7
Sitiven i utu Jiu e lenji kot laghɨye
Amba ravowovowo laghɨlaghɨye lenji randeviva i vaito Sitiven iŋa, “Mbema emunjoru iya wonjoweke iyake i voreŋaŋge?”
Sitiven i gonjoghawe iŋa, “Oghaghaŋgu na oramaŋgu, wo hu vandeŋeŋgo. Loi Vwenyevwenye va i yomara weya rumbunda Eibraham, mbaŋa vamba ina Mesopoteimiya, amba muyai i wa na ve yaku Haran. Loi va i dagewe iŋa, ‘U iteta ghambana na ghanuu gharɨgharɨniye u wa e valɨvaŋga regha ne ya vatomwe e ghen.’ ” Rɨgh 12:1
“Iya kaiwae Eibraham i iteta Saldiya le valɨvaŋga na i wa ve yaku e ghemba regha idae Haran. Ramae i mare na e ghereiye, amba Loi i variye na i mena e valɨvaŋgake iyake iya mbaŋake raya yakukewe. Loi mava i vatomwe mun thelau regha amalaghɨniye ghamberegha kaiwae, othembe raŋama nasiye regha, ko iyemaeŋge Loi va i dagerawe, amalaghɨniye na orumburumbuye, tha muyaiko thiye ne lenji thelau, othembe va e mbaŋako iyako Eibraham ma vamba e nanariye. Loi i dagewe iŋa, ‘Orumburumbu nevole vethɨ mebobwari e vanautuma regha na gharɨgharɨ e vanautumako iyako ne thɨ giya kaiwo vuyowo weŋgi na ma e modamodanji na thɨ vakatha vuyowo weŋgi theghathegha hoseriyevarɨ (400) e tɨne. Ko iyemaeŋge gharɨgharɨko iya ne thɨ vakathaŋgi rakakaiwobwaga, ne ya giya vuyowo weŋgi. Ko e ghereiye ne thɨ rakaraŋgi na thɨ rakanjoghamake thɨ kururu e ghino e ghembake iyava ya dageraweke.’ Rɨgh 15:13-14; Raŋ 3:12 Mbaŋa Loi i vakatha dageraweko iyako weya Eibraham na tembe i dage weva thɨ kitena ghɨmoghɨmoru riwanji mbothiye njimwae na dageraweko* Nonoko iyako i vatomwe thiye Loi le gharɨgharɨŋgi. iyako ghanono. Iyake kaiwae Eibraham nariya Aisake, mbaŋa va i virɨ na mbaŋa theghewa e ghereiye i kitena riwae njimwa mbothiye. Aisake nariya Jeikob na Jeikob le ŋgaŋgaya ghinda orumburumbunda theyaworo na theghewo.”
“Mbaŋa reghava e ghereiye theyaworo na theghewoko regha, idae Josep, ghaghanji moli, ko iyemaeŋge va thɨ yamwanja laghɨye kaiwae na thɨ vakuneŋa weŋgiya gharɨgharɨ vavana na thɨ yovaŋgu Ijipt. Ko iyemaeŋge kaiwae Loi vambe weiye vara, 10 i vamoru e ghavuyowoko wolaghɨye tɨne. I giya thimba thovuyewe na i vakatha i wo Pero nuwae, iye Ijipt lenji kiŋ. Iya kaiwae Kiŋ Pero i vakatha na i mbaroŋa Ijipt laghɨyeko na tembe ŋgoreiyeva amalaghɨniye ghayayaoko.”
11 “Amba vunuvu laghɨye regha i wo Ijipt laghɨyeko na tembe ŋgoreiyeva Kenani, i vakatha me vatharɨ laghɨye na orumburumbunda e mbaŋako iyako mava e ghanji. 12 Jeikob i loŋwevaidiya ghanɨŋga utuniye, thɨŋa ina Ijipt, amba i variyeŋgiya le ŋgaŋga ghɨmoghɨmoru, ghinda orumburumbunda, i variyekaiŋgi na thɨ wa Ijipt. 13 Lenji njogha Ijipt mbaŋaiwoniye e tɨne, amba Josep tembe ghamberegha i woraŋgiya oghaghaeko weŋgi thela amalaghɨniye. E mbaŋako iyako i utugiya weya Pero thiye amalaghɨniye oghaghae. 14 Amba Josep i variya utu ramae Jeikob na le bodaboda kaiwanji thɨ rakamena Ijipt, lenji ghanaghanagha iyepirɨ na theghelima (75). 15 Iya kaiwae Jeikob i wa Ijipt na gheko amalaghɨniye na le ŋgaŋga ghinda orumburumbunda, vethɨ marewe. 16 Ko iyemaeŋge riwanji te vambe thɨ biginjoghava Sekem na vethɨ beku e maŋgavarɨ. Maŋgavarɨko iyako Eibraham va i vamodo Heimo le ŋgaŋga ghɨmoghɨmoru weŋgi.”
17 “Loi le dagerawe weya Eibraham ghambaŋa vama i gheneghenetha, orumburumbunda Isirel gharɨgharɨniye vama thɨ ghambɨ i ghanagha Ijipt e tɨne na kaero wabwi laghɨye moli. 18 Ko iyemaeŋge e mbaŋako iyako amba kiŋ reghava, iye ma i ghareghare Josep, ghambaŋa i mbaro Ijipt. Raŋ 1:8 19 I yaroŋgiya orumburumbunda na i vakatha vuyowo laghɨye weŋgi. I vakatha na thɨ bigiraweŋgiya lenji ŋgaŋga nanasiye eto na mbala thiya mare.”
20 “E mbaŋako iyako Mosese i virɨ. Ghayamoyamo va i thovuye moli. Manjala umboto ramae na tɨnae thɨ njimbukiki e lenji ŋgolo tɨne. 21 Mbaŋa thɨ woraŋgiya eto, Pero yawarumbuye i vaidi i wo na i mun ŋgoreiya nariye. 22 Ijipt lenji thimbako wolaghɨye va thɨ vavagharevaowe, na i tabona lolo vurɨvurɨghegheniye regha e utuutu na e vakatha.”
23 “Mbaŋa Mosese ghatheghathegha vama i wo ghwevarɨ, le renuwaŋako nuwaiya i wa na ve thuweŋgiya ghambae Isirel gharɨgharɨniye. 24 Mosese i thuwe rara Ijipt regha i tagavotagamenawa ghambae loloniye regha, amba i wa na ve thalavu na i tagavamara rara Ijiptɨko. 25 Mosese le renuwaŋa iŋa eŋge ghambaeko gharɨgharɨniye mbe thɨ ghareghareŋge Loi i vakaiwoŋa amalaghɨniye na i thalavuŋgi, ko iyemaeŋge mava thɨ ghareghare. 26 Va ighɨviyava Mosese i mena na i vaidiŋgiya Isirel gharɨgharɨniye theghewo, thɨ vegabogaboŋgi. I munje i vanamweŋgi iŋa, ‘Ghewo, mbe wabwi reghaeŋge ghemi. Buda kaiwae hu vegabogaboŋga?’ ”
27 “Ko iyemaeŋge amalako iyava i vakatha tharɨko i mwanavewa Mosese na iŋa, ‘Ko ghen thela me tuthiŋge na u munjeva u mena u mbaroŋaime na u ghatha lama tharɨke? 28 Nuwaniya u tagavamareŋgo ŋgoreiya menda u tagavamara rara Ijiptɨma?’ Raŋ 2:14 29 Mbaŋa Mosese i loŋwe utuutuko iyako, i vo na i wa ve yaku Midiyan. Ve me bobwari na ve ghewe. Ve ghambɨŋgiya gamagai ghɨmoghɨmoru theghewo.”
30 “Theghathagha ghwevarɨ e ghereiye, amba nyao thovuye regha i yomara weya Mosese e njamnjam, e ou Sainai ghadidiye ŋgoreiya ndɨghe i rara e umbwaumbwako ndamwandamwanji. Raŋ 3:2 31 Mbaŋa i thuwe iyako, ghare i yo laghɨye. I wa na nuwaiya ve thuwe wagiyawe, amba i loŋwe Loi ghalɨŋae i kulawe iŋa, 32 ‘Ghino orumburumbu lenji Loi, Eibraham, Aisake na Jeikob lenji Loi.’ Raŋ 3:6 Mararu laghɨye moli kaiwae Mosese riwae i tage na mava valɨkaiwae tembe marae i waweva.”
33 “Loi i dagewe iŋa, ‘U rakayathu gheghenɨna ghae, kaiwae thelauna iya u ndeghathɨnawe, thelau boboma. Raŋ 3:5 34 Emunjoru kaero ya thuweŋgiya Ijipt thɨ vakatha lo gharɨgharɨ thɨ vaidiya vuyowo laghɨye moli na kaero ya loŋwe lenji randa. Iya kaiwae ya nja amba ya vamoruŋgi. U vivatha na ya variye njoghaŋge Ijipt.’ ” Raŋ 3:7,8,10
35 “Mosese iyava Isirel gharɨgharɨniye thɨ botewona na thɨŋa, ‘Ko ghen thela me dage e ghen na u munjeva u mena u mbaroŋaime na u ghatha lama tharɨke?’ Ko iyemaeŋge Loi va i variya Mosese nyao thovuye e ghalɨŋaewe, iyava i yomaramawe e umbwaumbwama ndamwandamwa thɨ ra, na iye i tabo Isirel lenji rambarombaro na lenji ravamoru. Raŋ 2:14 36 I viva weŋgiya gharɨgharɨ na thɨ rakaraŋgi Ijipt, na i vakathaŋgiya vakatha ghamba rotaele vavana Ijipt e tɨne, e Njighɨ Sosoro tɨne na tembe ŋgoreiyeva e njamnjam theghathegha ghwevarɨ (40) e tɨne.”
37 “Iye iyava i dage weŋgiya Isirel gharɨgharɨniye, va iŋa, ‘Loi tene i variya ghalɨŋae gharautu regha ŋgoreiya ghino, ne i mena mbe ghemi vara e tɨnemina.’ Mba 18:15 38 Mosese iyava weiyaŋgiya orumburumbunda thɨ mevathavatha e njamnjam, na iye te vambe weiyeva nyao thovuye thɨ utu e ou Sainai vwatae, na iye va i wo Loi le utu e yawayawaliye na i valawe weinda.”
39 “Ko iyemaeŋge orumburumbunda mava thɨ loŋwe Mosese ghalɨŋae. Va thɨ botewoyathu na nuwanjiya e gharenjiko thɨ rakanjogha Ijipt. 40 Thɨ dage weya Eron thɨŋa, ‘U vakathaŋgiya la loi na thiye thɨ viva weinda, kaiwae leke Mosese, iyava i vivake weinda na ra rakaraŋgi Ijipt, ma ra ghareghare buda i gharɨ.’ Raŋ 32:1,23 41 Iya kaiwae e mbaŋako iyako thɨ vakatha loi kwanɨkwan regha. Ghayamoyamo ŋgoreiya burumwaka nariye. Thɨ bigimena lenji vowo na thɨ vowowe na thɨ vakatha thaga kaiwae thɨ yavwatatawana bigiko iyava thɨ vakatha e nɨmanjiko. 42 Ko iyemaeŋge Loi i roghereiye wanaŋgi na i viyathuŋgi thɨ kururu weŋgiya varae, manjala, na ghɨtara, ŋgoreiya va thɨ rori Loi ghalɨŋae gharautu e lenji buk, iya iŋake:
‘Isirel gharɨgharɨniye! Ma kaiwaŋgu ŋgoreiye na hu vowo e ghino e njamnjam theghathegha ghwevarɨ (40) e tɨne.
43 Ko iyemaeŋge mbe Molok le ghamba kururu na loi ghɨtara Lepan ŋgaliŋgaliya iya hu bigibigi loloŋgana. Thiye loi kwanɨkwan iyava hu vakathana na hu kururu weŋgi. Iya kaiwae ne ya variyeyathuŋga e ghambami na hu raka Babilon.’ ” Emos 5:25-27
44 “Orumburumbunda vambe thɨ thɨnɨthɨn loloŋga vara weinji Mevathavatha Ŋgoloniye Loi va i roriya Mbaro Theyaworo e varɨ varɨiwo na i giya weya Mosese, Isirel gharɨgharɨniye kaiwanji na thɨ ghambu. Iya varɨko varɨiwoko thɨŋa, “i govambwara” (hu thuwe Raŋ 25:16,21). Va thɨ bigiraweŋgi e bogis tɨne na va ina e ŋgolo idae “Mevathavatha Ŋgoloniye”. e njamnjam. Va thɨ vatad na ŋgoreiya Loi le woraŋgiya weya Mosese na ghayamoyamo ŋgoreiya va i vatomwewe. 45 Ŋgoloke iyake vambe i rorolawa weŋgi eŋge orumburumbunda tha na tha ghaghada Josuwa ghambaŋa amba thɨ thɨnɨmena na thɨ thɨnɨraŋgi, mbaŋa Loi va i vagege raŋgiyaŋgiya Kenani gharɨgharɨniye e ghamwanji na thiye thɨ wo ghembake iyake na ghambanji. Ŋgoloko iyako thɨ vakaiwoŋa ghaghada Deivid ghambaŋa. 46 Amba Loi i warari Deivid kaiwae iya kaiwae Deivid i naŋgowe na i munjeva i vatada Ŋgolo Boboma Jeikob le Loi kaiwae. 47 Ko iyemaeŋge Solomon iye va i vatada Loi le ŋgolo.”
48 “Iyemaeŋge ra ghareghare Loi Ramevoro Moli ma i yaku e ŋgolo gharɨgharɨ thɨ vatad e nɨmanji: ŋgoreiya Loi ghalɨŋae gharautu le utu, iŋa:
49 ‘Loi iŋa,
“Ya mbaroŋa buruburu na yambane iya kaiwae ŋgoroŋgana ne u vatada lo ŋgolo valɨkaiwae ya yakuwe? Lo ghamba towo aŋga ina?
50 Kaiwae ghino ya vakatha bigibigike wolaghɨye thiyake e nɨmaŋguke.” ’ ” Ais 66:1-2
51 Sitiven mbowo i dage weŋgiya Jiu lenji randeviva iŋa, “Ghemi gharemi i vurɨgheghe! Ghemi lemi goriwoyathu i laghɨye moli! Hu vakatha tharɨ ŋgoreiya orumburumbumi va thɨ vakatha. Yanawamina i kuleŋa Loi le utu! Ghemi mbaŋake wolaghɨye hu thɨghɨyawana Nyao Boboma! 52 Thare Loi ghalɨŋae gharautu regha mava orumburumbumi thɨ vakatha vuyowo weŋgi? Va thɨ gaboŋgiya Loi ghalɨŋae gharautu, thiye va thɨ utuŋa Lolo Thovuye. Iye Mesaiya, iyava hu vatomwe na hu tagavamare. 53 Ghemi va hu wo Loi le mbaro, na mbaroko iyako nyao thovuthovuye thɨ giya weŋgiya orumburumbumi, ko iyemaeŋge ma hu ghambu.”
Thɨ unɨgha Sitiven e varɨ
54 Mbaŋa Jiu lenji randeviva thɨ loŋwe utuutuko iyako i vakatha ghatemuru weŋgi na thɨ rɨghɨmbiya ŋiŋinji. 55 Ko iyemaeŋge, Sitiven Nyao Boboma i riyevanjara, marae i voro e buruburu, i thuwe Loi le vwenyevwenye, na i thuwe Jisas i ndeghathɨ Loi e une e ghamba yavwatata. 56 Sitiven iŋa, “Wo hu thuwe! Ya thuwe buruburu i mavu na Lolo Nariye i ndeghathɨ Loi e une e ghamba yavwatata.”
57 Amba Jiu lenji kot laghɨye thɨ yabo yanayanawanji na thɨ kula ghalɨŋanji laghɨye. Taulaghɨko thɨ rukughembe na thɨ yalawe, 58 thɨ liraŋgiya e ghembako ghagana ghereiye na thɨ tagavamare e varɨvarɨ. Thiye rabiribiriko thɨ bigiraŋgiya ghanjikwama ghayaboyabo na thɨ bigirawe thegha regha idae Sol e gheghe, na i njimbukiki.
59 Vambe inanji e biri mborowa Sitiven kaero i naŋgo iŋa, “Giya Jisas u wo uneŋguke.” 60 Amba i dobu e gheghe vuvuye na i kula na ghalɨŋae laghɨye iŋa, “Giya Loi, tharɨke iya thɨ vakavakathake e ghino, thava u lithɨ weŋgi.” Mbaŋa i utuvao utuutuke iyake yawaliye iko.

7:3 Rɨgh 12:1

7:7 Rɨgh 15:13-14; Raŋ 3:12

*7:8 Nonoko iyako i vatomwe thiye Loi le gharɨgharɨŋgi.

7:18 Raŋ 1:8

7:28 Raŋ 2:14

7:30 Raŋ 3:2

7:32 Raŋ 3:6

7:33 Raŋ 3:5

7:34 Raŋ 3:7,8,10

7:35 Raŋ 2:14

7:37 Mba 18:15

7:40 Raŋ 32:1,23

7:43 Emos 5:25-27

7:44 Loi va i roriya Mbaro Theyaworo e varɨ varɨiwo na i giya weya Mosese, Isirel gharɨgharɨniye kaiwanji na thɨ ghambu. Iya varɨko varɨiwoko thɨŋa, “i govambwara” (hu thuwe Raŋ 25:16,21). Va thɨ bigiraweŋgi e bogis tɨne na va ina e ŋgolo idae “Mevathavatha Ŋgoloniye”.

7:50 Ais 66:1-2