11
Ambazip mötnaripköra aka yuai kewö asuhuyök:
Mötnaripkö könaŋi kewö: Yuaigö jörömqöröm akzini, mi asuhumapköra mönö köhöiba uruyahötŋi qahö möt narizin. Yuai qahö ehekŋi miaŋgö dop aka memba ölŋi ekingö mamböta awösamkakak kinjin. Möpŋaŋgö möpŋeyök könahiba ambazip mötnaripŋinan nam köl eŋgiiga uruŋini meleŋgetka Anutunöŋ eŋgehi dop köliga jim ölöwak eŋgiiga malget. * Jen 1.1; Sum 33.6, 9; Jon 1.3Mötnaripninan nam köl neŋgiiga yuai pakpakö könaŋi kewö möt asarimakzin: Anutunöŋ keuŋi jim kutuba miaŋön Suep gölmegö öröyuaiŋi pakpak miwikŋaiyök. Miaŋgöra nalö kewöŋe yuai ehakzini, mi yuai ehekŋi miaŋgöreŋök qahö letota asuhuyök.
Abel, Enok, Noa yeŋgö mötnaripŋini
* Jen 4.3-10Kein (Kain) Abel yetkön Anutugöra jöwöwöl ohoyohotka Abelnöŋ uruŋi meleŋniga mötnaripŋan nam köl waŋgii törörök tem köliga köwakŋan diŋdiŋi öŋgöyök. Mewö öŋgöiga Anutunöŋ jöwöwölŋi ehi dop köli jim ölöwahök. Jim ölöwaka Abelnöŋ solanŋi ahöhi, Anutunöŋ keuŋi mi naŋgöba jiiga mötnaripŋan nam köl waŋgii mörök. Mewö möta mala kömuyökmö, mi töndup nalö kewöŋe ahakmemeŋi möringa keu miaŋön mönö toroqeba urunini kuŋguba naŋgöm neŋgimakza.
* Jen 5.21-24Azi qetŋi Enok yaŋön mönöwök uruŋi meleŋniga Anutunöŋ keuŋi naŋgöba jim ölöwahiga möta yaŋgö jeŋe dop köla malök. Mewö mala mali mötnaripŋan Anutu nam köl waŋgiiga waŋgiri jebuk öŋgöyök. “Anutunöŋ waŋgiri öŋgöiga toroqeba miwik-ŋaibingö osiget.” Buŋa Kimbi miaŋgö dop Enok mötnaripŋan aŋgön köl waŋgiiga qahö kömuyök. Uruŋi Anutugöreŋ meleŋjawaŋön mönö keu kewö möt narima: Anutunöŋ malja aka Anutunöŋ ambazip yaŋgö jeŋe dop kölbingö jaruzei, mi töwa qem eŋgima. Keu yahöt mi möt nariba ölöp Anutugö kösutŋe kamapmö, qahö möt narim waŋgiba öne yaŋgö jeŋe dop kölbingöra mönö osibin.
* Jen 6.13-22Anutunöŋ Noagöra yuai asuhumapkö galöm meme keuŋi indelök. Indeli Noanöŋ möt asariba sömbuŋi qainŋi kun möta ölŋi qahö ehiga mötnaripŋan nam köl waŋgiiga tem köla waŋge meyök. Anutunöŋ nanŋi aka saiwaurupŋi aŋgön köl eŋgimapköra möta waŋge mi meyök. Noa mötnaripŋan nam köl waŋgiiga waŋge meyöhi, ahakmeme miaŋön mönö gölme ambazip könaŋamŋini goŋgoŋi indeli Anutunöŋ keuŋini jim teköiga ayuhuget. Uruŋini qahö meleŋda ayuhugetmö, Noagö mötnaripŋan nam köl waŋgiiga Anutugö jeŋe solanŋi akingö kalemŋi mi buŋa qem aŋguyök. Ambazip Anutu möt narim waŋgiinga keunini jim teköi solanimakzini, Noanöŋ mönö miaŋgö dop solanŋi ahök. Mewö.
Abraham Sara yetkö mötnaripŋiri
* Jen 12.1-5Anutunöŋ Abraham gölme yaŋgö buŋa akŋapkö jiyöhi, mönö miaŋgöreŋ anmapkö oholök. Oholi mötnaripŋan nam köl waŋgiiga keu mi tem kölök. Denikeaŋgöreŋ anda aŋgotpawak mi qahö mörökmö, mi töndup nanŋi gölmeŋi mosöta anök.
* Jen 35.27Anda Anutunöŋ gölme yaŋgö buŋa akŋapkö jim jöhöi ahöyöhi, mönö miaŋgöreŋ aŋgorök. Aŋgota kian aka ambazip ahakmemeŋini qahö mörökmö, mötnaripŋan nam köl waŋgiyö-haŋgöra mönö töndup opo koumŋi kuŋguba ali miaŋgöreŋ ahöba malget. Isimoröŋi Aisak Jeikob yetkön mewöyök Anutunöŋ gölme eŋgimapkö jöhöjöhö keuŋi miyök buŋa qem aŋguba gölme miaŋgöreŋ toroqeba opo koumŋini kuŋguba ala ahöba malget. 10 Suep siti tandöŋan qahö gisahömawi, Abrahamnöŋ mi ekŋamgö mamböta malök. Anutunöŋ siti miaŋgö areŋi ala imutŋi memba miri tandöŋini esiba meiga pöwöwöm köhöikŋi ahöm öŋgömawi, mönö miaŋgöreŋ aŋgotmamgö al mamböta opo koumnöŋ malök.
11  * Jen 18.11-14; 21.2Mewö mala lök azi namŋi aiga mötnaripŋan nam köl waŋgiiga köhöiba iwi ahök. Abrahamgö anömŋi Sara yaŋön köpin malökmö, mi töndup gölöm ala morö meyök. Anutunöŋ Abrahamgö könagesöŋi ketaŋi akŋapkö keu jöhöm waŋgiyöhi, yaŋgöra aka keuŋan ölŋambuk akŋapkö möt nariba malök. Mötnaripŋi miaŋön mönö nam köl waŋgiiga nahönŋa asuhui ehök. 12  * Jen 15.5; 22.17; 32.12Azi mohot miaŋgö mötnaripŋan nam köl waŋgiiga lök kömukömugö dop ahökmö, mi töndup yaŋgöreŋök könagesö keta bölökŋi asuhuget. Seŋgelau suepnöŋ asarigetka jaŋgöŋini oyoŋbingö osizini, me sak köwet jitŋe ahözei, gwölönarökurupŋan mönö miaŋgö dop sehiba asuhuget.
Ambazip kewöŋan Suep mirigöra awöweŋgöba malget:
13  * Jen 23.4; 1 Hist 29.15; Sum 39.12Ambazip kösohotŋini lök jizini, mi körek uruŋini meleŋda Anutu möt narim waŋgiba mala kömuget. Anutunöŋ gölme eŋgimapkö keu jöhöm eŋgii malgetmö, gölme miaŋgöreŋ qahö aŋgotket. Mewö qahöpmö, gölmeŋini mi köröwen kinda uba eka waikŋi memba söŋgaiget. Eka öne söŋgaiba kewö jim miwikŋaiba jiget, “Gölmenöŋ mönö kiana aka qandak maljin.” 14 Ambazip nanŋine miri gölmeŋine aŋgotpingö jaram timakzei, yeŋön mönö keu mewö jimakze. 15 Gölme mosötkeri, miaŋgö mötmöriba keuŋi jibeak ewö, yeŋön mönö ölöp liliŋgöba miaŋgöreŋ angetka uruŋinan teköbawak.
16 Mönö ölöp liliŋgöbeakmö, yeŋön miaŋgöra qahö mötmöriba malget. Miaŋgöra qahöpmö, kantri qainŋi kun Suepnöŋ ahözawi, mönö miaŋgöreŋ aŋgotpingö awöweŋgöba malget. Anutunöŋ yeŋgöra siti kun meiga ahözawi, miaŋgöra qetŋi “Nanine Anutu!” qetketka mi möta söŋgaiba yeŋgöra aka gamu kun qahö mörakza.
Abraham, Aisak, Jeikob, Josef yeŋgö mötnaripŋini
17  * Jen 22.1-14Anutunöŋ Abraham esapesapnöŋ al waŋgiiga mötnaripŋan nam köl waŋgiiga Aisak Anutu kalema waŋgiyök. Anutunöŋ Aisaköra gölme waŋgimamgö jiiga Abrahamnöŋ jöhöjöhö keu mi buŋa qem aŋguyökmö, töndup nahönŋi mohok-kun mi mosöta miaŋön jöwöwöl ohomamgö ahök. 18  * Jen 21.12Anutunöŋ Abrahamgöra keu kewö jii mörök, “Aisaknöŋ mönö gwölönarökurupki nam köl eŋgiiga asuhuba göhö qetki bisiba malme.” Keu mi mörökmö, töndup nahönŋi altanöŋ ala mosörök. 19 Mosöta kewö kewöta mötmöriyök, “Kömumapmö, Anutunöŋ ölöp köhöiba mem gulii kömupnöhök wahötma.” Söpsöp keu mewö jiyöhi, miaŋgö dop nahönŋan dumŋe kunbuk kömupnöhök ewö wahöri waŋgirök.
20  * Jen 27.27-29, 39-40Mötnaripŋan Aisak nam köl waŋgiiga nahönyahötŋi Jeikob aka Iso (Esau) mi kötuetköm etkiyök. Anutugö kötumötuetŋi miaŋön mönö nalö könaŋgepŋe mewöyök dop köl etkii qakŋire öŋgömakŋapköra köuluköyök.
21  * Jen 47.31–48.20Jeikobnöŋ kömumamgö ahöhi, nalö miaŋgöreŋ mötnaripŋan nam köl waŋgiiga nahönŋi Josefgö nahönyahötŋi yahöt mi kötuetköm etkiba öröpŋaŋgö kitipŋe nariba Anutu waikŋi memba möpöseiyök.
22  * Jen 50.24-25; Eks 13.19Josefgö kömupŋan dopdowiyöhi, nalö miaŋgöreŋ möt-naripŋan nam köl waŋgiiga Israel könagesö Ijipt mosöta kageri, miaŋgö kösohotŋi mi jim guliba jiyök. Mewö jiba könaŋgep qamötŋi denike löm kölmegö keuŋi mi jim kutum eŋgiyök. Mewö.
Mosesgö mötnaripŋi
23  * Eks 2.2; 1.22Mötnaripŋiran Mosesgö iwinamŋi nam köl etkiiga Mosesnöŋ asuhuyöhi, i nalö miaŋgöreŋök könahiba köiŋ karöbutkö dop asambörohot. Morö mi eksihimŋambuk tandökŋi kun ahöhi, mi eka kiŋ kembugö jimkutukutuŋi oŋgitpitpuköra keŋgötŋiri qahö möta moröŋiri asamböta galöm kölohot.
24  * Eks 2.10-12Mosesnöŋ qariiga qetŋi farao kiŋ böratŋaŋgö nahönŋi qetketka mötnaripŋan nam köl waŋgiiga qet mi bisimamgö tököba farao kiŋgö miriŋi mosöta angaiyök. 25 Ölöp toroqeba Ijipt yembuk siŋgisöndokö sösöŋgaiŋi miwikŋaiba mi nalö töröpŋi laŋ söŋgaibawakmö, malmalŋi mi andö qeyök. Mi andö qeba Anutugö urumeleŋ könagesö yembuk toroqei kahasililiŋ ak eŋgigetka mi mohotŋe möta aum-möribingö möri öŋgöŋgöŋi ahök. 26 Anutunöŋ töwa waŋgimapköreŋ göröken uba kin köhöiyök. Miaŋgöra Ijipt yeŋön guli dötnamŋinambuk aka siyoŋsayoŋi qahö malgeri, miaŋgö möri yuai eretŋi ahök. Miaŋön yuai eretŋi aiga andö qeba Amötqeqe Toŋambuk toroqeiga yaŋgöra aka mepaqepaik ak waŋgiba malgetmö, mi möri töndup ölŋi aka öŋgöŋgöŋi ahök.
27 Mötnaripŋan Moses nam köl waŋgiiga Ijipt kiŋ kembuŋinaŋgö irimŋi seholibapuköra keŋgötŋi qahö möta kantriŋi mosöta kayök. Anutu ehekŋi qahö mi ehekö tandök mötmörim waŋgiba malöhi, miaŋgöra mönö kapaŋ köla kin köhöiyök. 28  * Eks 12.21-30Mötnaripŋan nam köl waŋgiiga ak-kömukömu kendon* Anutugö garatanöŋ Israel ambazip eŋgehoriba eŋgoŋgiröhi, miaŋgö kendonŋi mi nanine keunöŋ ak-kömukömu kendon jiinga Nei keunöŋ Pasowa jize. ala miaŋgö areŋi jim kutum eŋgiiga söŋgaiba tatket. Kömupkö garatanöŋ Ijipt uruŋe nahönŋini mutukŋi eŋgugetka Israel yeŋgö nahönurupŋinan kömumbepuköra mönö jim kutum eŋgiiga naŋguŋine sep miriget.
29  * Eks 14.21-31Mötnaripŋinan Israel ambazip nam köl eŋgiiga Köwet Pisikŋi mi gölme örönŋe anangö dop kutuba kaget. Ijipt yarö azi yeŋön mi kutubingö esapkögetmö, mönö onöŋ nemulahöba ayuhuget.
Rahab aka mötnaripkö ambazip ipŋi tosatŋi
30  * Jos 6.12-21Mötnaripŋinan Israel könagesö nam köl eŋgiiga Jeriko taonöŋ kaba kiripo selŋi silim 7:gö dop liliköba mohotŋe anda kagetka kiripo selŋi selŋi köhöikŋan mönö gororoŋgöba etket. 31  * Jos 2.1-21; 6.22-25Mötnaripŋan köna ketaŋi ambi Rahab nam köl waŋgiiga kewö aiga Anutunöŋ ehoriyök: Israel jitŋememe yetkön gölme ek miwikŋaibitköra ölöŋ kayohotka ala aka köl öröm etkiyök. Anutunöŋ mi eka könaŋgep yaŋgiseŋ ambazip eŋgui ayuhugetka Rahab ehorii yembuk mohotŋe qahö kömuyök. Mewö.
32  * Kemb 6.11–8.32; 4.6–5.31; 13.2–16.31; 11.1–12.7; 1 Sml 16.1; 1 Kiŋ 2.11; 1 Sml 1.1–25.1Wani keuya kunbuk toroqeba jibileŋak? Gideon, Barak, Samson, Jefta, Deiwid, Samuel aka kezapqetok ambazip tosatŋi yeŋgö kösohotŋini toroqeba jibileŋak ewö, nöŋgö nalönan mönö qahö dop kölbawak. 33  * Dan 6.1-27Mötnaripŋinan tosatŋi nam köl eŋgiiga jakömbuak tohoŋi tohoŋi tulumgöba memba ambazip mindiŋgöm eŋgigetka ahakmeme diŋdiŋi wuataŋgöba malget. Anutunöŋ yuai neŋgimapkö keu jöhöi ahözawi, gwötpukŋan keu miaŋgö dop köuluköba möt narigetka ölŋi asuhui meget. Tosatŋan laion sömbup sutŋine köuluköba möt narigetka Anutunöŋ laion numbuŋini jöhöyök.
34  * Dan 3.1-30Tosatŋan könöp bölam uruŋe köuluköba möt narigetka Anutunöŋ könöp ösumŋi qömbököiga qahö eŋgohoyök. Tosatŋi bimgö sou ketaŋi miaŋön eŋgubingö aketka Anutunöŋ yeŋgö souŋini jitŋi jöhöiga kök alget. Gwötpukŋan lölöwöröŋi aka köuluköba möt narigetka Anutunöŋ ösum eŋgiiga köhöiget. Tosatŋan bim qeba köuluköba möt narigetka Anutunöŋ kuk eŋgiiga suahö köhöikŋi aket. Kian yeŋgö yarö kambuŋinan kagetka tosatŋan köuluköba möt nariba mewö mönö eŋguataŋgögetka unjurata anget.
35  * 1 Kiŋ 17.17-24; 2 Kiŋ 4.25-37Ambi tosatŋan kitipŋinan kömui köuluköba möt narigetka Anutunöŋ mem gulim waŋgii kömupnöhök wahöriga kunbuk toroqeba aitoŋgöget. Ambazip tosatŋan kömup andöŋe oyaeŋkoyaeŋ öŋgöŋgöŋi miwikŋaibingöra möta kapaŋ köla kinget. Mewö kingetka ihileknöŋ eŋguba kahasililiŋ könaŋi könaŋi ak eŋgiba kewö jii mötket, “Anutu qaŋ kölnöŋga zilaŋ pösat gihibin.” Mewö jii mötketmö, yeŋön mi tökögetka toroqeba jaŋgauraŋga mem eŋgiba malget. 36  * 1 Kiŋ 22.26-27; 2 Hist 18.25-26; Jer 20.2; 37.15; 38.6Tosatŋan Anutu möt narigetka mepaqepaik aka ihilek wahiŋambuknöŋ eŋgugetka sihimbölö könaŋi könaŋi miwikŋaiba malget. Toroqeba tosatŋi gwaröhöba kösö miriŋi miriŋi miaŋgöreŋ al eŋgiget malget.
37  * 2 Hist 24.21Tosatŋi kötnöŋ eŋgugetka kömuget. Tosatŋi segenöŋ mitim eŋgigetka yahöt aket. Tosatŋi bimgö sou ketaŋi miaŋön eŋgugetka kömuget. Tosatŋan lama sileŋi aka meme (noniŋ) sileŋi miaŋön opo ewö löŋgöta laŋ anda liliköget. Mewö wanapŋi töhön aketka sesewerowero aka kahasililiŋ laŋ mem eŋgigetka malget. 38 Suepkö aködamunŋinambuk aka gölmegö ahakmeme bölöŋaŋ-göra mötketka qahö dop köl eŋgiiga miaŋgöreŋ qahö toroqeget. Qahö toroqeba laŋ liliköba gölme qararaŋkölkölŋe anda kaba kunduŋi kunduŋi öŋgöba eta baŋet me gölme titiŋgit uruŋe ahöba malget. Mewö.
39 Ambazip kösohotŋini jizali, körek mi mötnaripŋinan nam köl eŋgiiga uruŋini meleŋgetka Anutunöŋ eŋgehi dop köliga jim ölöwak eŋgiiga malget. Mewö malgetmö, mi töndup Anutunöŋ oyaeŋkoyaeŋ qainŋi kun neŋgimapkö keu jöhöi ahözawi, miaŋgöreŋ yeŋgöreŋök kunöŋ kun mönö qahö aŋgorök. Qahö! 40 Anutunöŋ i nanŋinök qahöpmö, mönö nembuk mohotŋe aködamuninambuk ak teköbingöra mötza. Mewö möta miaŋgöra oyaeŋkoyaeŋ qainŋi kun neŋgii miwikŋaibingö keu areŋi ali ahöza. Mewö.

*11:3: Jen 1.1; Sum 33.6, 9; Jon 1.3

*11:4: Jen 4.3-10

*11:5: Jen 5.21-24

*11:7: Jen 6.13-22

*11:8: Jen 12.1-5

*11:9: Jen 35.27

*11:11: Jen 18.11-14; 21.2

*11:12: Jen 15.5; 22.17; 32.12

*11:13: Jen 23.4; 1 Hist 29.15; Sum 39.12

*11:17: Jen 22.1-14

*11:18: Jen 21.12

*11:20: Jen 27.27-29, 39-40

*11:21: Jen 47.3148.20

*11:22: Jen 50.24-25; Eks 13.19

*11:23: Eks 2.2; 1.22

*11:24: Eks 2.10-12

*11:28: Eks 12.21-30

*11:28: Anutugö garatanöŋ Israel ambazip eŋgehoriba eŋgoŋgiröhi, miaŋgö kendonŋi mi nanine keunöŋ ak-kömukömu kendon jiinga Nei keunöŋ Pasowa jize.

*11:29: Eks 14.21-31

*11:30: Jos 6.12-21

*11:31: Jos 2.1-21; 6.22-25

*11:32: Kemb 6.11–8.32; 4.6–5.31; 13.2–16.31; 11.1–12.7; 1 Sml 16.1; 1 Kiŋ 2.11; 1 Sml 1.1–25.1

*11:33: Dan 6.1-27

*11:34: Dan 3.1-30

*11:35: 1 Kiŋ 17.17-24; 2 Kiŋ 4.25-37

*11:36: 1 Kiŋ 22.26-27; 2 Hist 18.25-26; Jer 20.2; 37.15; 38.6

*11:37: 2 Hist 24.21