Wirri Gizrra Bóktan Opor Tibiób Mórrke-mórrke Bóktan Opor akó Tibiób Küppükü
1
A
agür praise, admire
alkamül-koke bóktan a promise
arüng alkamül-koke bóktan oath, vow
alkamül-koke tónggapórrón bóktan covenant
Pamkolpama darrü alkamül-koke tónggapórrón bóktan nóma arrbündako tibiób darrpan-darrpandó, i ene bóktan wata mamoan kwarile. Koke ne nóma, i gódam-koke kwarile akó ngürsila ibü bumige. Tóba Bukdü God ngibürr alkamül-koke tónggapórrón bóktan irrbünürr:
God ne bóktan ingrinürr Noaka.
Ma Bwób Zitül 9:8-11 ngabkanke.
God ne bóktan ingrinürr Eibrra-amka.
Ma Bwób Zitül 12:2-3 akó 15:18-21 ngabkanke.
God ne bóktan ingrinürr Isrrael pamkolpamdó.
God oya bóktan ugón ingrinürr Isrrael pamkolpamdó, wa Mosesón 10 gida bóktan poko nóma iliónürr (Bazeb Tonarr 19).
God ne bóktan ingrinürr ⌊Deibidka⌋.
God Deibidün yalórr wagó, oya kingzan balngomóla metat yarile (2 Samuel 7:16). Ini bóktana küppükü bainürr Yesukama, zitülkus Yesu Deibidün bobata akó wa balngomólda kingzan metatómpükü.
God ne bóktan ingrinürr pamkolpamdó.
Ini küsil alkamül-koke tónggapórrón bóktana, God ngaen ne bóktan ingrinürr prropetódóma. Ini bóktan módóga, wa pamkolpamab kolae tonarr barrgone akó wa ibü ngyaben küsil ine. Ini bóktana küppükü bainürr Yesu krrosdó nóma nurrótókórr. God darrü oloman kolae tonarr barrgonda, wa Yesu Kerrison amkoman nóma angunda akó oyaka ngambangólda. (Metyu 26:28; Luke 22:20; 1 Korrint 11:25; Ibrru 8:7-13)
alta altar
Lar akó ngibürr ⌊gyaur kla⌋ bamngul bilküla Godónkü ó obae godabkü.
Ma dandang ngakanke atang opor Bwób Zitül 4:5 akó Ibrru 5:1.
amen amen
Grrik bóktan opora. Oya küp módóga: inzan ki yarilün.
anerru angel
Godón bóktan ódód samua.
apostol apostle
Grrik bóktan opora. Oya küp módóga: zirrapón. Yesun umulbain olmalbóka apónda nidi esenóp Yesun büdüldügab arsümül tonarr, akó Yesun zaget tai nidi ipüdóp. Pol Yesudi kwat-kwat baserri kwatódó, Pol ta igósidi tüób apostol yarilürr (Apostolab Tórrmen 9:3-5).
arrngamórrón peba scroll
Ugón mibüzan buk babul kwarilürr. Arrngamórrón peba inzan tónggapórrón kwarilürr: peba mórrag o sip sopae poko barrgüpürrün koralórr darrpan pokodó, da nugup pokodó arrngamórrón kwarilürr.
Ma dandang ngakanke atang opor 2 Timoti 4:13.
arüng tonarr miracle
arüng alkamül-koke bóktan oath, vow
(b)asen-koke tórrmen a wonder
aurdü amaik/aman redeem, redemption, set free
B
balngomól byarrmarr pam elder
Ma dandang ngakanke atang opor Taetus 1:5.
baptaes (b)ain baptise
Baptaes Grrik bóktan opora. Oya küp módóga: yanggóból. Godón Buka mibü igó umul bainda wagó, darrü oloma Yesun amkoman nótó angun yarile, ene oloma ugón sab baptaes airrün yarile. Küsil Bukan tonarrdó, ene oloman blaman büb yanggóbóle nae kugupidü akó saoge. Ene pokoa mibü igó umul bainda wagó, ene oloma büdüldügab kuri saoge. Wa ngaep ngyaben tonarr kuri elkomóle, ama küsil ngyaben tonarr kuri ipüde.
Büdül Kórzyón Tóre Passover
God Isrrael pamkolpam nóma aurdü amanóm kain yarilürr Izipt kantrridügab, wa ibü nilóp sip kupo akrranóm, ibü óe-e mamtae talkum bangangom, igósüm wa ibü ngaen olmal koke ki ekrróne akrran-gum. God ibü akó nilóp ene kakóm, ist-koke brred alom (Bazeb Tonarr 12:1-20). Zu pamkolpama Izipt nóma amgütóp, Büdül Kórzyón Tóre ibü we gyagüpi ódód tóre yarilürr, blaman pail. Darrü tóre ⌊Ist-koke Brred Tóre⌋ yarilürr.
Ma dandang ngakanke atang opor Bazeb Tonarr 12:7.
bütók worship
D
deból devil
Grrik bóktan opora.
Ma ene bóktan opor ⌊satani⌋ ngakanke.
Deibid David
Deibid Zu pamkolpamab wirri king yarilürr. Wa Solón pabo ipadórr. Oya olom Solomon yarilürr, ngaensingül Godón Müót nótó elórr, Zerrusalem wirri basirrdü.
Deibidün Olom Son of David
⌊Kerrison⌋ darrü ngi yarilürr.
donki donkey
Gar-koke diazan klama. Wa gaodóma pamkolpam akó elklaza amarrum. Kari ⌊oszan⌋ klama.
Ma dandang ngakanke atang opor Mak 11:8.
dudu kómal perfect
dümdüm tonarr righteous(ness)
E
Eibrra-amón olmal/olmalbobatal children of Abraham
Eibrra-am Zu pamkolpamab abbobat yarilürr, da Zu pamkolpama tibiób inzan ngiblian kwarilürr, Eibrra-amón olmal. Dakla i tibióbankwata igó gyagüpitótók kwarilürr wagó, i Godón pamkolpam kwarilürr. Ngaep alkamül-koke tónggapórrón bóktanan murrdü Eibrra-amón olmal Isrrael pamkolpam kwarilürr, nibiób ⌊gyabi sopae singgalgórrón⌋ kwarilürr. A küsil alkamül-koke tónggapórrón bóktanan murrdü Eibrra-amón olmal igó pamkolpamako, Godón nidi amkoman angundako.
G
gail tonarr grace
gedlóngóm bain hope
Godón anerru God's angel
God tüób anerruan buli pupo bain yarilürr.
Godón Gyabi Müót Temple
Ini Müót Zerrusalem wirri basirrdü aelórrón yarilürr, Zuda prrobins kugupidü. Solomon ngaen-gógópan Gyabi Müót wató elórr. Babilonia pama ini Müót kolae inóp akó abün Zuda pamkolpam ekrrónóp. I ngibürr Zuda pamkolpam imarruóp ama Babilon (2 Krronikol 36:14-20). 70 Pail kakóm ngibürr pamkolpama tóbakonórr akó nis ngim Gyabi Müót elóp (Ezrra 2:1; 3:8). 400 pail ngarkwat kakóm king Errod ini Gyabi Müót wirri akó kari kómal koke yónürr. Ene tonarrdó Yesu tómtómólórr (Metyu 2:1). 70 Pail kakóm Rrom pama Godón Gyabi Müót kolae inóp. Errkya Godón Gyabi Müót babula.
Ma dandang ngakanke atang opor Luk 21:37.
Godón Kingzan Balngomól God's Kingdom
gold gold
Aruri ongang bapónan ayana ama wi tai babul. Wirri darrem klama. Ngaen mani ngim we kla amarru kwarilürr elklaza bumiógüm.
gout goat
Sipzan klama. Oya ngóm mor anónóm arrngamdako.
Ma dandang ngakanke atang opor Metyu 25:33.
grreip grape
Arozan ngórr klama, pamkolpama waen nólgab tómbapóndako.
Ma dandang ngakanke atang opor Okaka Amzazirrün Kla 14:19.
gyabi bwób holy place
Ma dandang ngakanke atang opor Ibrru 9:2.
Gyabi Müót Temple
Ma ene bóktan opor ⌊Godón Gyabi Müót⌋ ngakanke.
gyabi sopae singgalgón/singgapin circumcise, circumcision
Zu pamkolpama ibü siman olmalab kumurran solo sopae singgalgóndako 8 ngim ngürrdü amtómól kakóm, God Eibrra-amónzan yalórr (Bwób Zitül 17:10-12).
gyaur kla gift, offer
I
Ist-koke Brred Tóre Festival of Unleavened Bread
Ma ene bóktan opor ⌊Büdül Kórzyón Tóre⌋ ngakanke.
K
kamel camel
Wirri kokrrap gar-koke diazan klama. Wa gaodóma pamkolpam akó elklaza amarrum.
Ma dandang ngakanke atang opor Metyu 2:9.
kau cow, bull
Wirri diazan klama. Óp kauan ngóm mor anónóm arrngamdako.
Ma dandang ngakanke atang opor Luk 9:62.
Kerriso Christ
Grrik bóktan opora. ⌊Mesaya⌋ Ibrru bóktan opora. Zu pamkolpama ngaendógab Mesaya akyan kwarilürr, God sab noan zirrsapóne pamkolpam zid bainüm. Ngaep Bukdü, prropeta oyakwata wialómnóp. Wa King akó Prrist yarile akó wa tóba Zu pamkolpam zid nirre. Ene ngian küp módóga: oel singüldü akan. King ó akó prrista ugón tóba zaget bókyene, oya singüldü oel nóma akandako. Ngibürr tonarr kingan singüldü ngaen-gógópan oel akandako, da wa tóba zaget büsai koke bókyene, wata ngibürr tonarr solkwat. Ini Kerriso ngian küp módóga: zidbain pam, God noan ingrinürr pamkolpam zid bainüm.
kolaean darrem punishment
kolkal pure, holy
kolkal ain akó tibi-tibi aman Godónkü sanctify
kolkal akó tibi-tibi amarrón holy
küp apad/amzyat/umul get/recognise/learn the meaning, understand
L
laeon lion
Wirri nurr pusia, gaodó ne klama pamkolpam syórr bangónóm tóba zirrgüpi.
Ma dandang ngakanke atang opor 1 Pita 5:8.
leba zaget olom slave
Lod Lord
Ibrru bóktane Yhwh. Ene Godón tóbanan ngie, God ne ngi okaka simzazilürr Moseska (Bazeb Tonarr 3:14).
Lodón anerru angel of the Lord
God tüób anerruan buli pupo bain yarilürr.
Lod Lord
Oya küp módóga: wirri pam. Ma Yesun nóma ngiliandóla moba Lod, ma bóktandóla wagó, marü ubia wa marü ngyaben wató elngomólóle.
M
Mesaya Messiah
Ma ene bóktan opor ⌊Kerriso⌋ ngakanke.
metat bólmyan ur hell
moboküpdü ubi love
morroal angón treat well, respect
Morroal Bóktan Good News, Gospel
Ng
ngarkwat-koke arról eternal life
ngüin-koke bwób desert
O
olib olive
Darrü nugup ngórra Isrraelóm. Oel ta tómbapóndako.
Ma dandang ngakanke atang opor Luk 19:29 akó Mak 6:14.
Olib Podo Mount of Olives
Abün olib nugup kwarilürr ene pokodó.
os horse
Wirri gar-koke diazan klama. Pamkolpam amarrusimarru bangón klama. Pamkolpama kubó tangande kwat amtyan kwarile, ibü ubi nebóna tótókóm nóma yarile.
Ma dandang ngakanke atang opor Zeims 3:3.
osab amorrat kla chariot
Trrakzan klama nis wilpükü, da oya osa amorratódamli kwatódó.
Ma dandang ngakanke atang opor Bwób Zitül 46:29 akó Apostolab Tórrmen 8:30.
Ó
ótók worship
P
Palae Müót Tabernacle, Tent
Isrrael pamkolpama ngüin-koke bwóbdü agóltagól nóma kwarilürr, God Mosesón yalórr Palae Müót aelóm akó wa iazan ki ele. Ene Palae Müót kugupidü bokos ola asi yarilürr, i ne kla ngiliandako wagó, ⌊alkamül-koke tónggapórrón bóktan⌋ bokos. Ene bokos kugupidü ene nis taptapan 10 gida bóktan pokopükü ingülküp poko nis namülnürri. Ene Palae Müót Godón ótók müót yarilürr akó pamkolpama gyaur kla ó urdü amsel lar simarrunóp Godónkü, kókó Solomon ⌊Godón Gyabi Müót⌋ elórr wirri ingülküpi. (Apostolab Tórrmen 8:44-47; Ibrru 8:2-5; 9:2-7)
Ma dandang ngakanke atang opor Ibrru 9:5.
Parrisi Pharisee
Zu pamkolpamab balngomól pam kwarilürr. Ibü gyagüpitótók inzan yarilürr igó, blaman Zu pamkolpama Mosesón dudu gida mamoan ki kwarilün. Zu pamkolpama ibü morroal bangón kwarilürr.
pig fig
Darrü nugup ngórra Isrraelóm. Oya küpan obzek wirri küp iburrzana.
Ma dandang ngakanke atang opor Luk 13:6.
prrist priest
Godón Gyabi Müótüdü zaget pam
singüldü prrist high priest
Godón Gyabi Müótüdü singüldü zaget pam
Ma dandang ngakanke atang opor Ibrru 5:1.
wirri prrist chief priest
prropet prophet
Wa inzan pama, Godón ngidü nótó bóktanda. God oya tóba bóktan akyanda, da ene prropet ene bóktan ngibürr pamkolpamdó büdrratóda. Ngaep Bukdü darrü wirri prropet módóga, Aesaya.
Küsil Bukdü akó mibü tonarrdó prropet ta asiko. God ibü tóba bóktan akyanda tóba Samudüma. Ngibürr tonarrdó ene bóktan igó pokobóka apónda, sab laróga tómbapóne (Apostolab Tórrmen 11:27-28; 21:10-11). A abün tonarrdó ene bóktan igó pokobóka apónda, Godón ubi laróga amkoman bangun pamkolpamabkü darrü sos kugupidü (Apostolab Tórrmen 13:1-3) ó i bóktandako amkoman bangun pamkolpam arüng bütanóm (Apostolab Tórrmen 15:32).
prropetan bóktan prophecy
Bóktan opor o nus God dümdüman ne kla gailda pamkolpam.
prropetzan bóktan (to) prophesy
S
Sabad Sabbath
⌊Zu pamkolpamab⌋ ngón bagón akó zaget-koke ngürra. (Bazeb Tonarr 20:10) Ene ngürr 7 ngim ngürra, udaian dómdóm ngürr. Da mi Satade ngiliandakla.
Sadusi pam Sadducee
Darrü Zu wirri ngi pamab kopo yarilürr. I Mosesón peba (Bwób Zitül kókó Duterronomi) amkoman bangun akó mamoan kwarilürr. I ngibürr okaka azazin kla koke amkoman angun kwarilürr. We ngarkwatódó, i igó amkoman angun kwarilürr wagó, pamkolpama sab koke tübarsine büdüldügab akó anerru ó kolae samu babul kwarilürr.
Samarria
Samarria prrobins, Zudia akó Galili, ibü aodó yarilürr. Samarria pamkolpam amkoman Zu pamkolpam koke kwarilürr. Zitülkus módóga, ngaen-ngaen Asirria pamkolpamab kinga Samarria bangrinürr. Wa abün Isrrael pamkolpam simarrurr Samarriagab akó wa ngibürr Isrrael pamkolpam-koke nidipko, ibü ola zirrnapónóp. Nis kopo nisa dabyórri. I arról Godón ótók kwarilürr, a ma dakla tibiób god. We zitülkusdü, Yesun tonarrdó Samarria pamkolpam Zu pamkolpamab gómdamal-koke kwarilürr.
satani satan
Ibrru bóktan opora. Oya küp módóga: bóka bamgün pam. Oya darrü ngi módóga, ⌊deból⌋. Wa kolae samuan singüldü pama. Ngaen wa Godón darrü anerru yarilürr, a wa ikub bagür pamóm bainürr. Olgabi wa tupürr kwitümgab, ngibürr anerrupükü, errkya kolae samu nidipako. (Luk 10:18)
silba silver
Ongang bapónan ayana ama wi tai babul. Wirri darrem klama. Wa ngaen mani küp ngim we kla amarru yarilürr.
singüldü prrist high priest
Ma ene bóktan opor ⌊prrist⌋ ngakanke.
sip sheep
Güm ngüinpükü óp diazan klama. Oya ngüini mórrkenyórr tómbapóndako.
Ma dandang ngakanke atang opor Wórr Peba 23:2 akó Metyu 25:33.
T
taks mani dakabain pam tax collector
Ene tonarr, i kolae tonarr pam kwarilürr. Zu pamkolpama ibü alzizi boman kwarilürr, zitülkus i Rrom pamabkü zaget kwarilürr akó i wirri mani ene tumum urrbulürr, i ne ngarkwat Rrom pamabkü wazeblórr.
Ma dandang ngakanke atang opor Luk 5:27.
tiz angón mock, scoff
tóman-koke clean
Ngarkwatódó Godón ilküpdü, darrü kolae babul.
tóman dirt
tómanpükü dirty, unclean
Ngarkwatódó-koke Godón ilküpdü.
U
urdü agasil/amsel lar a sacrifice
ut-ut ain overcome, conquer, be victorious over
W
wantent a tenth
Ene inzana, marü 10 elklaza ne nóma korale, ma darrpan ekyeno. 20, ene nis. Wata inzankü, kókó blakóne.
wirri gyagüpitótók wise, wisdom
wirri kómal zyón glory, glorious
wirri prrist chief priest
Ma ene bóktan opor ⌊prrist⌋ ngakanke.
wirri tulmil (Godón arüng pupainüm) sign
wit wheat
Kunuzan klama. Oya küp kariako, trrabubzan. Plaoa tómbapón klama.
Ma dandang ngakanke atang opor Luk 6:1.
Z
zonaretal brothers
Yesun amkoman angun pamkolpama tibiób igó ngiblian kwarilürr wamaka bólbótal akó zonaretalpükümako; God wa ibü Aba. Ini tonarrdó mi mibiób inzan ngiblianórre bólbótal akó zonaretalbóka.
Zu pamkolpam Jews
I Godón alearrón pamkolpamako. Ibü darrü ngi Isrrael pamkolpam, Zeikobón olmalbobatal. Zeikobón darrü ngi Isrrael yarilürr.
Zu-koke nidipko gentiles
Zu pamkolpamab kwóbbazen müót synagogue
Ene tonarr, Zu pamkolpamab tüpdü, abün basirr-basirr kwóbbazen müót kwarilürr. I ola kwóbbazen kwarilürr tórem, ikik bókrranóm, kot amanóm, akó ngibürr kla tómbapónóm.