22
22:1-14 (Ungu Pengémo inie yakondo gomo 119 molemo.)* LLuku 14:16-24. Akumunge 22:3-7 nirimu aku yemboma Juda yembomanje? 22:8-10 nirimu aku yemboma Juda yembo naa moloringi yembo lupemanje?
Yesusini kelepa ungu mare ⸤Juda ye awilimendo nimbendo⸥ ungu iko te pea topalie nimbendo:
“Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa yemboma nokolemo bokumunge alsena anjokondo “20. kingdom”. akumu isipe mele:
“Ye nomi kingi tene yunge malo ambo limbemonga langi awisili kalondorumu. Koronga “Ye ambo limbe langi pea namili sukundu wangi.” nirimu yemboma yunge kendemandemando “ ‘‘Kinié langi namili waa.” ni-pee.” nimbe mundorumu, nalo puku aku siku niringi kinie
eno “Naa omolo.” niringi.
Altopa kendemande mare lupe lipe mundupelie nimbendo: “ ‘‘Langi pea namili wangi.” nirindu yembomando puku ningendo: “Langi tepa mimi tepa pora simu. Yunge kongi kao peleama kinie kongi kao walo wami telime kinie tomu. Langi pali tepa mimi tepa nosilimo kene ye ambo limbemonga langi pea namili waa.” ni-pee.” nirimu.
Nalo puku niringi kinie naa pilku siye kolko, te yunge poniena pupe, te yunge bisinetena pupe, marene kingimunge kendemandema ambolko liku teko kenjikulie toko kondoringi.
⸤Aku teringimunge⸥ kingimu mumindili kolopalie yunge ami yemando nimbendo: “Eno molemelena puku toko kondoko enonga koleamo tepe leko to-paa.” nimbe eno lipe mundorumu kinie pukulie, nirimu mele teringi.
Kanu kinie kingimuni yunge kendemandemando nimbendo: “Ye ambo limbemonga langi nosilimolo nalo “Pea namili wangi.” nirindu yemboma nonge kapola naa temba kene eno pukulie aulke lupe lupe lemomanga pali puku yembo kanongema “Ye ambo limbemonga langi pea namili waa.” ni-pee.” nirimu. 10 Pilkulie kanu kendemandema aulkemanga pali puku yembo kanoringime pali liku maku toringi. Yembo peangama kinie yembo kerime kinie pea liku maku toringi. Kanu kinie ye ambo limbemonga koleana yemboma paa ongo si siku moloringi.
11 Ongo moloringi kinie kingimu “Yembo maku toko molemelema kanambo.” nimbe eno moloringine ombalie, yemboma ye ambo limbe ⸤makune ongemonga wale-pakoli kamume ‘pakoko sukundu wangi.’ ningu siringi⸥ wale-pakolimenga Ou teringi mele pilipulie palana isipe ⸤ ⸥ sukundu molemo mele torumulu. Yemboma enono walu oringimunge wale-pakoli kamu mare yu mele mele naa pakoko oringi. Ungu pulu te Lipe Ora Sirimu 7:13-14, 3:4-5, 19:7-8. ye te wale-pakoli akumenga te naa pakopa molorumu kanopalie 12 yundu nimbendo: “Kangomo, nu ye ambo limbe wale te naa pakokono kanokoro kene nu aulke tena sukundu onuye?” nirimu kinie kanu yemone unguri naa nirimu.
13 Kanu kinie kingimuni langi nokoringi kendemandemando nimbendo: “I yemo kimbu kime ka tokolie pena kolea sumbulu tokomona toko pena mundee!” nirimu. Akune yemboma paa mindili nongolie kola teko pereko molonge.” ⸤nimbe Yesusini nirimu.⸥
14 ⸤Aku nimbelie Yesusini ungu ikomonga pulumu kamu nimbendo:⸥ “Sike ⸤Pulu Yemone⸥ yembo awisilindu “Waa.” nilimo nalo yembo koltalo mindi§ inie yakondo 7:13-14. mako topa “Sukundu waa.” nilimo.” nirimu.
22:15-22 “Gapomano Kou Takisi Tamili Molo Moloye?” Ningu Yesusi Walsiku Pilieringi Temanemo* Mako 12:13-17, LLuku 20:20-26.
15 ⸤Yesusini aku sipe nirimu⸥ kinie ⸤pilkulie⸥ Parisi yema bokumunge alsena anjokondo “11. Farisi”. ulsu puku eno enono liku maku tokolie ningendo: “ ‘Yesusini ungu te nimbe kenjepili.’ nimbu nambe-eamiliye?” ningu kerepale ningulie niringimuni, Inie yakondo 22:1-7 yemane “Naa omolo.” niringi kinie kingimuni “Kapola kene we yemboma wangi.” nirimu akumu naa oringi yema Juda yembomanga ye awilime. Parisi yemane aku pilkulie Yesusi-kinie konopu keri panjeringi. 16 eno lombili andolime kinie ye nomi kingi Erotenga talape ye mare kinie liku Yesusi molorumune liku mundoringi, eno puku Yesusindu ningendo:
“Ungu Mane Silimu, olio pilimolo, ‘nuni ungu sikema mindi ningu, Pulu Yemone “Teaa.” nilimo ulume paa sike ungume mane siku, nu yembo teluringe kepe konopu kimbu naa siku, yemboma pipili naa kolko enondo pali ungu telu siku kapola kapola ningu silino.’ konopu lemolo. 17 Aku siku ningu molenomonga nu nambolka konopu lekenoye? Olione Romo Gapomano Ye Paa Awili Kumbine ‘Sisa’ nilimu kou takisi tomulu liemo kapola molo moloye? Pulu Yemone akumundu ungu mane sirimu ungu mane nambolkamo pelemoye? Ningu si.” niringi.
18 Nalo Yesusini yu-kinie konopu keri panjiku yu teko kenjinge teringi pilipelie enondo nimbendo: “Eno kolo toko topele mapele toli yema,§ bokumunge alsena anjokondo “47. tupela maus”. ‘Yuni nimbe kenjepili.’ ningu nambemune na manda manjiku kolo toko walsikimiliye?* ungu pulu te inie yakondo 16:1***. 19 Takisi tolemele kou mongo te na liku ora siee.” nirimu.
Enone yu molorumune te mengo ongo yu siringi.
20 Kanu kinie Yesusini enondo nimbendo: “I koune nainge kumbikeremo kinie imbimu kinie molemoye?” nirimu.
21 Enone yundu ningendo: “Romo Gapomano Ye Paa Awili Kumbine Sisamonga kumbikeremo kinie imbimu kinie molemo.” niringi.
Kanu kinie yuni enondo nimbendo: “⸤Kou monemo Sisamonga⸥ kene Sisamonga melema Sisamo yuyu siku, Pulu Yemonga melema Pulu Yemo yuyu siee.” nirimu.
22 Yuni aku sipe ⸤paa sumbi sipe⸥ nirimu mele pilkulie ⸤‘Yu paa pilipe konginjeli pelemo yemo lepamo.’ ningu pilku⸥ konopu awisili liku mundukulie yu munduku siye kolko eno puringi.
22:23-33 “Kolemele Yemboma Lomboroko Ola Molkolie Altoko Nambe-Engenje?” Ningu Yesusi Walsiku Pilieringi Temanemo Mako 12:18-27, LLuku 20:27-40.
23 ⸤Kanu yema Yesusi kinie kou takisi toli ungumu ningu pora siringi kinie⸥ pe aku enamonga Sadusi ye mare bokumunge alsena anjokondo “38. Sadyusi”. Yesusi molorumune oringi. Sadusi yema eno ‘Pulu Yemone pe kolemele yemboma topa naa makinjindimbe, lomboroko ola naa molonge.’ ningu pilku moloringi talapemo. Aku Sadusi yema ongo Yesusi walsiku pilkulie ningendo: 24 “Ungu Mane Silimu, ⸤Pulu Yemonga ungu manema olio sirimu ye⸥ Mosisini ungu mane sipelie nimbendo:
“Ambo limbe ye te ambolango naa membalie
kolomba kinie kanu yemo yunge angenu
molombamone yunge ambo wayemo lipe
angenu lipe tapondopa ambolango mendepili.Ӥ Ungu Manema 25:5.
nirimu aku sipe bokune molemo kanumu. 25 ⸤Aku ungu manemonga ulu te olionga ye mare-kinie wendo orumu mele nu walsipu piliemili.⸥
“Angenupili yepoko pakera moloringi. Komomo ambo lipelie kolorumu. Ambolango te naa molopili kolorumu kulu yunge bulkundu angenumuni ⸤yunge angenu kolorumumunge⸥ ambolango ‘Mendambo.’ nimbe ambo wayemo kelepa lsimu. 26 Nalo ambolango te naa mendepalie yu we kolorumula. Yunge bulkundumuni kanu ambomo lsimula nalo yu kepe we kolorumula. Aku teliku pukulie ye yepoko pakera pali ambolango telu kepe naa mengolie kolko pora siringi kinie akiliomo we kolorumula. 27 Pe ambomo yu kolorumula. 28 Akumunge, kolemele yemboma pe lomboroko ola molonge kinie kanu ambomo ye yepoko pakera pali ya mana lsingi kulu ambomo yu ye paa nainge menu molombaye?” niringi.
29 Yesusini enondo topondopa nimbendo: “Eno Pulu Yemonga bokune ungu molemoma kinie, Pulu Yemo kinie tondolo pelemo mele kinie, naa pilku lou lemelemonga ⸤yemboma pe tengemondo nikimili mele pilku sunduku kolo tokomele⸥.. 30 Lomboroko ola molonge yembomanga yema ambo naa liku, amboma ye naa puku, aku paa naa tenge. Mulu koleana molemele angelloma molemele mele aku siku molonge. ⸤Angellomane mana yemboma telemele mele naa telemele kanumu.⸥ Aku tengemonga ⸤‘Eno Pulu Yemonga ungumu pilku sunduku lawa telemele.’ nikiru.⸥
31-32 “Nalo ⸤eno Sadusimene⸥ ‘Kolemele yemboma lomboroko ola naa molonge.’ konopu lemelemonga ungu te Pulu Yemone enondo nirimumu enone naa kanoko pilimeleye? Yuni isipe nimbendo:
“Na Eporayamo kinie Aisake kinie Jekopo kinie
enonga Pulu Yemo molio.” nirimu.* Wendo Oringi 3:6.
Pulu Yemonga bokune aku ungu molemomo naa kanoko pilimeleye? ⸤‘Enonga Pulu Yemo molorundu.’ naa nirimu. ‘Enonga Pulu Yemo molio.’ nirimu kanumu.⸥ Pulu Yemo yu kololi yembomanga Pulu Yemo molo; yu konde mololi yembomanga Pulu Yemo.” nirimu. ungu pulu te LLuku 20:37*
33 Yuni aku nirimu mele yembo maku toko moloringimene pilkulie yunge ungu mane sirimu ungume pilkulie pungu-pungu ningu paa konopu awisili liku mundoringi.
22:34-40 Pulu Yemone Ungu Mane Sirimu Ungu Manemanga Talo Olandopamonga Temanemo Mako 12:28-31, LLuku 10:25-27.
34 Nalo Yesusini aku ungu nirimumuni Sadusi yemanga ungumu pipi sinderimu, eno ungu te naa perimu-ne Parisi yemane§ bokumunge alsena anjokondo “11. Farisi”. pilkulie eno liku maku toko ⸤Yesusi molorumune⸥ oringi. 35 ⸤Oringi kinie⸥ enonga ye te, yu Pulu Yemonga ungu manemanga pulume pilipe kondorumu yemone ‘Yuni nimbe kenjimbenje manda manjipu piliembo.’ nimbe* ungu pulu te inie yakondo 16:1***. Yesusindu walsipe pilipelie nimbendo: 36 “Ungu Mane Silimu, Pulu Yemone ungu mane sirimu pelemomanga nambolka ungu manemo yu olandopaye?” nirimu. bokumunge alsena anjokondo “26. lo”.
37 Yesusini yundu nimbendo:
“Ungu mane olandopamo isipe:
‘Enone enonga kamelema kinie,
enonga minime kinie,
enonga pilipe konginjelime kinie,
akumene Awilimu enonga Pulu Yemo manjiku
tondolo munduku konopu mondangi.’
aku nimbe pelemo. Ungu Manema 6:5. 38 Aku ungu manemo yu paa tondolo, olandopamo.
39 Talo sipe ungu manemo yu-kinie telu sipe mele. Akumu isipe:
‘Enone enono yu-mele-mele konopu mondoko
enonga kangimu enono
kondo kolko nokolemele mele
aku sikula pulu lemo yemboma
konopu mondoko nokoko molangi.’
nimbe pelemo.§ LLipai 19:18. Ungu pulu mare inie yakondo 5:43-48, LLuku 10:25-37. 40 Pulu Yemonga ungu mane Mosisini sirimume pali kinie, Pulu Yemone ungu umbu tondorumume pilku yemboma ningu siringi yemane bokune toringi ungume pali kinie,* bokumunge alsena anjokondo “26.2. Lo na Profet”. kanu ungumenga pulumu aku ungu maneselo mindi.” nirimu.
22:41-46 Yesusini “Ye Nomi Kirasimu Nainge Maloye?” Nimbe Walserimu Temanemo Mako 12:35-37, LLuku 20:41-44.
41 Kanu kinie Parisi yema aku siku we maku toko molangi Yesusini enondo isipe walsipelie nimbendo: 42 “Pulu Yemone “Eno nokopa kondomba ye te lipu mundumbo.” ou nimbe mako torumu ye nomi Kirasimundu bokumunge alsena anjokondo “23. Krais”. enone nambolka konopu lekemeleye? Yunawe? Yu nawene kalopa limbe konopu lemeleye?” nirimu kinie
enone ningendo: “⸤Ye nomi Kirasimu yu ye nomi kingi⸥ Depisini kalopa limbe ye te.”§ bokumunge alsena anjokondo “32.1. Pikinini Bilong Devit”. niringi.
43 Yuni altopa eno walsipelie nimbendo: “Aku liemo ⸤Pulu Yemonga⸥ Minimu Depisinge konopune molopalie ungu te nirimu kinie Depisini pilipelie ye nomi Kirasimundu “Awilimu” nirimu akumu nambemune nirimu konopu lekemeleye? Depisi yuni ⸤ye Kirasimu molomba mele⸥ isipe nirimu:
44 “Awili ⸤Pulu Ye Yawene⸥ nanga Awilimundu nimbendo:
“ ‘Nunge opa puluema nuni nokani.’ nimbu,
pe eno topo manie mundundumbo kene
isili-ou nu ⸤na kinie pea
tapu topolo ye nomiselo molopolo
melema nokambili⸥
nanga ki umbukundu ongo molani.” nirimu.”* Konana 110:1, Lipe Mundorumu Yema 2:34-35, Ipuru 1:13, Ou Korini 15:25, Ipuru 10:13.
nimbe Depisini nirimu kanumu. 45 Depisini ⸤ye nomi Kirasimu⸥ yundu “Nu nanga Awilimu.” nirimu liemo yu pe nambepa Depisini kalopa limbe ye te ⸤mindi⸥ molombaye?” nirimu.
46 ⸤Yesusini aku sipe walserimu mele pilkulie⸥ ye akune moloringimenga tene ungu telu kepe topondoko manda naa niringi. ⸤Enone yu walsiku pilieringi ungume pali yuni topondopa anjo nimbe kondorumu pilkulie⸥ pe altoko yu ungu te walsiku pilingendo pipili kolko naa walseringi.

*^ LLuku 14:16-24. Akumunge 22:3-7 nirimu aku yemboma Juda yembomanje? 22:8-10 nirimu aku yemboma Juda yembo naa moloringi yembo lupemanje?

22:2: bokumunge alsena anjokondo “20. kingdom”.

22:11: Ou teringi mele pilipulie palana isipe ⸤ ⸥ sukundu molemo mele torumulu. Yemboma enono walu oringimunge wale-pakoli kamu mare yu mele mele naa pakoko oringi. Ungu pulu te Lipe Ora Sirimu 7:13-14, 3:4-5, 19:7-8.

§22:14: inie yakondo 7:13-14.

*22:14: Mako 12:13-17, LLuku 20:20-26.

22:15: bokumunge alsena anjokondo “11. Farisi”.

22:15: Inie yakondo 22:1-7 yemane “Naa omolo.” niringi kinie kingimuni “Kapola kene we yemboma wangi.” nirimu akumu naa oringi yema Juda yembomanga ye awilime. Parisi yemane aku pilkulie Yesusi-kinie konopu keri panjeringi.

§22:18: bokumunge alsena anjokondo “47. tupela maus”.

*22:18: ungu pulu te inie yakondo 16:1***.

22:22: Mako 12:18-27, LLuku 20:27-40.

22:23: bokumunge alsena anjokondo “38. Sadyusi”.

§22:24: Ungu Manema 25:5.

*22:31-32: Wendo Oringi 3:6.

22:31-32: ungu pulu te LLuku 20:37*

22:33: Mako 12:28-31, LLuku 10:25-27.

§22:34: bokumunge alsena anjokondo “11. Farisi”.

*22:35: ungu pulu te inie yakondo 16:1***.

22:36: bokumunge alsena anjokondo “26. lo”.

22:37: Ungu Manema 6:5.

§22:39: LLipai 19:18. Ungu pulu mare inie yakondo 5:43-48, LLuku 10:25-37.

*22:40: bokumunge alsena anjokondo “26.2. Lo na Profet”.

22:40: Mako 12:35-37, LLuku 20:41-44.

22:42: bokumunge alsena anjokondo “23. Krais”.

§22:42: bokumunge alsena anjokondo “32.1. Pikinini Bilong Devit”.

*22:44: Konana 110:1, Lipe Mundorumu Yema 2:34-35, Ipuru 1:13, Ou Korini 15:25, Ipuru 10:13.