6
Sabbath ko Kotam
(Matthew 12:1-8; Mark 2:23-28)
Sabbath tom bo te Jesus aolak iluwam ale wheat ko ningam ningi lage kaoram ale namakaso. Se ko olekem wheat ko nunguning sang giman ale nuguting te irikasan se kui kapakaso se nokasan. Se Pharisee kari saki nunga isarman, “Nina anape ko Sabbath tom imi ko munan kulukurman?” maman.
Se Jesus Pharisee alo nunga maonam, “Nina David ko kari sang ago na ko kueman ale kilek beteman mu nina ko duap me kau ikisan e?* 1 Samuel 21:1-6. Nu Kaem ko kawam sel ningi kasu naguram, ale bread laili kau beteman se aniram mu nam. Bread umu kaola biya. Priest la namonko. Bare David nam ale ko sikisaki karogo nungaram se naman,” mam. Ale nunga maonam, “Kari ko Namar mu Sabbath ko Kotam,” mam.
Sabbath kam te Jesus kari bo kuting kuera mu nungam
(Matthew 12:9-14; Mark 3:1-6)
Sabbath bo te tala Jesus synagogue ningi namaram ale den kariimet nunga manaruwaram se kari bo, ko kuting sengam kuera gugum mu karogo ningi bagaram. Se Pharisee kari se law ko kausa kari mu lage bo te Jesus den ningi betemonko wore ko nongomang anikaso. Se nuna nu kari kuting kuera gugum wore Sabbath tom ningi nungok wore ko sinarman ale bagakasan. Bare nuna aguwaya ikiwakasan mu Jesus kota mu ko ikiam. Ale kari kuting kuera mu maonam, “Ni bares tai kariimet suen la nongoma te sanamirko,” mam. Se nu barasam tairam nomokete sanamaram.
Se Jesus nunga maonam, “Ani isa bo ningarsam,” mam. “Munan awuk mu Sabbath tom te betera mu ko ikia terong: munan ningo agi munan memek betenakko e, kari bo sangornak agi kari bo memek te betenak se kuerukko e?” mam.
10 Ale nu kariimet suen la nungarki gurugam, asele kari umu maonam, “Kiting dingumurko!” mam. Se nu kuting dingumuram se kuting mu nungeram ale dirmam. 11 Bare nuna nongomang ninguru magaram, se Jesus aguwaya betemonko wore ko nongota nunumi manarukasan.
Jesus ko apostle 12 nunga giam
(Matthew 10:2-4; Mark 3:16-19)
12 Tom mu ningi tom bo Jesus duruk gotek bo te guranek bitirukko namaram, ale tirom suanta umu nu Kaem kote guranek bita lagakaso. 13 Se sor ukiram turomola mu nu ko olekem nunga auram se kote taiman, se nunga ningi 12 nunga atumukiram ale nup apostle nungaram: 14 Nunga nunup mu, Simon (udagi nup beteram Peter mam) mu, se ko uria Andrew mu, se James se John, se Philip, se Bartholomew, 15 se Matthew, se Thomas, se Alphaeus namar James, se Simon, Zealot masan mu, 16 se James namar Judas, se nukum kitira Judas Iscariot, nu udagi Jesus memek nuguting te beteram.
Jesus kariimet biya den nunga kasuru se kuera ikes karogo mu nunga nungurukaso
17 Nu ko olekem 12 mu nongorak duruk te mu tai kapa sor palunga diram mu te kapaman. Umu te mu noko olekem motam biya bagaman, se kariimet suen biya Judea ko, se Jerusalem ko, se koma lang kaora Tyre se Sidon ko. 18 Nuna noko den ikimonko se saki nunga kuera ikes nungokko taiman. Se kariimet saki bur memek ngual nungaruwara mu karogo tala taiman, se nunga nungam se nungeman. 19 Se noko kumik ningi sokel aratukaso ale nunga nungurukaso se arikasan, ale kariimet suen la am kumik kau tamonko karogo kaeyakasan.
20 Se Jesus ko olekem nungarkam gurugam ale nunga maonam,
“Nina kariimet ningimik mel mena, mu nina amilmilaralko,
mu awuk, Kaem ko kingdom mu nenenga.
21 Se nina kariimet na inang ko kuawasan, mu nina amilmilaralko,
mu awuk, nina na ko me kueralko.
Se nina kariimet nia mowasan, mu nina amilmilaralko,
mu awuk, nina niara ma beteral ale gusiralko. Ana yawarakala amilmil te baganakko: Psalm 126:5-6; Isaiah 61:3; Revelation 7:16-17.
22 Se nina awiriya Kari ko Namar ko nup
nina gisan se ko ninga biriruwusan,
agi nubiring ningarsan ale ninga balu maguwusan, mu nina amilmilaralko. Nanga bita maguwumonko agi, bare am amilmilanakko: John 15:19-21; 1 Peter 4:14.
23 “Tom umu kaparuk mu nina tingal tarigiral ale ninguru amilmilaralko, mu awuk, ko koma yawara aromemek mu duruk wonong te ninip te aniso. Nononga taleng girigir alo munan prophet alo nungumik te bita lagaman wore koma suanta tala aking nuna nina ningimik te betesan.
24 “Bare nina kariimet ningimik mel suen biya, mu sinar talko,
mu awuk, nenenga ningo nuam mu nina ta arigiman ale taman.§ Kariimet nungumik mel ago: James 5:1-6.
25 Se nina kariimet no nungiawasan, mu sinar talko,
mu awuk, tom mu te mu nina karak memek arigalko.
Se nina kariimet amilmil te gusia niawasan, mu sinar talko,
mu awuk, tom mu te mu nina niara ma te la bagaralko.
26 Se ni awiriya, kariimet den ningo ningo
kimik ko baluwasan mu, sinar toko,
mu awuk, nononga taleng girigir alo
munan prophet kawel alo nongote
bitakasan ale nunup patawu lagaman
wore aitak nuna ni kimik te bitawasan.
Kariimet ningo memek nunga kua se lagaralko
(Matthew 5:38-48)
27 “Bare nina aninga den ikialko nede gurugu lagasan, mu den imi ninguru ikialko: Kariimet nengerak memek mu kua nungaru se, kariimet me ninga kuesan mu nungumik te ningo beteralko. 28 Kariimet den memek nego ko balsan mu amilmil nungaru se, kariimet ninga bita maguwusan mu nunga guranek beteralko. 29 Kari bo kol kuting kulukok, mu komasang gurugu se agotala kulukokko. Kari bo nika guang bo tauk, mu bo karogotala am tuiko. 30 Se awiriya nika mel ko ka isuok, mu am tuiko, se awiriya nika mel bo tauk, mu karogo tai kisokko me baluko. 31 Ni munan ningo kariimet kete betemonko kuesam, mu ni gir nononga te bitar, asele nikate betemonko.
32 “Nina kariimet ninga kuesan mu la nunga kua nungarsan agi mu, koma ningo awuk bare talko? Ikialko, ‘kariimet memek’ mu betela awiriya nunga kua nungarso wore kua tusan tala. 33 Se kariimet munan ningo ningimik te betesan umu la nina munan ningo nungumik te beteral agi mu, koma mel ningo awuk bare talko? Ikialko, ‘kariimet memek’ mu munan uwutatala betesan tala. 34 Se nina aking kariimet mel koma ningarmonko mu ko iki se mel nungarsan agi mu, koma mel ningo awuk bare talko? Ikialko, ‘kariimet memek’ mu nunga mel koma tamonko iki se nunga saki alo mel nungarsan tala. 35 Bare mena, nina iwita beteralko: kariimet nengerak memek mu nunga kua nungaru se, munan ningo nungumik te beteralko. Ale mel nungaral agi mu, koma talko me iki se nungaralko. Umu te asele koma aromemek nina talko, ale Kaem Kalel Biya ko kuriang bagaralko. Mu awuk, nu kariimet nu me ko amilmilasan mu ta se kariimet memek mu am gomang nungaru saposo. 36 Buta se ninga Nenet kariimet gomang nungaru saposo uwutatala, nina kariimet suen la nengemang nungaralko.
Ana saki alo nunga bagara aolak me tutenakko
(Matthew 7:1-5)
37 “Nina saki alo nunga bagara aolak arigal ale ko me nunga balu maguwuralko; nina uwuta beteral, mu Kaem nenenga bagara aolak mu karogo ko nengerak balukko. Nina saki alo nunga memek siwu nungaral, mu Kaem nenenga memek siwu ningarukko. 38 Nina kariimet mel nungaral, mu Kaem mel ningarukko. Mu nu biyala nunguning ningarukko, inang mel ira ira tugu lagasan se titikiriyam tarigi kuring arataso ale kapawoso se kariimet tusan iwita Kaem mel ningarukko. Mu awuk, nina lage kuring aguwaya te kariimet saki nunga betesan, mu lage koma suanta mu te tala Kaem ninga bitirukko.”
39 Ale akingtala Jesus den pangan bo nunga maonam, “Kari bo motam posara mu awuk ko bo motam posara tala mu lage kausokko? Mu nuna wete nama mutim ningi me dagulomon i? 40 Kari iru ikia towoso mu ko kausa kari kasuruwoso mu me kiarukko. Bare awiriya ikia karogo terong ma saposo, mu asele nu ko kausa kari iwitatala bagarukko.
41 “Ni awuk se ka bo ko motam te tam bune gotek mu arigisam ale ko balsam, bare nika motam te tam luan aromemek motam siruwuwoso mu me ari ikisam? 42 Ni awuk uwuta baga se aking ka bo manorsam, ‘Aga bo, mener se tam bune gotek nika motam te wore to saparikko’ masam? Ni kawel kari! Mu tam luan ni motam siruwuso mu to sapar ale asele, terong loaga se ka bo ko motam te tam bune gotek aniso mu to saparko.
Tam se ko nunguning
(Matthew 7:16-20; 12:33-35)
43 “Tam ningo mu nunguning memek me kaposo. Se butatala tam memek mu nunguning ningo me kaposo. 44 Tam mu ko nunguning te la ari ko ikisan. Kariimet tam fig ko nunguning mu tam kore ago mu kuali me gisan, ale mayang waen ko nunguning mu dikor mayang kore ago mu kuali me gisan tala, mena. 45 Kari ningo mu ko gomang motam ningi mel ningo ningo ilu biguwuram se aniso mu ningi mel ningo ningo arataso. Se kari memek mu ko gomang motam ningi mel memek memek ilu biguwuram se aniso mu ningi mel memek memek arataso. Mu awuk, ikia aguwaya, ningo agi memek agi, kari gomang motam ningi biyala aniso, mu kuring te taiso arataso.* Ikia nangamang ningi mu nagiring te arataso: James 3:9-12.
Kawam kaola kari ilagala nunga den pangan
(Matthew 7:24-27)
46 “Nina anape ko yam aninga arusan, ‘Kari Biya, Kari Biya,’ masan, bare ani mel beteralko balsam mu me betesan? Ana den ipi me ikinakko: Matthew 7:21; James 1:22. 47 Kari aningate taiso ale aninga den ikiso ale karo tuso mu ko tuaturum ninga kausekko. 48 Mu nu kari ikia sinar ago kawam kaolam imi iwita: nu kawam kalokko se mutim iram ago kaparam ale ali kalakalok mu kiaram, ale ali aora mu arigam, asele ngatalek ningi waru waru ago namaram ale te kawam kaolam. Se udagi te yu lom biya kaparam kawam mu te tairam, bare parusuwurokko me terong. Mu awuk, kari mu kawam gek am nunguningkiri kaolam se. 49 Bare awiriya aninga den ikiso bare me karo tuso, mu nu kawam ngatalek mutim kuringita iram ale ningi waram ale kawam te kaolam wore turan. Se yu lom biya kaparam tairam ale kawam mu tairatela parusuwu waram.”

*6:3: 1 Samuel 21:1-6.

6:21: Ana yawarakala amilmil te baganakko: Psalm 126:5-6; Isaiah 61:3; Revelation 7:16-17.

6:22: Nanga bita maguwumonko agi, bare am amilmilanakko: John 15:19-21; 1 Peter 4:14.

§6:24: Kariimet nungumik mel ago: James 5:1-6.

*6:45: Ikia nangamang ningi mu nagiring te arataso: James 3:9-12.

6:46: Ana den ipi me ikinakko: Matthew 7:21; James 1:22.