Iesu Vaneana Ahiahina
Luke
Wayahina
Buki Taina Wayahina
Buki taina a tau ginuma vivane Luke. Awaeha Vovouna nihenina buki habuhabui ai tau ginuma me Iudea, kate Luke ana heta eha me Iudea. Ya iginuma ainua, buki taina, kadu buki Dewa. Luke ya paisewa naona dokitaV, ka avaha Paulo ainua ivi‑vaniaha, tauna vi‑tau ivaita Paulo wayahina.
Luke ya nuanua Iesu kadueyei vivane tomotau habuhabuka yaka Tau Ito‑yavuha, taui me Iudea wayahi kadu taui eha me Iudea wayahika. Luke voneka Yaubada Nuana Ahihinata Iesu honei, e tauna vaneana ahiahina omanei tau payapayaya wayahia. Ka aituhu aviyaivia ivi‑kwanaha, o aituhu aviyaivia begabegai, Luke tomotaui ate‑nuanuaiei. Wayahina, ya iginuma nihenina viviwava habuhabui kana‑iavi vivane Iesu tomotau‑naia vo‑vi‑aiai‑neiei ividoha.
Mani dewa kana‑iavi ana heta Luke ya iginuma nihenina, vivane Iesu ya tupua wayahina anelose ivinꞌ‑omo, ka sipiV ai tau dune‑vi‑avina iomo Iesu inau‑vi‑taui, ka Iesu tevana Manua Vito‑pota nihenina, ka vona tana‑minikuna onoto ahiahina Samaria wayahina, ka kadu vona tana‑minikuna kauvea natuna aitamoata maiova.
Luke ya pai mini ananina tupwai vivane viama, ka Nuana Ahihinata, ka vaivinei Iesu ivi‑muni‑waiwaiei, ka kadu dewa goyona a nua‑piaha omo Yaubada wayahina.
1
Pai Vi‑putu
1-3 Bada, Teopilusi, am wava ananina, ka anau‑kaiwem. Ataina amataedam vivane yaka Tau Ito‑yavuha avaha vinꞌ‑omoi, ka tauna ana wava Iesu. Tomotau dewai habuhabui idedewei Iesu wayahina, ka tauna dewa‑bagibagi habuhabui dedewei tanopia. Tupwai tomotau dewaia habuhabui idueyei mataia, vivane dewai naona a itoava dewaia pai nau‑yehata wayahina, ka tau dune‑naia ivi‑tau paisewa Yaubada wayahina, ka avaha dewaia tomotau habuhabui imataedai, inononi. Ka tau dune‑naia tupwai avaha Iesu vaneana iginumi‑yehai, ka iginumaia tunuhina taui mataia deina. Ka taui yai iginuma ka kadu itoka yaka vitumahana vivane aitamoata. Ka kadu yauke dewaia habuhabui, tuta nonova omomo tuta ataina wayahina, anamane‑vidohei, kate yauke eha mataua ata‑dueye. Wayahina, nuanuau dewaia habuhabui aipupu‑vidohem. Dew 1:1. Avaha dewaia vaneana enononi, kate yau nuanua dewaia aitamoata aitamoata amataedam dewaia ivinꞌ‑omo deina. Na‑iakwa, enꞌ‑anamanei dewaia habuhabui eha vitupu, kate vona tunutunuhina.
Anelose Aitam Ioni Ya Tupua Apa‑taputapuei
Yau ipupu taina vi‑putu tutana KiniV Erodi papani Iudea veimeyei. Ka tau vi‑nomu aitam ana wava Sekaria mamaei, ka tauna yana dede vivane Aroni, ka wanohina ana wava Abia. Ka Sekaria ya vavine ana wava Elisabeti, ka Elisabeti kadu yana dede vivane Aroni. Ainuai yai dewa habuhabuna tunuhina Yaubada matana, ka ainuai Yaubada ya veimea iaupu‑moimoihei ahiahina. Kate taui eha natui, iuna Elisabeti gagana, ka ainuai avaha ivi‑nainai.
Ka aitam tuta wayahina Sekaria yana yoko yai tuta vinꞌ‑omo vi‑nomu inau‑vevewana me Iudea habuhabui wayahi. Ka aitam auyewa wayahina Sekaria ana heta vi‑nomu nau‑vevewanei Yaubada matana. Ka tau vi‑nomu yai dewa deina. Taui inau‑hohona, e aitam yaiai wayahia ivi‑nua‑dadana amane wayahia. Ka amane‑naia ionei tanopia, idueyei, e inꞌ‑anamanei koiaka wayahia Yaubada vi‑nua‑dadanei Kauvea ya Manua Vito‑pota na‑nui, e manina hunahunana pai vi‑nomu wayahina na‑tunu. NiT 30:7. 10 Ka auyewana wayahina, tutana vi‑nomu ana tuta vinꞌ‑omo, tau tapanono habuhabui inau‑hohona Manua Vito‑pota mataetana, e iviama.
11 Ka Yaubada yanꞌ anelose aitam omo Sekaria wayahina, ka Sekaria dueyei vivane vi‑nomu a pai vi‑ai ateina wayahina mimini. 12 Ka tutana Sekaria dueyei, nuana dadana kadu matauta ananina epei. 13 Ka anelose‑nana ivona,
“Sekaria, eha ematauta. Yaubada avaha yam viama nononi, ka apaina awam Elisabeti natum onotona vi‑natunei, ka am veimea Yaubada wayahina mamaei, vivane evi‑wahani Ioni. 14 Ka tauna wayahina udewa‑haiawa, kadu tomotau habuhabui idewa‑haiawa yam tevana ya tupua wayahina. 15 Iuna apaina Yaubada nꞌ‑awaehei natum ana wava ananina. Ka tauna a veimea Yaubada wayahina mamaei, vivane wainaV vito‑potana tauna wayahina, ka kadu daudau bagibagina aitamoata aitamoata vito‑potana tauna wayahina. Eha ana pata tauna daudau‑nana na‑nim. Ka apaina, tauna ya tupua ana tuta wayahina, Yaubada Nuana Ahihinata ininina nau‑vi‑anai. Yau 6:2-3. 16 Ka tauna ya paisewa wayahina me Isiraeli habuhabui na‑eta‑naoi imavina Kauvea yai Yaubada wayahina. 17 Ka naona tauna na‑omo, e ya paisewa paipaisewei. Ka munia, Kauvea na‑omo. Ka apaina, natum ya paisewa bagibagina ka ate‑vatuna ananina nui, tau apa‑taputapu Elidia ya paisewa nonova deina. Ka natum ya nau‑wahe wayahina ononotoi nuai na‑si‑mavinei natunatui wayahia, e inuanua‑havinei. Ka kadu ya nau‑wahe wayahina taui ununui toyoina, e Yaubada ya veimea itana‑bwegebwegei na‑si‑magiginoei etawana tunutunuhina wayahina. E Kauvea tauna ya tomotau na‑vo‑vi‑aiaiei Tau Ito‑yavuha yanꞌ omana wayahina deina.” Mal 3:1; 4:5-6; Mat 17:11-13.
18 Ka Sekaria anelose‑nana vonei, ivona, “Yam vonaia nua‑tupatupana wayahiua, iuna yauke avaha avi‑onoto ananiu ka yau vavine kadu vi‑vavine ananina.”
19 Ka anelose‑nana ivona, “Ia! Yauke au wava Gabarieli! Ka tuta habuhabuna Yaubada matana amimini, ka ataina tuta tauna vi‑tuneu aomo vane ahiahina ahaeyei wayahima. Dan 8:16; 9:21. 20 Ka wamke yau vane wayahima eha eta‑vitumahane. Wayahina, ataina meam na‑danu awam hetana wayahina, ka wamke eha am pata ena‑ipupu a itoava yau vane anꞌ anamana ahiahina vinꞌ‑omo wayahina. Ika, naona yau vane taina na‑omo, ka munia, wamke am pata ena‑ipupu‑havine.”
21 Ka tomotau habuhabui Manua Vito‑pota mataetana ipotapota tuta mamanaina Sekaria ya mavina wayahina, kadu inuanua aviani iuna Sekaria vi‑kiwada nihenina. 22 Ka munia, tutana Sekaria ni‑ubau iopu, tauna eha ana pata na‑ipupu wayahia, ka meana ivita. Dewana wayahina ianamanei avaha Manua Vito‑pota nihenina yana dune dueyei vivane iaiaya. Tauna nimana vi‑yoyoei, iuna eha ana pata na‑ipupu wayahia.
23 Ka avaha Sekaria ya vi‑nomu anꞌ auyewa tupwai iakwa, tauna Ierusalem ni‑tawanei, e mavi‑havine ya megeia. 24 Tuta tanoi munia, ya vavine Elisabeti amwanainahe. Ka wahava ai yau 5 nihenia Elisabeti eha ta‑ni‑awana, kate manua nihenina mamaei. 25 Ka Elisabeti ivona, “Au yava taina Yaubada wayahina. Nonova gaganiu, wayahina aini‑yauyau, ka ataina tuta ini‑yauyau‑nana avaha iakwa.”
Anelose Aitam Iesu Ya Tupua Apa‑taputapuei
26 Ka avaha Elisabeti a wahava vi‑6‑na iakwa, Yaubada tauna yanꞌ anelose Gabarieli vi‑tunei opu‑me papani Galili wayahina, aitam meagai ana wava Nasareta wayahina. 27 Ka Gabarieli omo aitam ahabana nuanua‑hanina wayahina ana wava Mari. Ahabana tauna Iosepa wayahina ivi‑awa‑kanakanapiei, ka onotona KiniV Davida ya tupua‑nenenehi aitam. Mat 1:16, 18. 28 Ka anelose‑nana omo, vonei, ivona, “Kaiwa ananina, Mari! Kauvea ya dune‑nuanuai ananina wayahima! Tauna ya nuanua na‑nau‑iaiavam.”
29 Ka Mari nuana imwage, ka nuanua ananina vonana anꞌ anamana wayahina. 30 Ka anelose‑nana ivona,
“Mari, eha ematauta. Yaubada ya dune‑nuanuai ananina wayahima mamaei. 31 Ka apaina enꞌ‑amwanainahe ka natum onotona evi‑natunei, ana wava uvi‑wahani Iesu. Isa 7:14; Mat 1:21-23. 32 Apaina tauna ana wava ani‑vainena, ka tomotau inꞌ‑awaehei tauna vivane Yaubada Natu‑hoina. Ka Kauvea Yaubada nꞌ‑awaehei natum ya veimea bagibagina vaniahei, tauna wana Davida ya veimea aitamoata deina. 2Sa 7:12, 13, 16; Isa 9:7. 33 Ka tauna Iakobo yana dede na‑veimeyei, ka ya veimea vivane maꞌ‑vavaha, eha ana pata na‑iakwa.”
34 Ka Mari vi‑tanai anelose‑nana wayahina, ivona, “Medeina yauke natu avi‑natune? Iuna ataina eha ata‑tavine.”
35 Ka anelose‑nana ivona,
“Apaina Nuana Ahihinata na‑opu‑me wayahima, ka Yaubada na‑vo‑vi‑bagibagim, e am pata natum evi‑natunei. Ka tevanina vivane Yaubada Heta‑hoina Natuna, ka kadu tauna Ahihinata. 36 Ka vaneim Elisabeti avaha vi‑vavine ananina, ka nonova gagana, kate ataina tauna kadu amwanainahe, ka avaha a wahava vi‑6‑na vaniahei. 37 Dewaia ivinꞌ‑omo deina, iuna Yaubada ana pata dewa habuhabuna wayahina. Eha aitam aviani vitana tauna wayahina.” Nao 18:14.
38 Vonana iakwa, e Mari ivona, “Yauke Yaubada ya tau paisewa vavinena. Aviani yam vona wayahiua, akanai yau nuanua na‑omo deina.” Ka anelose‑nana Mari ni‑tawanei, ine.
Mari Vaneina Elisabeti Nau‑vi‑taui
39 Ka dewaia munia Mari mini, vo‑vi‑aiai, e ya meagai ni‑tawanei, e vo‑kwayavonina omo vaneina Elisabeti ya meagai wayahina. Ka meagai‑nana atu‑oyaoyana mamaei papani Iudea nihenina. 40 Ka Mari Sekaria ya manua inui, ka vaneina Elisabeti nau‑kaiwei. 41 Ka tutana Elisabeti nau‑kaiwa‑nana vaneina wayahina nononi, e tevana madina haihaiawa, ka Nuana Ahihinata Elisabeti nau‑vi‑anai. 42 Ka movina ananina wayahina Elisabeti vi‑hone ivona,
“Vaneiu, Yaubada dune‑nuanuaiem ananina. Eha kadu aitam ahabana wamke deina, iuna wamke habuhabui evane‑tawanei. Apaina natum evi‑natunei, ka Yaubada kadu tauna na‑dune‑nuanuaiei ananina! 43 Ka medeina wamke yau Kauvea ayona eomo enau‑vi‑tau? Yauke au wava kikituna, kate dewana ededewei wayahiu vivane dewa ananina. Wayahina, adewa‑haiawa. 44 Iuna tutana yam nau‑kaiwa anononi, e tevana madiua haihaiawa ananina. 45 Ka wamke Kauvea yanꞌ apa‑taputapu wayahim evitumahanei akanai. Wayahina, apaina yam dewa‑haiawa ananina evaniahei.”
Mari Tauna Yanꞌ Ahe Wayahina Yaubada Awa‑davedavei
46 Ka Mari ivona,
 
“Nuau wayahina Kauvea awa‑davedavei. 1Sa 2:1-10.
47 Ka nuau nihenina adewa‑haiawa,
iuna Yaubada yau Tau Ito‑yavuha wayahina.
48 Iuna yauke ya tau paisewa aitam,
ka au wava kikitu‑vainena.
Ka tauna nuaniu kadu dune‑nuanuaieu.
Wayahina, tuta ataina a itoava
tuta pai nau‑yehata wayahina,
tomotau habuhabui inꞌ‑awaehei
yauke nau‑iaiava ananina
Yaubada wayahina avaniahei,
ka dewana au wava
na‑vo‑vi‑natei deina.
49 Iuna Yaubada, Tauna Bagibagi‑vavaha,
dewaia ananina dewei wayahiu.
Tauna ana wava ahihinata,
iuna tauna ahihinata.
50 Tauna tomotaui imatamatautei ate‑nuanuaiei.
Ka tauna yana dewa deina
itoai yama tupua avaha wayahiaia,
ka kadu taui yai tupua na‑omo
tuta tepakaia wayahia. Sam 103:13, 17.
51 Ka tauna nimana bagibagina tunei,
ka aituhu aviyaivia inua‑vane,
tauna tomotaui vitu‑voi‑onei. 2Sa 22:28.
52 Tauna avaha tau veimea ai wava ananina
bou‑opuei yai pai manuena ahiahina wayahia,
ka kadu tauna avaha tau nua‑opu si‑nai. Iob 12:19; 5:11; Sam 147:6.
53 Kadu tauna tau am navovo vi‑ani iam‑iaua
kadu tauna tau kaikaiwabo
vi‑tunei imavina nimaiata. Sam 34:10.
54 Ka tauna avaha ya vona‑dabadaba
ya tau paisewa ana wava Isiraeli wayahina
nuani, e ivaitei.
Kadu tuta tuta tauna yanꞌ ate‑nuanuai
wayahiaia mamaei. Sam 98:3.
55 Ika, Yaubada avaha Abaraham nuani,
vivane Abaraham
kadu itoai Abaraham ya tupua‑nenenehi
ate‑nuanuai avaniahei.
Iuna Yaubada vona‑dabadaba
Abaraham wayahina
nꞌ‑ate‑nuanuai‑vavahai.” Mik 7:20; Nao 17:7.
 
56 Ka Mari yanꞌ ahe tanoi nau‑yehai. Ka tauna Elisabeti ainua nui imamaei a itoava wahava aitonu iakwa wayahina deina. Ka munia, Mari mavina ya megeia.
Ioni Tau Bapitaiso Ya Tupua
57 Ka tutana Elisabeti vi‑natuna tevana vivane onotona. 58 Ka yai yoko ka kadu yaiai Yaubada yanꞌ ate‑nuanuai ani‑vainena Elisabeti wayahia inononi kadu habuhabui nui idewa‑haiawa.
59 Ka tevana yana tuta tupua munia, auyewa ai yau 7 iakwa, e yana yoko inau‑hohona, e tevana ininina idabei. Ka tomotau yai nuanua amana ana wava Sekaria wayahina ivi‑wahani, vivane wahana. Nao 17:12; Lev 12:3; Luk 2:21. 60 Kate ayona dewana ivito‑potei, ivona, “Eha. Tevana taina ana wava Ioni.”
61 Ka tomotau‑naia ivona, “Wava taina eha itomi ami wava! Eha aitam onoto ana wava Ioni itomi ami dede nihenina.” 62 Wayahina, taui nimaia ivi‑yoyoei amana wayahina, e ivi‑tanatanaiei medeina tevana ana wava tunuhina.
63 Ka Sekaria pai ginuma viamei, e tevana ana wava ginumi, ivona, “Ana wava Ioni.” Ka yokoia habuhabui avaha idueyei, nuai vi‑tupatupa! 64 Ka dewana iakwa, e Sekaria meana vidoha, e tauna ana pata na‑ipupu‑havine, ka ivona, “Yaubada awa‑davedavei!” 65 Ka Sekaria yaiana habuhabui imatamatauta, ka dewana vaneana tutu‑vivina papani Iudea atu‑oyaoyana habuhabui wayahia. 66 Ka aviyaivia viviwavana inononi, taui matataui ivi‑tanatanaiei, ivonavona, “Tevana tanoi koiaka? Medeina ya paisewa?” Ka tomotau habuhabui ianamane‑yehai, e Yaubada ya bagibagi tevana wayahina mamaei.
Sekaria Kauvea Awa‑davedavei
67 Ka Nuana Ahihinata omo Ioni amana Sekaria wayahina, e nau‑vi‑anai, e tauna apa‑taputapu taina deina,
 
68 “Nau‑wawanika Kauvea kawa‑davedavei!
Tauna itoka me Isiraeli yaka Yaubada.
Kawa‑davedavei iuna tauna avaha nau‑vi‑tauka,
ka ya nuanua yaka maꞌ vitana wayahina na‑yavuhika. Sam 72:18.
69 Ka tauna yaka Tau Ito‑yavuha veneka,
tauna ya tau paisewa Davida yana dede wayahina. Sam 18:2.
70 Nonova Yaubada tauna yana vona haeyei
a tau apa‑taputapu wayahia.
Ka vona‑dabadaba‑naia wayahikaia
71 tauna aka havia bou‑potei wayahikaia,
ka kadu taui inau‑nikonikoieka
bou‑potei wayahikaia. Sam 106:10.
72 Ka kadu nonova tauna vona‑dabadaba
yaka tupua‑nenenehi wayahia, ka kadu ate‑nuanuaiei,
ka kadu ya vona‑dabadabana ahihinata tanoi
eha ta‑nua‑pani, kate nua‑vi‑avini. Nao 17:7; Sam 105:8-9.
73 Tauna ya vona‑dabadabana boui
waka Abaraham wayahina, ka kadu vona hetana boui. Nao 22:16-17.
74 Ka vona‑dabadaba‑nana vivane
na‑ito‑yavuhika aka havia wayahia,
ka kadu na‑ivaiteka vivane
eha yaka matauta nui kanꞌ‑awa‑davedavei.
75 Ka nau‑wawanika kapaipaisewa
tauna wayahina yaka dewa ahihinata wayahina,
kadu yaka dewa tunutunuhina wayahina,
a itoava yaka tuta na‑iakwa wayahina. Tit 2:12-14.
76 Ka wamke, natu, apaina ivi‑wahanim
Yaubada Heta‑hoina a tau apa‑taputapu aitam.
Iuna wamke etawana enaoi,
ka yaka Kauvea ya etawana evo‑vi‑aiaia. Isa 40:3.
77 Ka kadu wamke tauna ya tomotau ehaeyei,
inꞌ‑anamanei ai pata nua‑piaha
yai dewa goyona wayahia ivaniahei,
ka kadu ito‑yavuha ivaniahei deina. Ier 31:34.
78 Yaka Yaubada dewei deina
iuna tauna ate‑nuanuaieka,
ka kadu yana dewa vivane
dewa bigana wayahikaia.
Wayahina, yaka ito‑yavuha na‑omo wayahikaia
babau vanevane a maheta deina. Isa 60:1-2.
79 Ka ito‑yavuha‑nana na‑vana taui
novanovana nihenina imamaei wayahia
kadu na‑vana taui
aniga ya papani nihenina imamaei wayahia.
E Yaubada na‑vo‑vi‑maheteka
nua gomagomanina a etawana wayahina deina.”
 
80 Ka tevanina nata, ka nuana bagibagina. Ka tauna ya meagai ni‑tawanei, e ana heta mamaei papani anata nihenina a itoava ya paisewa nau‑wahe vi‑putui me Isiraeli mataia wayahina.

1:1-3: Dew 1:1.

1:9: NiT 30:7.

1:15: Yau 6:2-3.

1:17: Mal 3:1; 4:5-6; Mat 17:11-13.

1:19: Dan 8:16; 9:21.

1:27: Mat 1:16, 18.

1:31: Isa 7:14; Mat 1:21-23.

1:32: 2Sa 7:12, 13, 16; Isa 9:7.

1:37: Nao 18:14.

1:46: 1Sa 2:1-10.

1:50: Sam 103:13, 17.

1:51: 2Sa 22:28.

1:52: Iob 12:19; 5:11; Sam 147:6.

1:53: Sam 34:10.

1:54: Sam 98:3.

1:55: Mik 7:20; Nao 17:7.

1:59: Nao 17:12; Lev 12:3; Luk 2:21.

1:68: Sam 72:18.

1:69: Sam 18:2.

1:71: Sam 106:10.

1:72: Nao 17:7; Sam 105:8-9.

1:73: Nao 22:16-17.

1:75: Tit 2:12-14.

1:76: Isa 40:3.

1:77: Ier 31:34.

1:78: Isa 60:1-2.