12
Sämbatqä hiunji hapä pmeqä iqueŋqä*Makä 2:23-28; Lukä 6:1-5
1 Qänakndaŋi, Sämbatqä hiunji hapä pmeqäŋgaŋi, Jisasi Iqu kuä-witqä wäuŋuä awä iu qaŋä ikämiŋqe. Iŋgaŋi Iqueqä wäuŋuäŋqä ämotquamiŋqä iqua buayä dä vqaŋga, qu kuä-witqä häukui, ätäkäpu änmiŋuwi. 2 Parisi hŋqua hiŋuä iiŋä äqumbiyi, Jisasi Ique tiiŋä ätukuwi. “Hiŋuä qunyä! Suqä Tqä ämaqä wäuŋuäŋqä ämotquetqäŋä iqua iquwi, hiunji hapä pmeqäŋga imäkqeŋqe, pmua imäknänä.”
3 I tquaŋguwäŋga, Iqu kima tii ätukqe. “Änääŋgä? Hiŋuiqänäŋi neqä awiqu Dewiti iqutä, iqueqä ämaqä iquatä, buayä dä äpäkombiyi, Dewiti iqu imäkkqeŋqe, he kukŋuä iuŋi a matäuqä itqäŋuwätanä? 4 Dewiti iqu Goti Hanjuwä Iqueqä aŋä yäpä yäŋgisa äpaquväqe, bretqä Goti Hanjuwä Iqueqä hiŋuä iqi äwämiŋqe, iqutä iqueqä ämaqä iquatäŋi, ämepu äŋguwiqä.†1 Samueli 21:1-6 Buayä Goti Hanjuwä Iqueqä hiŋuä iqi äwiŋqe, ämaqe ämepu ŋqäŋqe, pmua imäknänä. Hiqäva-imäkqä iquanä ämepu bŋqä inä äwinä.‡Hiqäva-imäkqä 25:5-9 5 Änääŋäŋqäwä? Bukä Mosisi iqu kukŋuä-suqeŋqä äqäkqä iuŋi, he kukŋuä tä a matäuqä itqäŋuwätanä? Sämbatqä hiunji hapä pmeqäŋgaŋi, hiqäva-imäkqä iqua Goti Hanjuwä Iqueqä hiqäva-imäkqä aŋä iu, Sämbatqäŋqä suqä ätä äwiŋqä iuŋi ävausäpiyä-qe, Goti Hanjuwä Iqueqä hiŋuä iqiŋi, qu suqä quvqä mimäkqä itqäŋäuä. 6 I etaŋgi Nyi he etqänä. Goti Hanjuwä Iqueqä hiqäva-imäkqä aŋä ique Ämäwqätäuŋqä Hŋqu, täqi äwinä.
7 Iŋäqe, Goti Hanjuwä Iqueqä bukä iuŋi, kukŋuä hŋqu tiiŋä äqänänä.
‘He hiqäva imäkätqäŋuwiŋqe, manyiŋqä iqiyä. He ämaqä iquauŋqä qeqä emäŋgaŋguti äŋguä itquapŋqä änyiŋgiyä.’§Hosiya 6:6
He kukŋuä iiŋä iqueqä quatiŋqä näqŋqä meqä-säpi, he ämaqä suqä quvqä mimäkqä itqäŋuwä iquauŋi, haŋä-iqä mävqä iqäpniŋgä. 8 Iiŋä etaŋgi he iqueqä quatiŋqä maqŋqä epu, Nyaqä ämaqä iquauŋi haŋä-iqä hiŋgi ävätqäŋä. Nyi iiŋä etqe, tiiŋiqä. Ämaqeuqä Ymeqä Ekqä Iqu Sämbatqä hiunji hapä pmeqä iuŋi ämitqänä. Nyi tä qäqunjqä” ätukqe.
Jisasi Iqu, ämaqä hipa hŋgiŋi quvqä-täŋä hŋque äŋguä iwimäkkqeŋqä*Makä 3:1-6; Lukä 6:6-11
9 Jisasi Iqu iqiŋi äväma äwätä, iquauqä aŋä aquväqŋqä yäpä iŋgisa qe äpaqukqe. 10 Iqiŋi, ämaqä hipa hŋgiŋi quvqä-täŋä hŋqu äpmamiŋqe. Iŋgaŋi Parisi iqua Jisasi Ique kukŋuä mitpnuwä diŋqä yatŋqä tiiŋä äwikuwi. “Sämbatqä hiunji hapä pmeqäŋgaŋi, ne ämaqä yaqä iquauŋi äŋguä imäkqe, ii äŋguätanä, ä änääŋgä?”
11 Iqu kimaŋi, tiiŋä ätukqe. “Ämaqä hiyaqä awä iqisaŋä hŋqu, sipsipqä-täŋä-qu eä, itaŋga Sämbatqä hiunji hapä pmeqäŋgaŋi sipsipqä iqu qua hovqä iu äpäwitqe, iqu äänä imäkäniqiyä? He näqŋqeqä. Ämaqä iqu sipsipqe a ämaqätätä, äkäka yäpaqä täŋgisa ätuma yapäŋqiyä. 12 Iŋi ämaqä di sipsipqä duŋi ämäwqätäutaŋgqeŋqe, Sämbatqä hiunji hapä pmeqäŋga suqä äŋguä imäkqe, ii äŋguänäŋiqä” ätukqe.
13 I ätuäqetaŋi, Iqu ämaqä hipa quvqä-täŋä iqueŋi, “Tqä hipa jänä imäkinyä” ätukqe. I tquaŋga ämaqä iqu hipa jänä i imäkŋgaŋga, hipae, äŋguäŋgisa änyäŋqä-pa, e iŋgqe. 14 Iŋgaŋi Parisi iqua aŋä iu äväma, hŋqäqi aquvä äqänäpu, Jisasi Ique pizqä päkpnuwä iiŋqä hänaqeŋqä qävqä ikuwi.
Goti Iqu Jisasi Ique, wäuŋuäŋqä atäuŋuä ikqeŋqä
15 Jisasi Iqu qu iiŋä iqaŋguwiŋqä näqŋqä eäqe, aŋä-himqä iuŋi qe äväma äukqe. Itaŋi qokä-apäkä kuapänäŋi Ique qänaki qe äwivändkuwi. Itaŋgaŋi iquautaŋä täŋä-yaqä-täŋä iquauŋi, Iqu eeqänäŋä äŋguänä qe iwimäkkqe. 16 Ii iwimäkätäqäŋgaŋi, Iqu iqua Iquenyqä kukŋuä awä matqä ipŋqänä pmua imäkkqe. 17 Suqä e imäkmiŋqe, Iqu kukŋuä Goti Hanjuwä Iqu hiŋuä-tqä Asayä iqueqä maŋä iuta ätkqä iunä naqä-qakuä timäutŋqä imäkkqe. Kukŋui, tiiŋiqä.
18 “Ämaqä tqu, Nyaqä wäuŋuä imäkqä iqueqä. Nyi ique atäuŋuä ikqeqä. Nyi iquenyqe, kiiŋä änyinätŋqeqä. Itaŋga Nyaqä äwqe, iquenyqä aquvänä kuapänä itqänä. Nyi Ŋqä Dŋä Äŋgui, ique wimqänä. Itaŋi ämaqä qua täutaŋä eeqänäŋä iuŋi, iqu suqä jänäŋiŋqä kukŋui awä tquätŋqänänyä.
19 Iqu kukŋuä äkasuwä ätätä maŋä tnäŋä matqä yätŋqänänyä. Iŋi hänaqä iutaŋi qokä-apäki, iqu maŋä yäŋänäqŋqä tqaŋguti qätä mäwiyqä ipŋqänänyä.
20 Tuuwä-hiyawä äukinymätä iqaŋgutqä iqua, iqu mäquasqä yäŋqiyä. Hiqi-tä hikui-hikui iqaŋgutqe, iqu maiqupisqä yäŋqiyä. Hea suqä jänäŋi, suqä quvqä iu ämäwqätäuniŋqäŋgaŋqe, iqu wäuŋuä yqänä iqämaŋguäŋqiyä.
21 Itaŋi ämaqä qua täutaŋä eeqänäŋä iqua, iquenyqä quuvqä eqiyäpu, iqu yätamäkqä vätŋqä hiŋuä äqämbu pmepnuwiqä.”†Asayä 42:1-4
Jisasi Iquenyqätä, dŋä quvqä iquauŋqätä‡Makä 3:22-30; Lukä 11:14-23
22 Hea iŋgaŋi qu ämaqä dŋä quvqä-täŋä hŋque, Jisasi Iquenyqä qe ätma äukuwi. Ämaqä iqu hiŋuä pisqä eä, maŋä matqä-que. Iŋgaŋi Jisasi Iqu iqueŋi äŋguä imäkqaŋga, hiŋuä äqänätä kukŋuä ätkqe. 23 E äqumbiyi, qokä-apäkä iqua yäuŋuä ipu, “Täukueqä. Ämaqä Dewiti iquesaŋä ne hiŋuä äqunanä äpmeŋquä iqu, qäqutiyä?” ätŋguwi.
24 Parisitaŋä hŋqua kukŋuä tä qätä äwipiyi, tiiŋä ätkuwi. “Ämaqä Tqu, dŋä quvqä iquau huätä ändowatätŋqe, Iqu Belsäpulä, dŋä quvqä iquau miqä iqueqä yäŋänäqŋqä iutanänjqä.”
25 Jisasi Iqu iquauqä kŋuä indqäŋqä iuŋi näqŋqä eä, tii ätukqe. “Ämaqä, qua naqä hŋquesaŋä iqua, iwäsänäpu mäkä huŋgaŋgpqe, ämaqä iqua qui imäkmbŋqäuä. Itaŋga ämaqä aŋä-himqä hŋquesaŋä-qe, hueqä-himqä huitaŋä-qe, qu awä äkutnäpu mäkä huŋgaŋgpqe, yäŋänäqŋqe änä matqäuqä ipŋqäuä. 26 Iŋi tiiŋä-pqe inänji. Setänä iqu, iqueqä dŋä hŋque huätä ändowatätqe, ne näqŋqeqä, iqueqä ämaqä iqua awä äpatŋgäuä. Iŋi iqu qua täu ämitŋqe, äpakänä mämiqä yäniqe. 27 He Nyinyqe, ‘Iqu Belsäpulä iqueqä yäŋänäqŋqeta dŋä quvqä iquau huätä ändowatätŋqeqä’ qäyunä tqaŋgpqe, hiqä ämaqä iqua dŋä quvqä huätä ändowatätqäŋuwi, yäŋänäqŋqä tqueqeta imäkätqäŋuwäwä? Hiqä ämaqä iiŋä imäkätqäŋuwä iqua, heyaqä kukŋuä iiŋi, ii qäyunä hma hitaŋgqeŋqä ämetquapŋqeqä. 28 I etaŋgqä-qe, Nyi, Goti Iqueqä Dŋä Äŋguä Iqueqä yäŋänäqŋqä iquesa, dŋä quvqä iquau huätä dowatqaŋgundqe, iiŋqe he näqŋqä tiiŋä mapŋqeqä. ‘Goti Hanjuwä Iqunä miqe, ae emeqeqä.’
29 Quwä-meqä hŋqu, ämaqä yäŋänäqŋqä hŋqueqä aŋä iu äpaquvätä, iqueqä nätmatqe metŋqä wiŋgaŋgutqe, iqu äänä imäkäniqiyä? Iqu ämaqä yäŋänäqŋqä iqueŋi, guä ganä äkiqiyäueqe, iqueqä nätmatqe hiŋgi iŋga meŋqiyä.
30 Ämaqä hŋqu wäuŋuä yätamäkqä manyqä imitätqe, iqu Nyaqä himä-wiuŋqä-queqä. Ämaqä hŋqu, qokä-apäkä aquvä-qäyqeŋqä yätamäkqä manyqä imitätqe, iqu ämaqe im-imä ändowatqiyä. 31 Iiŋiŋqe, Nyi he tiiŋä etqänä.§Makä 3:28-29; Lukä 12:10 Suqä quvqä eeqänäŋitä, kukŋuä quvqetä, qokä-apäkä iqua imäkmipqe, Goti Hanjuwä Iqu huätä mamäuŋqiyä. Iŋäqe, ämaqä hŋqu Dŋä Äŋguä Iquenyqä kukŋuä quvqä ätmitätqe, Goti Hanjuwä Iqu iqueqä suqä quvqe, huätäŋi änä mämamäuqä da iniqeqä. 32 Ämaqä hŋqu, Ämaqeuqä Ymeqä Ekqä Iquenyqä kukŋuä quvqä tqaŋgutqe, Goti Hanjuwä Iqu iqueqä suqä quvqä di, huätä mamäuŋqiyä. I etaŋgi ämaqä hŋqu, Dŋä Äŋguä Iquenyqä kukŋuä ququvqä di tqaŋgutqe, Goti Iqu, iqueqä suqä quvqä huätäŋi, täŋga mämamäuqä yäŋqiyä. Ga qänakndaŋä-pqe, mämamäuqä yäniqeqä.”
Zä iquauqä häukuiŋqätä, ämaqeuqä suqeŋqätä*Lukä 6:43-45
33 “Ämaqe zä hŋquenyqä, ‘Zä tqu quvqätiyä, äŋguänäŋätiyä’ kŋuä indqänäpiyäŋgaŋi, kiqä häukui, hiŋuä ganä äqumbiyi, iŋgaŋi qu näqŋqä mapŋqäuä. Zä hŋqu äŋguänäŋä eäŋqe, kiqä häukuä-pqe, äŋguänäŋiqä. Iŋäqe zä hŋqu quvqä eäŋqe, kiqä häukuä-pqe, quvqeqä. 34 Iŋi heŋi, qämakä quvqä iqua eämakuwänäŋä eqänäŋänä. He ämaqä quvqä eäŋuwi, kukŋuä äŋgui äänä tpŋqäwä? Ämaqä iquauqä kukŋuä tqe, ii iquauqä kŋuä indqäŋqä dutanjqä. 35 Ämaqä äŋguänäŋä iqua, kŋuä äŋguänäŋä indqänäpu, suqä äŋguänäŋä dinä imäkpŋqäuä. Ämaqä quvqä iqua, kŋuä quvqä huitaŋä-huitaŋä indqänäpu, suqä quvqä imäkpŋqäuä. 36 Itaŋgi Nyi he etqänä. Hiunji Goti Hanjuwä Iqu ämaqeu kukŋuä mitäniqäŋgaŋi, Iqu quwqä kukŋuä hiŋgi ätmitpqeŋqä kŋuä indqänätä, iuta iwäsäuniqeqä. 37 Si kukŋuä äŋguä tquki etaŋgutqe, Goti Hanjuwä Iqu, ‘Si ämaqä jänänäŋukiyqä’ ktäniqeqä, ŋŋ si kukŋuä quvqä tquki etaŋgutqe, Goti Hanjuwä Iqu, ‘Si ämaqä quvqukiyqä’ ktäniqeqä” ätukqe.
Qu Jisasi Ique, “Ne Sinyqä näqŋqä metuŋquä mänätquayä” ätukuwiŋqä†Lukä 11:29-32
38 Iqu e tquaŋga, ämaqä kukŋuä-suqeŋqä näqŋqä hŋquatä, Parisi hŋquatä, Iqueŋi tiiŋä ätukuwi. “Ämotqueqä Iqukiyä, ne tiiŋiŋqä äneŋgiyä. Si Goti Hanjuwä Iqueqä Wäuŋuä Imäkquki eäŋi, ne ‘naqä-qakuä-queqä’ kŋuä neyätŋqe, mänätquayä.”
39 Iqu iquauqä kukŋui, kimaŋi tiiŋä ätukqe. “Qokä-apäkä täŋga äpmeŋuwä iquenä, he apäkä qokiqu äväma qaŋä hiŋgi qŋqä eŋqä-paŋä, quvqä eäpu, Goti Hanjuwä Iqueŋqe qänaknä miqä-quenjqä. He ‘Ne Sinyqä näqŋqä metuŋquä diŋqä, mänätquayä’ ändquwä-qe, Nyi iiŋi mimäkqä imqänä. He näqŋqä mapŋqe, hiŋuä-tqä Jona iqu qeyqä. 40 Jona iqu hiunji hŋquaqui-hŋque, heatqä hŋquaqui-hŋque, hämapäkä naqänäŋä iqueqä äwqä yäpä iŋgisa äpmakqä-pa, Ämaqeuqä Ymeqä Ekqä Iqu asä inänjqä. Hiunji hŋquaqui-hŋque, heatqä hŋquaqui-hŋque, qua yäpä iŋgisa pmeŋqiyä. 41 Hiŋuiqänäŋi, ämaqä Ninipe äpmamiŋuwä iqua, Jona iqueqä kukŋui qätä äwipiyi, iquauqä kŋui äkunmäknäpu quwqä suqä quvqe huätä ävquatämäukuwiqä. Iŋäqe täŋgaŋi, ämaqä Jona ique Ämäwqätäuŋqä Iqu, täqi qäyä pmetaŋgi, ämaqe iquauqä kŋui äkunmäknäpu quwqä suqä quvqe mävquatämäuqä iquwiqä. Iiŋiŋqe, hiunji Goti Hanjuwä Iqu qokä-apäkä iwäsäutqäŋgaŋi, ämaqä Ninipe äpmamiŋuwä iqua ävaupu, ämaqä täŋga äpmeŋuwä iquauqä suqä quvqeŋqä awä tpnuwiqä. 42 Hiŋuiqänäŋi apäkä, qua hituŋuä nämä äwiŋqä iu miqä naqä ii, Solomonä iqueqä kukŋuä näqŋqe qätä wiyätŋqä äpkqeqä.‡1 Ämiqä Naqä 10:1-13 Iŋäqe täŋgaŋi Ämaqä Solomonä ique Ämäwqätäuŋqä Iqu täqi qäyä pmetaŋgi, ämaqe Ique qätä mäwiqä itqäŋuwiqä. Iiŋiŋqe hiunji Goti Hanjuwä Iqu qokä-apäkä iwäsäutqäŋgaŋi, apäkä naqä ii, ävautä ämaqä täŋga äpmeŋuwä iquauqä suqä quvqeŋqä awä täniqeqä.
Dŋä quvqä ämaqä hŋque ävämetä, aŋgi äwimakqeŋqä§Lukä 11:24-26
43 Dŋä quvqä hŋqu ämaqä hŋque ävämaŋi, aŋä yeŋuä duŋqä äwäqe, iqu aŋä hapä pmeqä diŋqä qävqä ikiquäŋqiyä. Itaŋga hŋque mämäqumueqä iäqe, ‘Nyi aŋä hiŋuiqänä ävämakqä duŋqä aŋgu umqänä,’ täŋqiyä. 44 I ätäqe, iqu äwäqe, ämaqä hŋqua aŋä iqueŋi siiyä äpipu äŋguä imäkepiyä-qe, mäpmetaŋgä qunäŋqiyä. 45 Iiŋä äqunäqe, iqu äwätä dŋä quvqä 7 hŋqua itmeŋqiyä. Dŋä iquauqä quvqe, dŋä kiŋganäŋä iqueqä quvqeu ämäwqätäuŋqiyä. Iquau itmetä, qu aŋä yäpä yäŋgisa äpaquväpu pmapŋqäuä. Ämaqä iqu hiŋuiqänäŋi iiŋänäŋä quvqä äpmamiŋqä-qe, täŋgaŋi aaŋä quvqä kuapänä pmeŋqiyä. Suqä quvqä asä iutaŋi, ämaqä quvqä täŋga äpmeŋuwä iquauŋi äwimeŋqiyä” ätukqe.
Jisasi Iqueqä känaisä, käŋgukuatä, äwimakuwiŋqä*Makä 3:31-35; Lukä 8:19-21
46 Jisasi Iqu qokä-apäkä iquau kukŋuä iiŋä yqänä tuätqätaŋga, Iqueqä känatä käŋgukuatä äpäpu, Iqutä kukŋuä anä tpŋqä yäpaqä mäŋgisa ätqäumiŋuwi. 47 Itaŋi ämaqä hŋqu Iqueŋi, “Hueqä” ätukqe, “Tqä tnatä tuŋgukuatä, Sitä kukŋuä anä tpŋqä yäpaqä täŋgisa ätqäuŋäuä.” 48 Ii ätukqä iqueŋi, Jisasi Iqu kima tii ätukqe. “Ŋqä nipatä guäkatäŋi, tqukuakä?” 49 Itaŋi Iqu Iqueqä wäuŋuäŋqä ämotquamiŋqä iquau atäuŋuä ävätä, “Qätä nyipiyä” ätukqe. “Ŋqä nipatä guäkatäŋi, täsquakänä. 50 Ii tiinjqä. Qokä-apäkä, Nyaqä Apiqu Qäukuä Yätu Äpmeŋqä Iqueqä äwiŋqä iu qänaknä imitpqä iqua, qu Nyaqä tasi-guäka, nanyi-napqa, itaŋga nipaqätänjqä” ätukqe.
†12:4 1 Samueli 21:1-6
‡12:4 Hiqäva-imäkqä 25:5-9
§12:7 Hosiya 6:6
†12:21 Asayä 42:1-4
‡12:21 Makä 3:22-30; Lukä 11:14-23
§12:31 Makä 3:28-29; Lukä 12:10
‡12:42 1 Ämiqä Naqä 10:1-13
*12:45 Makä 3:31-35; Lukä 8:19-21