ga wema꞉yo꞉ a꞉la꞉do꞉ mo꞉dimidab” a꞉la꞉sio꞉. A꞉la꞉asulabiki, iliyo꞉ emo꞉wo꞉ sendeloma꞉no꞉ towo꞉ a꞉na sio꞉. Ililo꞉ gamo꞉lo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ Ya꞉su eyo꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ga we ka ta꞉foma. Giliyo꞉ emo꞉wo꞉ mo꞉beo꞉ towo꞉ sa꞉la꞉so꞉bo! Eyo꞉ nemo꞉wo꞉ mada nafale dimidab. Lo 15.11Wa꞉feyo꞉ kaluwo꞉ ho꞉len tambo gi o꞉lia꞉ mela꞉ib. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ gi o꞉lia꞉lo꞉ a꞉lab ho꞉len a꞉nami, giliyo꞉ a꞉namio꞉ asuwa꞉foma꞉ki asulalikiyo꞉, o꞉li asuwa꞉fa꞉ib. Ko꞉sega ne ho꞉leno꞉ tambo gi o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉mela꞉no꞉. Yo꞉n 19.40Ga wema꞉yo꞉ imilise enedo꞉ delen aumbo꞉ nemo꞉ walab. Elo꞉ wa ho꞉n delen aumbo꞉ neka kolodo꞉ alitab. Mo꞉wo꞉ e nelo꞉ sowa꞉sa꞉ga꞉lo꞉ a꞉le alifa꞉no꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ dimidaliaki, wa ho꞉n elo꞉ we ni do꞉mo꞉ amio꞉ a꞉na mulu alitab. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ niyo꞉ to we gimo꞉wo꞉ hendele sa꞉ma꞉nigo꞉l. Godeya꞉ to nafa a꞉no꞉ henfelo꞉ amio꞉ widalikiyo꞉, ga wema꞉lo꞉ dimidab a꞉no꞉ mo꞉ga꞉lilaki, wida꞉li ha꞉na꞉mela꞉ib,” a꞉la꞉sio꞉.
10 Yudas Iskaliot e, Ya꞉suwa꞉lo꞉ tili wida꞉sen kalu kugula꞉fo꞉ nowo꞉ e. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ e ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalulo꞉wa fa꞉la꞉dowa꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉suwo꞉ teledoma꞉no꞉ a꞉la꞉liki egele nenelema꞉ni ane. 11 Iliyo꞉ elo꞉ to saetab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉ sagalakiyo꞉, iliyo꞉ moleyo꞉ emo꞉ dimia꞉no꞉ a꞉la꞉liki dinali salifa꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yudas eyo꞉ Ya꞉sulo꞉ imo꞉lo꞉ teledoma꞉no꞉wo꞉ togo꞉ keda꞉li elen.
Tinio꞉ Asulo꞉ Ma꞉no꞉ ma꞉no꞉ ho꞉len
Madi 26.17-39, Luk 22.7-23, 1Kol 11.23-25
12  Kis 12.6Falawa Mosolo꞉ Dowo꞉fa꞉ sagala꞉sen ho꞉len a꞉namio꞉, Isolael so꞉lo꞉ tambowa꞉yo꞉ sibiyo꞉ ina꞉li ina꞉lila꞉ sa꞉nda꞉sen ko꞉lo꞉, ho꞉len agelo꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowabiki, enedo꞉ tili wida꞉sen kalu iliyo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Niliyo꞉ Tinio꞉ Asulo꞉ Ma꞉no꞉ we o꞉ba ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ dimidaefoma꞉ki asulaba?” 13 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ga꞉go꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ Ya꞉lusalem amisa꞉na tinakiyo꞉, kalu nowo꞉ ho꞉no꞉ go꞉fo꞉ ami wasulia꞉ga꞉ dia꞉ha꞉na꞉lena galima꞉ib. 14 Ga꞉go꞉ e ha꞉nab au kudu ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e a usa tinalikiyo꞉, gaino꞉ alo꞉ biso꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉bi, ‘Widan Kaluwa꞉ sa꞉lakiyo꞉, “Niyo꞉ no꞉no꞉ndo꞉ tili wida꞉sen kalu o꞉lia꞉lo꞉ Tinio꞉ Asulo꞉ Ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ ayo꞉ galala꞉ o꞉bamida꞉ ma꞉no꞉wa꞉le?” ’ a꞉la꞉dabu ba꞉da꞉bika꞉labe. 15 A꞉la꞉sa꞉lalikiyo꞉, eyo꞉ galala꞉ alan wa꞉l amilo꞉ nowo꞉, mesa꞉no꞉ kelego꞉wo꞉ tambolo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ ga꞉gbo꞉ walama꞉ib ko꞉lo꞉, ga꞉go꞉ a꞉na dimidalia꞉bi.”
16 Ya꞉suwa꞉lo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, a꞉la꞉yo꞉ amisa꞉n a꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉su elo꞉ a꞉la꞉mo꞉lo꞉ sio꞉ aumbo꞉ hendele fa꞉la꞉dowo꞉ ko꞉lo꞉, a꞉la꞉ma꞉yo꞉ Tinio꞉ Asulo꞉ Ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ a꞉na dimidalia꞉ga꞉ difa꞉.
17 Ga꞉lo dowabiki, Ya꞉su o꞉lia꞉ enedo꞉ tili widan kalu kugula꞉fo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. 18  Song 41.9Iyo꞉ a꞉na siliki, ma꞉no꞉ na꞉likiyo꞉, Ya꞉su eyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ gimo꞉wo꞉ hendele so꞉lo꞉l. Gio꞉ o꞉gdo꞉ ne o꞉lia꞉lo꞉ ma꞉ndo꞉ nab we, imilig noma꞉yo꞉ ne teledoma꞉ib” a꞉la꞉sio꞉. 19 Ya꞉su elo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, iliyo꞉ asulo꞉wo꞉ hida꞉ya꞉liki emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Neya꞉le?” a꞉la꞉tandeaki Ya꞉sumo꞉ dabu ba꞉ba꞉. 20 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Hendele kalu kugula꞉fo꞉ gi us wenamio꞉ imilig noma꞉yo꞉ dimidama꞉nigaka꞉. Kalu ni dagi o꞉lia꞉lo꞉ fafo amilo꞉ ma꞉no꞉lo꞉ gele nab a꞉no꞉ o꞉m. 21 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Kalule Dowo꞉ ne, to sa꞉sa꞉lo꞉ amilo꞉ saefa꞉ o꞉leauka dimidama꞉ni ha꞉na꞉no꞉. A꞉la꞉fo꞉ ko꞉sega, Kalule Dowo꞉ nelo꞉ teledowab a꞉no꞉ hida꞉yo꞉wo꞉ alan dia꞉ib. Kalu a꞉no꞉ anowa꞉yo꞉ mo꞉sa꞉la꞉li kibo꞉bowo꞉, o꞉li domabe” a꞉la꞉sio꞉.
22 Ma꞉no꞉ na꞉likiyo꞉, Ya꞉su eyo꞉ ma꞉n so꞉fa꞉ nowo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, Godemo꞉ mada o꞉m a꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ma꞉n a꞉no꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalumo꞉ goloso꞉go꞉. A꞉no꞉ dimiakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ma꞉n we no꞉no꞉n do꞉mo꞉ ko꞉lo꞉, giliyo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉ maiya.”
23 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ami, eyo꞉ kab amilo꞉ wain ho꞉n wasu a꞉no꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, Godemo꞉ mada o꞉m sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, imo꞉ maiya꞉ki dimi. Iliyo꞉ ho꞉n a꞉no꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, a꞉na na꞉i ane. 24  Kis 24.8, Jer 31.31-34, Sek 9.11, 1Kol 10.16, Hibu 9.20“Ho꞉n wasu we, no꞉no꞉n ho꞉bo꞉wo꞉ o꞉m. Ni ho꞉bo꞉ ko꞉lo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ tambo asuwa꞉takilo꞉ tulu alifelab wema꞉yo꞉ Godeya꞉lo꞉ to dinali saefa꞉ a꞉no꞉ halale alitakigab. 25 Niyo꞉ to we hendele so꞉lo꞉l. Ne wain ho꞉no꞉ wa꞉kabiyo꞉ mo꞉mo꞉no꞉ka a꞉la꞉ga꞉, Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ hen a꞉na siliki, ho꞉giyo꞉ a꞉na ma꞉no꞉.”
26 Iyo꞉ ma꞉no꞉ na꞉sa꞉ga꞉ eletakiyo꞉, gisalo꞉ imilig nowo꞉ a꞉na mo꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, dasila꞉sa꞉ga꞉ iyo꞉ hen misio꞉ O꞉lif, a꞉namida꞉ ha꞉na꞉sio꞉.
Bida eyo꞉ Ya꞉suwo꞉ gola ba꞉ba꞉ib a꞉la꞉saefa꞉
Madi 26.31-35
27  Sek 13.7Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ tambo ne gola ba꞉daki ha꞉la꞉ya ha꞉na꞉ib. Tamin amio꞉ Godeya꞉ bugo꞉ amio꞉ sa꞉sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉,
“ ‘Niyo꞉ sibilo꞉ bo꞉fo꞉lowano꞉ sana soma꞉no꞉ ko꞉lo꞉, kabo sibiyo꞉ a꞉na dalalelia꞉ga꞉ ha꞉na꞉sima꞉ib.’
28  Madi 28.16, Mak 16.7Ko꞉sega ne dasila꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ga꞉lili hen amio꞉ ne ko꞉le tamina ha꞉na꞉no꞉.” 29 Ya꞉su elo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉, Bida eyo꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu nolo꞉ tambo ge gola ba꞉daki ha꞉la꞉ya ha꞉na꞉ib, ko꞉sega imilise ne ge mo꞉ta꞉fo꞉ ha꞉na꞉no꞉.” 30 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ Bidamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ gemo꞉wo꞉ hendele so꞉lo꞉l. O꞉g nulu wenamio꞉, gogonowo꞉ andebo꞉ semo꞉ go꞉no꞉ o꞉lalikiyo꞉, giyo꞉ ne mo꞉asulo꞉ a꞉la꞉bo꞉ otalen sa꞉ma꞉ib.” 31  Yo꞉n 11.16Ko꞉sega Bida eyo꞉ towo꞉ halaido꞉ sa꞉laki a꞉la꞉sio꞉, “A꞉la꞉bo꞉ mada mo꞉dimidama꞉no꞉. Ne ge o꞉lia꞉ soma꞉no꞉ dowo꞉lalega, niyo꞉ ge mada mo꞉gola ba꞉ba꞉no꞉.” Bida eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, tili wida꞉sen kalu nolba꞉yo꞉lo꞉ to imilise a꞉no꞉ko꞉ kudu sa꞉la꞉i ane.
Iyo꞉ Ga꞉sa꞉ma꞉ni ane
Madi 26.36-46, Luk 22.40-46
32  Yo꞉n 18.1Iyo꞉ hen Ga꞉sa꞉ma꞉ni a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉na ha꞉na꞉ni ane. Fa꞉la꞉dowa꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉su eyo꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne hosona ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ Godemo꞉ to sa꞉ma꞉ni ho꞉no꞉l ko꞉lo꞉, gio꞉ wenaka o꞉ta꞉bi.” 33 A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ eyo꞉ Bidayo꞉, Ya꞉ma꞉so꞉, Yo꞉no꞉ a꞉no꞉ko꞉ tililia꞉sa꞉ga꞉, Godemo꞉ sa꞉ma꞉ni ane, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ e amio꞉ molo asulo꞉wo꞉ alan fa꞉la꞉dowabiki a꞉la꞉sio꞉, 34  Yo꞉n 12.27“Ni asulo꞉wo꞉ hida꞉yo꞉ alan dowaki, ne tilialila soma꞉no꞉ o꞉ngo꞉ dowab. Gio꞉ wena siliki bo꞉fo꞉melea” a꞉la꞉sio꞉. 35 E heb doba꞉da꞉ o꞉fina꞉sa꞉ga꞉, hena gulalu misa꞉fu alilakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, hida꞉yo꞉ yab we tininima꞉no꞉ togo꞉ dowo꞉lalega dila꞉ma a꞉lakiyo꞉ Godemo꞉ dulugu sio꞉. 36  Mak 10.38, Yo꞉n 6.38Eyo꞉ dulugu sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Dowa, giyo꞉ kelego꞉ tambowo꞉ o꞉li dimidan. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ go꞉fo꞉ amilo꞉ wasu ko꞉lo꞉ nemo꞉lo꞉ mea꞉nigab a꞉no꞉ giyo꞉ dila꞉bi. Ko꞉sega nilo꞉ asulab aumbo꞉ kudu ha꞉na꞉so꞉bo. Gilo꞉ asulab auka kudu ha꞉na꞉bi.”
37 To a꞉no꞉ dulugu sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, enedo꞉ tili wida꞉sen kalulo꞉wa ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowaki ba꞉ba꞉ amio꞉, iyo꞉ mida꞉iyo꞉ fufulufo꞉lena ba꞉ba꞉. E ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, Bidamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Saimon, ge mida꞉iyo꞉ alifo꞉leya? Ge ofa꞉si imilig nowo꞉ ne o꞉lia꞉ sikaga silikiyo꞉ mo꞉yasiseno꞉lo꞉ka꞉. 38 Gio꞉ da꞉fe ba꞉dab amio꞉ sulufo꞉ tinabena꞉ki, gio꞉ sikaga siliki, Godemo꞉ dulugu sa꞉la꞉ melea. Gili mamaya꞉yo꞉ dimidama꞉no꞉wo꞉ asulab ko꞉sega, gili do꞉mo꞉wo꞉ halaido꞉lo꞉ma dowab,” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉.
39 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉suwo꞉ to tamin amilo꞉ sio꞉ a꞉no꞉ko꞉ wa꞉ka sa꞉ma꞉ni fiane. 40 Dulugu sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, a꞉ma꞉la꞉ ya꞉ga꞉ ba꞉ba꞉yo꞉, iyo꞉ mida꞉iyo꞉ alifo꞉lena ba꞉ba꞉. A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ iyo꞉ sendelowaki, towo꞉ mo꞉sio꞉. 41 Asolo꞉ wa꞉ka sa꞉ma꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, a꞉ma꞉la꞉ ya꞉ga꞉yo꞉, imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ a꞉ alifo꞉leno꞉lo꞉ka꞉! O꞉li. Ho꞉lendeyo꞉ o꞉ma fa꞉la꞉dowab. Dabuma, teledowo꞉ kalu a꞉ma꞉yo꞉ Kalule Dowo꞉ ne, mogago꞉lo꞉ dimidan kalumo꞉ gasimia꞉nigab. 42 Dasima! Nelo꞉ gasimia꞉nigab kaluwo꞉ weyako bo꞉ba. Nio꞉ e galima꞉niki ha꞉na꞉n” a꞉la꞉sio꞉.
Ya꞉suwo꞉ teledowo꞉
Madi 26.47-56, Luk 22.47-50, Yo꞉n 18.3-11
43 Ya꞉suwo꞉ to a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉lena, enedo꞉ tiliwida꞉sen kalu imilig nowo꞉ Yudas, e a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. Yudasa꞉ fa꞉s amio꞉, bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu o꞉lia꞉ elelo꞉ wida꞉sen kalu o꞉lia꞉ma꞉lo꞉ wati kaluwo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ mio꞉. Kalu i a꞉ma꞉yo꞉ ko꞉lo꞉lowo꞉lo꞉, helebesi sambowo꞉lo꞉ diadela꞉sa꞉ga꞉ mio꞉.
44 Tamin amio꞉ teledowo꞉ kalu a꞉ma꞉yo꞉ wati kalu imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu nilo꞉ mimilab a꞉no꞉ o꞉m ko꞉lo꞉, giliyo꞉ kalu a꞉no꞉ ta꞉lia꞉sa꞉ga꞉, gasili ha꞉na꞉bi.” 45 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Yudas e Ya꞉sulo꞉ka tigini ha꞉na꞉ga꞉ kagayaka a꞉la꞉sio꞉, “Widan kalu.” A꞉la꞉sata꞉ga꞉ ami Ya꞉suwo꞉ a꞉na mimilo꞉. 46 Gis kaluwa꞉yo꞉ Ya꞉su e a꞉na ba꞉da꞉sa꞉ga꞉ ta꞉li. 47 Ya꞉su e ta꞉liabiki, e anib amilo꞉ kalu kagafo꞉len a꞉ma꞉yo꞉, ene helebesi sambowo꞉ sililia꞉ga꞉, bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kaluwa꞉ nanog dian kaluwo꞉ helebesi a꞉ma꞉ yamelaki, ka꞉la꞉na꞉ fo꞉so꞉ gede to꞉lolo꞉.
48 Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gilido꞉ helebesi sambo o꞉lia꞉ ko꞉lo꞉do o꞉lia꞉ dia꞉mio꞉ we, ne buban kalu o꞉ngo꞉ a꞉la꞉biki ta꞉lia꞉ni mio꞉wo꞉? 49  Luk 19.47, 21.37, Yo꞉n 18.20Ho꞉leno꞉ tambowo꞉ ne gi o꞉lia꞉ Godeya꞉ Malilo꞉ aya siliki wida꞉len, ko꞉sega giliyo꞉ a꞉namio꞉ ne mo꞉ta꞉liale. Ko꞉sega dimidab wema꞉yo꞉ bugo꞉ amilo꞉ to dinali saefa꞉ o꞉leaumbo꞉ ilili alitakigab.” 50  Song 31.11Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, enedo꞉ tili wida꞉sen kalu iyo꞉ tambo e ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉ dalaido꞉.
51-52 A꞉la꞉gabiki kalu so꞉wa nowo꞉ helebeso꞉go꞉ nafale imilig a꞉no꞉ko꞉ tigilo꞉ sa꞉ga꞉la꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉suwo꞉ a꞉na kudu mio꞉. Ko꞉sega gis kaluwa꞉yo꞉ e ta꞉liabiki, helebeso꞉g elo꞉ ko꞉lo꞉ a꞉no꞉ko꞉ duguliabikiyo꞉, so꞉wa a꞉no꞉ e hagulabo nai ane.
Yu misa꞉ kaluwa꞉ Ya꞉suwo꞉ mo꞉walilo꞉
Madi 26.57-68, Luk 22.67-71, Yo꞉n 18.12,13,19-24
53 Iliyo꞉ Ya꞉suwo꞉ bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu alana꞉ ene aya tililia꞉gane. Ya꞉suwo꞉ a꞉na tililia꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowabiki, bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu i a꞉no꞉ tambo, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ko꞉go꞉do꞉ kaluwo꞉lo꞉, elelo꞉ wida꞉sen kaluwo꞉lo꞉, a꞉na kegeo꞉. 54 Ya꞉suwo꞉ tililia꞉ga꞉ ha꞉nabiki, Bidayo꞉ Ya꞉suwa꞉ fa꞉sa gulu dowa꞉liki ha꞉na꞉gane. Bidayo꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kaluwa꞉ ayamilo꞉ tolo꞉ us a꞉na tiane. Da꞉la꞉di kalu nolo꞉ baya de go꞉la꞉labiki, Bidayo꞉lo꞉ de go꞉la꞉liki, egele a꞉na sen.
55 Bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu i o꞉lia꞉ Yu misa꞉ kalu i o꞉lia꞉yo꞉ Ya꞉suwo꞉ sana soma꞉no꞉ a꞉la꞉liki, Ya꞉suwa꞉lo꞉ mogago꞉ dimido꞉ nowo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ sama꞉ki, iyo꞉ ho꞉ido꞉. Iliyo꞉ kedo꞉ ko꞉sega, Ya꞉suwa꞉lo꞉ mogago꞉ dimido꞉ imilig nowo꞉ mo꞉ba꞉ba꞉. 56 Mo꞉wo꞉ kaluwo꞉ modo꞉ ya꞉ga꞉, Ya꞉suwa꞉lo꞉ mo꞉dimido꞉wo꞉ sio꞉ ko꞉sega, madali to ililo꞉ sio꞉ a꞉ma꞉yo꞉ mo꞉imilo꞉ dowo꞉. 57 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu nolo꞉ kaga dosdofo꞉liki, Ya꞉suwa꞉lo꞉ mo꞉dimido꞉wo꞉ a꞉na sio꞉. 58  Yo꞉n 2.19-21Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labikiyo꞉, nio꞉ dabu. To elo꞉ sio꞉wo꞉ we, “Godeya꞉ malilo꞉ a ko꞉lo꞉ kaluka꞉isaleya꞉ dagiya꞉lo꞉ di we, ne bidila꞉sa꞉ga꞉, ho꞉len o꞉talena wa꞉ka dialifa꞉no꞉. Ho꞉gi a꞉dialifa꞉no꞉ a꞉no꞉, kaluka꞉isaleya꞉ dagiya꞉yo꞉ mo꞉dia꞉ib” a꞉la꞉sio꞉. 59 Ko꞉sega ililo꞉ to a꞉la꞉do꞉ sio꞉ a꞉ma꞉yo꞉lo꞉ mo꞉imilo꞉ dowo꞉.
60 Bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kaluwo꞉ milifa kagafo꞉liki, Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Ililo꞉ gemo꞉lo꞉ diga꞉li sa꞉lab we, giyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ mo꞉sa꞉ma꞉no꞉lo꞉bo꞉?” 61 A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ towo꞉ mo꞉sio꞉.
A꞉la꞉ta꞉ga꞉ bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kaluwa꞉yo꞉ Ya꞉sumo꞉ wa꞉ka dabu ba꞉daki, “Ge Godeya꞉lo꞉ Da꞉feyo꞉ kalu, nili wabuluna꞉ so꞉wayo꞉ geyo꞉?” a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉. 62 A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, Ya꞉su e sa꞉lakiyo꞉, “A꞉no꞉ neka꞉! Gio꞉ tif amio꞉ Kalule Dowo꞉ ne, Gode Halaido꞉lelo꞉ a꞉lab a꞉ma꞉ dagi ililiba sena ba꞉ba꞉ib.* Godeya꞉ dagi ililib a꞉namio꞉, wabulun kaluwo꞉ a꞉na mesa꞉ib. Gode o꞉lia꞉ e o꞉lia꞉ kelego꞉ tambo o꞉li bo꞉fo꞉mela꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ tif amio꞉ akin halona a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kola꞉ wa꞉la tindaliki ba꞉ba꞉ib” a꞉la꞉sio꞉. 63 Ya꞉suwa꞉yo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki da꞉da꞉sa꞉ga꞉, bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kaluwa꞉yo꞉ e kulufa꞉yaki, ene so꞉g kafo꞉len a꞉no꞉ gegedela꞉. Eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niliyo꞉ mada kalu nolbo꞉wo꞉ a꞉dabu keda꞉so꞉bo! 64  Wkp 24.16, Yo꞉n 19.7Ya꞉su eyo꞉, ‘ne Godeya꞉ So꞉waka꞉’ a꞉la꞉sa꞉labiki, eyo꞉ o꞉ma Godeya꞉ wiyo꞉ dio꞉ge sa꞉lab. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ giliyo꞉ a꞉no꞉ da꞉da꞉ga꞉yo꞉ waga asulaya?”
A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, iyo꞉ tambowa꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ya꞉su eyo꞉ Godeyo꞉ o꞉ma dio꞉ge sa꞉lab ko꞉lo꞉ e soma꞉ib” a꞉la꞉sio꞉. 65 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu nolba꞉yo꞉ e kodofela꞉sa꞉ga꞉ ami, e siyo꞉ helebeso꞉ga꞉ mele alita꞉sa꞉ga꞉, e a꞉na sa꞉ndakiyo꞉, “Kalu gelo꞉ sa꞉ndabko giyo꞉ ho꞉le ba꞉daki wiyo꞉ sama” a꞉la꞉sio꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ da꞉la꞉di kalu i a꞉namilo꞉ elen a꞉ma꞉yo꞉ e gasilia꞉sa꞉ga꞉ a꞉na sa꞉nda꞉i ane.
Bidayo꞉ Ya꞉su e gola ba꞉ba꞉
Madi 26.69-75, Luk 22.56-62
66 Bidayo꞉ baya elen ko꞉lo꞉, bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kaluwa꞉ ene nanogdo꞉ dian ka꞉isale nowo꞉ a꞉na ya꞉sa꞉ga꞉, elo꞉wa fa꞉la꞉dowo꞉. E ya꞉sa꞉ga꞉, Bidayo꞉ de go꞉la꞉lena ba꞉ba꞉. 67 E dinafa ba꞉da꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gelo꞉ Nasala꞉t kalu, Ya꞉su we o꞉lia꞉lo꞉ eleno꞉ nowo꞉ ge.” 68 Ko꞉sega Bida eyo꞉, “Ko nema. Ne gilo꞉ sa꞉labko mada babalab” a꞉la꞉sio꞉. Eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, ha꞉lu heb doba꞉da꞉ ha꞉na꞉ga꞉, tog aniba kagayo꞉. E a꞉na kagayabiki, gogonowo꞉ a꞉na go꞉no꞉.
69 Nanogdo꞉ dian ka꞉isale a꞉no꞉, Bida e wa꞉ka ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, kalu i kagafo꞉lab nol o꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu we, e Ya꞉su o꞉lia꞉lo꞉ eleno꞉ nowo꞉ e” a꞉la꞉sio꞉. 70 Bidaya꞉ wa꞉ka sa꞉laki, “Ko nemalo꞉ka꞉!”
Ha꞉lu o꞉la꞉ga꞉, Bida o꞉lia꞉lo꞉ kagafo꞉len kalu nol a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge Ga꞉lili kalu ko꞉lo꞉ ge hendele Ya꞉su o꞉lia꞉lo꞉ eleno꞉ nowo꞉ ge.” 71 Bida eyo꞉ mada a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ ko꞉lo꞉ mada do꞉lo꞉idaki sa꞉lalega, nemo꞉wo꞉ hida꞉yo꞉ nagalo꞉wo꞉ dimia꞉ib. Kalu gilo꞉ sa꞉labko, ne mada mo꞉ba꞉da꞉sen. Ko nemalo꞉ka꞉!” 72 Wigibo a꞉naka, gogonowo꞉ wa꞉ka go꞉no꞉. Gogonowo꞉ ganalabiki, Bidayo꞉ Ya꞉suwa꞉lo꞉ tamin amilo꞉ emo꞉lo꞉ to sio꞉ a꞉no꞉ a꞉asulo꞉, “Gogonowo꞉ andebo꞉ o꞉ganama꞉nigalikiyo꞉, giyo꞉ ne mo꞉asulo꞉ka꞉ a꞉la꞉bo꞉ otalen sa꞉ma꞉ib” a꞉la꞉sio꞉. Bidayo꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ kele asulakiyo꞉, e a꞉na ya꞉lo꞉.

14:3: Luk 7.37-38

14:7: Lo 15.11

14:8: Yo꞉n 19.40

14:12: Kis 12.6

14:18: Song 41.9

14:24: Kis 24.8, Jer 31.31-34, Sek 9.11, 1Kol 10.16, Hibu 9.20

14:27: Sek 13.7

14:28: Madi 28.16, Mak 16.7

14:31: Yo꞉n 11.16

14:32: Yo꞉n 18.1

14:34: Yo꞉n 12.27

14:36: Mak 10.38, Yo꞉n 6.38

14:49: Luk 19.47, 21.37, Yo꞉n 18.20

14:50: Song 31.11

14:58: Yo꞉n 2.19-21

*14:62: Godeya꞉ dagi ililib a꞉namio꞉, wabulun kaluwo꞉ a꞉na mesa꞉ib. Gode o꞉lia꞉ e o꞉lia꞉ kelego꞉ tambo o꞉li bo꞉fo꞉mela꞉ib.

14:64: Wkp 24.16, Yo꞉n 19.7