KOLLOSI
Pollone KOLLOSI Yemboma Pepá Topa Sirimu Bokumu
Pollone I Pepá Topa Sirimumunge Ungu Pulu Mare
Pollo kinie yuni pepá topa sirimumenga ungu pulu mare inie yakondo gomo 714 molemo.
‘Pollo ou pulu pulu kolea awili Romo ka siku ulke tenga pepili amimene nokoringi kinie ipepámo torumu.’ ningu pilimele (Lipe Mundorumu Yema 28:16-31, Epesasi kinie Pillipai kinie Pillimono kinie pea.)
Kollosi akumu Esia poropinji lierimu taono awili te. Akumu Epesasi taono nondopa lierimu nalo Pollo yuyu akune naa purumunje. Temane te naa molemo. Epesasi taono molopalie ye mare Kollosi akune “Temane toko siengi paa.” nimbe lipe mundorumunje. Ye Epaparasini ungume nimbe sirimu mele Kollosi 1:7-8 molemo. Ou-Korini 16:19 molemo ungu akumu Kollosi yembomando nirimulanje?
I pepámo Pollone nambemune topa sirimunje? Ye marene kolo toko mane siringi mele Kirasinge yemboma pilku lombili puringi mele pilipelie pepá topa sirimu.
Teko kenjeringi mele isipe: Te: Pulu Yemonga yemboma molongendo langi mare kinie no kinie walema kinie kangi kopisieli ulumu kinie ou Mosisini mane sirimu mele pilku liku teringi mele Pollone ‘naa piliengi.’ nirimu (2:16-17 kinie 2:11, 3:11 kinie). Te: Kolo toko ‘Melema naa ambolko, naa nongo piliengi, molo.’ ningu mane siringi (2:21,23). Te: Angelloma popo toko imbi liku ola mundundoringi (2:18). Te: Kirasi toko manie mundoringinje. Pollone Kirasi tondolo mundupe kapi nirimu (1:15-20, 2:2-3,9). Te: Kolo toko ‘Ungu mare lopi terimu.’ niringi akumu Pollone nimbendo: “Kirasi kinie pea mindi pilipe konginjeli ungu lopi telime pelemo.” nirimu (2:18, 2:2-3). Te: ‘Mana yembomane pilipe konginjeli pelemo ungume kinie mana yembomane ulu pulu teringi mele kinie pilipu teamili.’ niringi. Pollone aku siku pilku aku siku teringi mele ‘Paa manda molo.’ nirimu. “Kapola molamili.’ ningu Kirasi mindi pilku, Kirasi mindi pea molangi.’ nirimu. Yu Pulu Yemo mele molopa, yu mindi melema kinie ungumenga kinie paa olandopa (1:15,16,17,18,19, 2:9, 1:20-22, 2:10). ‘Kolo toli ungumene naa lipe tapondolemo.’ nirimu (2:8, 2:23).
Ya ungu pulumu pora nikimu.
1
1:1-3:4 KIRASI MELEMANGA PALI YE AWILIMU, PULU YEMONGA KONDE MOLOLI ULU PULUMU KINIE ULUME PALI YU-KINIE PELEMO UNGU MARE
1:1-2 Pollone Pep mo Tombando Pulu Polopa Torumu Ungume
1 Na Pollo, Pulu Yemone na mako torumu-ne Kirasi Yesusini “Nanga kongonomo tende-pou.” nimbe lipe mundorumu yemo,*bokumunge alsena anjokondo “1. aposel”. na kinie olionga ⸤Kirasinge ungumu pilieli⸥ angenu Timoti pea molopololie ipepámo topo sikiru. 2 Eno Pulu Yemonga yembo kolea awili Kollosi pelemele, eno Kirasi kinie tapu toko molemele-na yu ‘Sike’ ningu tondolo munduku pilku ambolko molemele angenupilime ipepámo topo sikiru.
Olionga Lapa Pulu Yemone eno we kondo kolopa, ‘Eno konopu pe nipili taka liku molangi.’ nipili.
1:3-14 (1:3-8) Pollone Kollosi Yemboma Yesusi ‘Sike’ Ningu Tondolo Munduku Pilieringi Mele Pilipelie Pulu Yemo Kinie ‘Ange’ Nimbe (1:9-14) Enonga Nimbe Pulu Yemo Mawa Tendepa “Tondolo Pupili Molangi.’ Ni.’ Nirimu Ungumu
3 Oltone Pulu Yemo, olionga Awili Yesusi Kirasinge Lapa,†bokumunge alsena anjokondo “13. God”, “6. Bikpela”, “23. Krais”, “32.2. Pikinini Bilong God”. yu-kinie ungu nimbulu mawa tendelembolo kinie alieli “Ange.” nilimbolo.‡Romo 1:8, Ou-Korini 1:4, Epesasi 1:16, Pillipai 1:3. 4 Eno Kirasi Yesusi ‘Sike.’ ningu tondolo munduku pilimele mele§bokumunge alsena anjokondo “8. bilip”. kinie Pulu Yemonga yemboma pali konopu mondolemelemonga aku telembolo. 5-6 Temane peanga, akumu ungu sikemo, eno moloringine orumu kinie mele Pulu Yemone ‘enonga’ nimbe mako topa mulu koleana nosinderimu lemo, ‘Akumu sike.’ ningu pilku ‘Akumu paa liemili.’ ningu nokoko molemele. Pe aku nokoko molemele ulumuni eno ‘Sike’ ningu tondolo munduku pilimele ulumu kinie konopu mondolemele ulumu kinie ‘Eno liengi.’ nirimu.*Ou-Korini 13:13. Eno ou pulu pulu temane peangamo pilku Pulu Yemone eno we kondo kolorumu ungu sikema pilkulie akumunge pulumu paa pilku kondoringi kinie yandopa aku temane peangamone eno tepa kondopa ulu peangama ‘wendo wendo opili.’ nilimo mele ma koleamanga pali aku sipe ulu peangama ‘wendo wendo opili.’ nilimo. 7 ⸤Pulu Yemone eno we kondo kolorumu temane peangamo⸥ ye Epaparasini†inie anjokondo 4:12, Pillimono 23. eno ou nimbe sirimu-ne pilieringi. Kanu yemo yu olio pea tapu topo kendemande tepo molemolo yembomanga ye te, olio konopu mondolemolo yemo. Yu ‘olionga kongono tendambo.’ nimbe Kirasinge kongono tendelimu paa ambolopa kondopa siye naa kolemo yemo. 8 Enonga konopune Mini molemomone eno lipe tapondorumu-ne konopu mondolemele mele kepe Epaparasi yuni olio nimbe sirimu.
9 Akumunge eno-kinie aku sipe ulume wendo orumumunge ou pulu pulu pilierimbulu kinie yandopa taki-teki Pulu Yemo kinie enonga nimbulu mawa tendepololie, “Pulu Yemone ‘Teangi.’ nimbe pilipe molemo mele eno paa pilkulie, akumunge ungu pulume paa piliengi kene Mini Kake Telimu enonga konopune molopa pilipe konginjelimu sipili.” nilimbolo.‡Epesasi 1:17. 10 “Aku siku pilku teko molkolie, Awilimuni eno kanopa peanga kanopili kene yunge yemboma teko molemele mele aku siku teko molko, ulu peanga lupe lupema awisili teko, Pulu Yemo molemo mele kinie, nilimo ungume kinie, pilku molemele mele paa olandopa pupili.” nimbu mawa tendelembolo. 11-12 “Eno, umbune pemba kinie mini-wale naa munduku, ‘Umbune walema pora nimbé.’ ningu taka liku nokoko molangi kene Pulu Yemo tondolo paa olandopa pulimomanga yuni ‘eno enge nipili molangi.’ nimbe eno tondolo lupe lupema sipili. ‘Yunge yembomanga’ nimbe yu ye nomi kingi molopa nokolemo kolea§bokumunge alsena anjokondo “20. kingdom”. pa telimunge*selo Lipe Mundorumu Yema 26:18. mele nosindilimoma eno Kollosi yembomanga kepe pea nosindilimo linge aulkemo akisinderimu ye, akumu enonga Lapamo, yu-kinie paa konopu siku ‘Ange’ niengi.” nimbu Pulu Yemo enonga mawa tendelembolola. 13 “Yuni olio lipe tapondopa sumbulu tolimu yu kingi molopa nokolemo tondolomonga†Ou-Pita 2:9**. wendo lipe, yunge konopu mondolemo Malone‡bokumunge alsena anjokondo “32.2. Pikinini bilong God”. nokolemo tondolomonga sukundu lipe mondorumu kene ⸤aku siku teangi⸥.” nimbu mawa tendelembolo. 14 Yunge Malo akumu (yunge meme ondo lenderimumuni)§Pala () akune molemo ungu akumu yembo marene pilkulie, Ou Giriki ungune naa molorumu, Pollone bokune naa torumu. Yembo tene pe imbi torumu. ningu pilimele. olionga ulu pulu kerime ‘Kamu manie pupili.’ nimbe siye kolopa, olio ka sipe ambolorumu aulkena wendo lipe ‘We kapola molangi.’ nirimu yemo.*Epesasi 1:7, Romo 3:24.
1:15-23 Kirasi Yu Molopa Ulu Telemomanga Pali Yu Olandopamonga Ungu Te
15 ⸤Pulu Yemonga Malo Kirasi akumu⸥
Pulu Ye naa kanolemolomo none teli yemo.†Jono 1:18.
Pulu Yemo molemo mele
Malo yu mona molemo kanolemolo.
Mulu ma melema ou wendo naa opili yu ou molorumu,
melemanga pali yu ye nomi olandopamo molemo yemo.
16 Malomo aku sipe yemo molemomonga pulumu isipe:
Mulune angilimo melema kinie mana lemo melema kinie,
kanolemolo melema kinie naa kanolemolo melema kinie,
aku mele Pulu Yemone ‘Tepo mimi teambo.’
nirimu melema pali Malonga kimuni terimu.‡Jono 1:3, Ipuru 1:2.
Tondolo pelemo kurume kinie,
mulu koleana yembo namba molemo yembo awilime kinie,
imbi paa olandopa molopa
mele awisili nokolemelema kinie,
enge nilime kinie,
aku mele paa enge nilime mulune kinie
mulu koleana kinie molemelema pali§Epesasi 1:21. kepe
mele mongone kanolemolo melema pali pea
yunge kimuni terimu.
Melema paa pali Malone mindi tepa mimi terimu.
‘Aku melema yunge mindi liepili.
Yunge imbi liku ola mundundengi.’ nimbe aku melema
terimu akumunge yu aku sipe yemo molemo.
17 Melemanga pali yu kumbi lepa molorumu;*Jono 1:2, 8:58.
melema pali yunge engemone wendo orumu;†Aku ungumunge pulumu i-sipe: Ulke takongendo ponga kokeya pele uwe melema pali ‘ingi nipili.’ ningu ka tolemele mele Kirasi yu aku sipe melemanga pali kamo. Akumunge ungu pulu te inie anjokondo 2:7.
pe kinié Kirasi yunge engemonela melema pali
18 Kirasinge talape yemboma§bokumunge alsena anjokondo “43. sios”. yunge kangimu;
Kirasi yu kangimunge pengemo.*inie anjokondo 1:24, 2:19, Epesasi 1:22, 4:15, 5:23.
Yu yunge kangimu konde molemomonga ulu pulumu.
Yu melemanga pali kumbi lepa molemo Malo,
‘Yu melemanga pali ye nokoli awilimu molopili.’
nimbe Pulu Yemone yu topa makinjinderimu-ne
yu kumbi lepa lomboropa ola molorumu yemo molemo.†Lipe Ora Sirimu 1:5.
19 Pulu Yemo yuyu molopa telemo mele
‘aku sipe ulu pulume Malo-kinie pepili.’
konopu lierimu-ne
Pulu Yemo yuyu tengepea tepa pelemo mele
Malo-kinie aku sipe pelemo,
⸤Pulu Yemonga Malo, Lapa molemo mele molemo⸥.‡inie anjokondo 2:9, Jono 10:38.
20 Pulu Yemone ‘Mulu ma melema pali yu-kinie
konopu telune pupili, kapola kapola molamili kene
Malone aku temba aulkemo akisindepili.’ nimbe pilipelie
Kirasinge mememo unjo perana ondo lierimumuni
Pulu Yemone olio-kinie opa pulue molorumulu ulu pulumu
kamu topa manie mundorumu.§akumu yembo marene pilkulie ‘Konana te niringimu Pollone ya torumunje.’ ningu pilimele.
21 Aku tenderimu nikirumuni eno lipe tere lendelemo. Ou enone ulu kerime teko enonga konopumene yu-kinie opa pulue moloringimunge Pulu Yemo kinie sulu teko moloringi. 22 Nalo kinié ⸤Malo Kirasinge⸥ kangimu toringi kolorumu aku ulumuni Pulu Yemone eno yu-kinie ‘konopu telune pupili nondoko ongo molangi.’ nirimu. ‘Eno yunge yembo kake telime molko, kalaro te naa pepa, yuni kanopa keri kanolemo ulu te naa pepili*Epesasi 1:4, 5:27. yu molemona ongo molangi.’ nimbelie aku terimu.†Romo 5:10. 23 Nalo ⸤Kirasi⸥ ‘Sike’ ningu tondolo munduku pilieringi mele ningu pilku, ‘Kirasi enonga ulke simu mele.’ ningu yu tondolo munduku ambolko siye naa kolangi. Aku tengi liemo ⸤yuni molonge mele nikimu aku siku molonge⸥. Temane peangamo ou pulu pulu pilieringi kinie ‘Sike.’ ningu tondolo munduku pilku kanu temanemone wendo ombá mele kinie eno molonge mele kinie nilimo ‘aku sipe mele olio-kinie paa wendo opili.’ ningu konopu siku nokoko moloringi mele ulu umbune te wendo ombá kinie siye kolonge kene mimi siku kanoko molaa. Kanu temane peangamo ma koleamanga pali toko siringi, eno pilimele temanemo. ⸤Kirasini⸥ na Pollo ‘Kanu temane peangamonga kendemande yemo molani.’ nirimu-ne molio.
1:24-2:5 Pollone Kirasinge Yembo Talapemo Kollosi Molemelema Mindili Sipe Lipe Tapondorumu Temanemo
24 Pe kinié na eno lipu tapondombondo mindili noliomonga konopu sikiru. Kirasinge kangimu, akumu yunge yembo talape kanumu,‡inie yakondo 1:18*. yuni enonga nimbe lipe tapondopa mindili norumu mele mindili mare we pelemo akumu na yunge talapemo ‘lipu tapondambo.’ konopu lepo ⸤Kirasi mindili norumu mele⸥ nanga kangine mindili nombo kapola tendelio. 25 Pulu Yemone ‘na Kirasinge talape yembomanga kendemande yemo molopili.’ nimbe enonga nimbu lipu tapondombo kongono te sirimu. Aku kongonomo ‘Eno Pulu Yemone nilimo ungume sumbi siku pilku, akumunge ungu pulume pali paa piliengi!’ nimbu, nimbu simbo kongonomo. 26 Paa koronga ou walemanga pali Pulu Yemone iungumu lopi terimu yemboma pali naa pilieringi, nalo kinié ‘yunge yemboma piliengi!’ nimbe, nimbe para silimo.§ungu pulu mare Epesasi 1:9*. 27 Iungu lopi terimu ungu ‘akumu paa peanga olandopa, Juda yembo naa molko yembo lupe molemelema*bokumunge alsena anjokondo “2. arapela lain”. paa manda lipe tapondomba mele yunge yembomane pali piliengi kene mona liepili.’ nimbe, Pulu Yemone nimbe para sirimu. Aku ungu lopi terimumu isipe: Kirasi yu eno-kinie molemo. Yu eno-kinie molemomonga yuni ‘eno Pulu Yemo mulu koleana tondoloma kinie pea pepili molemo akune tapu topo molamili lipu membo pumbo.’ nirimu-ne pilkulie ‘Sike.’ ningu konopu siku nokoko molemele kanumu.
28 Inikiru ye Kirasi akumuni telemomo yemboma temane topo nimbu silimolo. ‘Eno Kirasi kinie pea tapu toko molko yunge yembo konopu tondolo peli yembo yume molonge kinie membo pupu ⸤Pulu Yemo⸥ siemili.’ nimbu, pilipe konginjeli pelemomone yemboma mimi sipu liepi liepi topo mane silimolo. 29 ‘Aku teambo.’ nimbu yuni†‘Yu’ nikimu akumu yembo marene ‘akumu Kirasimu’ nilimele, marene ‘Pulu Yemo’ nilimele. Pisini ungune ‘Kirasi’ nimbe molemo. na enge sipe tondolo mundupe lipe tapondolemo ulumene pali tondolo mundupu mindili sipu kongono telio.
*1:1: bokumunge alsena anjokondo “1. aposel”.
†1:3: bokumunge alsena anjokondo “13. God”, “6. Bikpela”, “23. Krais”, “32.2. Pikinini Bilong God”.
‡1:3: Romo 1:8, Ou-Korini 1:4, Epesasi 1:16, Pillipai 1:3.
§1:4: bokumunge alsena anjokondo “8. bilip”.
†1:7: inie anjokondo 4:12, Pillimono 23.
§1:11-12: bokumunge alsena anjokondo “20. kingdom”.
*1:11-12: selo Lipe Mundorumu Yema 26:18.
†1:13: Ou-Pita 2:9**.
‡1:13: bokumunge alsena anjokondo “32.2. Pikinini bilong God”.
§1:14: Pala () akune molemo ungu akumu yembo marene pilkulie, Ou Giriki ungune naa molorumu, Pollone bokune naa torumu. Yembo tene pe imbi torumu. ningu pilimele.
*1:14: Epesasi 1:7, Romo 3:24.
†1:17: Aku ungumunge pulumu i-sipe: Ulke takongendo ponga kokeya pele uwe melema pali ‘ingi nipili.’ ningu ka tolemele mele Kirasi yu aku sipe melemanga pali kamo. Akumunge ungu pulu te inie anjokondo 2:7.
‡1:17: Malo melemanga pali olandopamonga ungu pulu mare Jono 1:1-4, Ipuru 1:2-4.
§1:18: bokumunge alsena anjokondo “43. sios”.
*1:18: inie anjokondo 1:24, 2:19, Epesasi 1:22, 4:15, 5:23.
‡1:19: inie anjokondo 2:9, Jono 10:38.
§1:20: akumu yembo marene pilkulie ‘Konana te niringimu Pollone ya torumunje.’ ningu pilimele.
‡1:24: inie yakondo 1:18*.
§1:26: ungu pulu mare Epesasi 1:9*.
*1:27: bokumunge alsena anjokondo “2. arapela lain”.
†1:29: ‘Yu’ nikimu akumu yembo marene ‘akumu Kirasimu’ nilimele, marene ‘Pulu Yemo’ nilimele. Pisini ungune ‘Kirasi’ nimbe molemo.