7
E Stepan i Vara
Muri a prister dagi i nanea e Stepan, “A ngava ni padi virihi ioe vona, i muholi?”
* Vuh 11:31; 12:1Lakea e Stepan i koli i ta maea, “Mua o huriki a turagu mai, e tata mai, mu longo valai nau! A Vure na nipara dagi i luve na gare ne hita, e Abraham, na tahuna i made o Mesapotamia. I uka ma i made ma o Haran. A Vure i luve vona, i ta maea, ‘O pea a robo vomu, e huriki a viri vomu, o vano o lakea na robo ga vakasiri ioe vona.’
* Vuh 11:31–12:5“I mavonga, e Abraham i pea a robo ne huriki a Kaldia, i vano i made o Haran. Muri ne tamane Abraham i mate, a Vure i tuli talea o Haran, i tuli vilia koea na malala iea, ra mu made vona ngane. * Vuh 12:7; 15:18; 17:8Pali a Vure i uka ma i habia ne Abraham tara tabekena malala ge ne vona. Na tahuna iea, e Abraham i uka e tuna. Pali a Vure i ta muholi vona ge habia vona, turana e huriki a hamona a malala iea. * Vuh 15:13-14; Nim 12:40A Vure i taki tabua ne huriki a hamona bara ria a mosi na robo ne huriki ranga. E huriki nga bara ri vakavora e huriki a hamone Abraham, bara ri vakamadihi ria na pida i 400. * Nim 3:12Pali a Vure i ta maea, ‘Iau ga vakamadihi e huriki a kabu ri vakavora e huriki a hamomu. Muri ri gi pagitala vona a robo iea, ri gi valai, ri gi kavurike iau koea na malala iea.’ * Vuh 17:9-14; 21:4Muri i habia ne Abraham a ngava dagi na ni pala a kulina viri.* A naro ni vapala a kuli, a Vure i taki e huriki a Israel ri gi rata, ga kilakila ne ria e huriki a ngate na Vure. E Abraham i vakabelea ngane e Isak, lakea i palea a kulina muri na parava i polotolu. E Isak i vakabelea e Iakop. E Iakop i vakabele e huriki a gare ne hita ala ravulu a polona i rua.
* Vuh 37:11,28; 39:2,21-23“E huriki a gare ne hita nga ri tepua e tarine ria, e Iosep, lakea ri habia ne huriki a Egipto, ri konea ge ia a vora ne ria. Pali a Vure i made turana, 10  * Vuh 41:37-44i korimulea na nimadihi lobo i bele vona. I habia ne Iosep a lohokanga dagi, i ratea e Parao, a hariki o Egipto, i matakilaka vona. Muri a hariki i ru ia ge matakaria a tanga e Egipto turana maki lobo vona.
11  * Vuh 41:54; 42:1-2“Muri a pago i bele, i ratapile e huriki a Egipto, e huriki a Kenan, ri vitolo. E huriki a gare ne hita ranga ri bala a maki ni kani. 12 Na tahuna e Iakop i longo i tahoka a vit o Egipto, i rudu e huriki a gare ne hita, ri lokovonga, ri bole a maki ni kani, ri hamule. 13  * Vuh 45:1-4,16Na tahuna ri lokovonga tabu e Iosep i vakasiri ia ne huriki a turana mai, ia e rei muholi. Ngane e Parao i lohoka vona e huriki a kabukabu ne Iosep. 14  * Vuh 45:9-11; 46:27Muri e Iosep i talo rike a ngava ne tamana e Iakop, turana e huriki a kabukabu vona ala ravulu polorua a polona i lima, ri gi valai vona. 15  * Vuh 46:1-7; 49:33Lakea e Iakop i puru o Egipto, i mate vonga. E huriki e tuna, re huriki a gare ne hita, ria ranga ri mate vonga. 16  * Vuh 23:2-20; 33:19; Ios 24:32Lakea a podane ria ni kaloho mule valai o Sekem, ni ru na babe na malala dagi e Abraham i konea ne huriki e tune Hamor.
17  * Nim 1:7-8“A parava a Vure i ta muholi vona ne Abraham ta ge bele, ngane i valai tabukoi. E huriki a viri ne hita vonga o Egipto ri bele kupo hateka. 18 Muri a hariki tara i matakari na robo e Egipto, i uka ma i lohoka ne Iosep. 19  * Nim 1:11-22A hariki iea, i tami e huriki a viri ne hita, i rata hale ria. I vakuku ria ri gi vuroki na naru e huriki a koma karaba, ri gi mate.
20  * Nim 2:2“Na tahuna iea, e Moses ni poda. I mata kamumu hateka na matana Vure. Na keva i tolu e tamana e kinana ru matakaria. 21  * Nim 2:3-10Muri ru ru polovavoa, lakea e tune Parao a ngatavine i bolea, i paua ge tuna. 22 E Moses ni tovo kamumu na lohokanga lobo ne Egipto. I moro hateka na nita, na leho vona.
23 “Na tahuna e Moses i tahoka a pida i ravulu va, i vano i gosi e huriki a kabu vona, a Israel. 24  * Nim 2:11-15I masia tara ne ria i ubia a bakovi o Egipto, lakea i koria a bakovi iea, i rabalakia a bakovi o Egipto. 25 E Moses i pahaluhoi ta e huriki a viri vona bara ri matakilaka vona a Vure i rudua ge korimule ria, pali i uka ma ri matakilaka vona. 26 Na parava muri e Moses i bele tabu ne ria. I matai a bakovi o Israel ala rua ru vaubi. Lakea i nugu kari rua, i ta maea, ‘Muru longo valai, ra marua, marua a kabu i taku, i navai muru ngaru ni varabalaki?’
27 “Lakea a viri i rata tuharea e turana i kope lakea na gaga e Moses, i koli, i ta maea, ‘E rei i ru ioe go matakari, go pelekado mia? 28  * Nim 2:14I navai, o ngaru ni ubi mate iau ge manga a hini o ubi mate a bakovi o Egipto ravi?’ 29  * Nim 2:21-22; 18:3-4Na tahuna e Moses i longoa a ngava iea, i ha lakea o Midian i made manga mosi vonga. Muri i parangi, i tahoka e tuna bakovi ala rua.
30  * Nim 3:1-10“Muri na pida i ravulu va, a agelo i bele ne Moses na malala golea, tabukoi na lolo e Sinai. A agelo iea i made pololilo na hubena kanono i hube langa na kai kiroko tara. 31 Na tahuna e Moses i masia a hubena kanono, i turutu vona. Na tahuna i lokovonga tabukoi vona, ge matai kamumua, i longoa a lohone Bakovi Dagi i ta maea, 32 ‘Iau a Vure ne huriki a gare vomu, a Vure ne Abraham, ne Isak, ne Iakop.’ E Moses i mangenge, i vakulu a tagana, i mangenge ni mata rike.
33 “Muri e Bakovi Dagi i takia, ‘O kali tala a vahapolo vomu, a vuhuna iau a made koea na malala o pesi vona. 34 Muholi hateka iau a masia a nimadihi i bole e huriki a ngate nau ri made o Egipto. A longoa a nidedo ne ria. Ngane a puru valai ga korimule ria. Ngane o valai, ga rudu hamule ioe lakea o Egipto.’
35  * Nim 2:14“Muga e huriki a Israel ri koi vona e Moses, ri ta maea, ‘E rei i ru ioe go matakari, go pelekado mia?’ Pali e Moses kunana a viri a Vure i rudua ge matakari, ge korimule e huriki a Israel. A Vure i vulakia e Moses na tahuna a agelo i bele vona na hubena kanono na kai kiroko. 36  * Nim 7:3; 14:21; Gi 14:33E Moses i tuli tala ria o Egipto, i rata a maka maki ni turutu vona, a nivakasiri i kupo na robo e Egipto, na Dari Vururu, na malala golea na pida i ravulu va. 37  * Vin 18:15Ia kunana ra viri i taki e huriki a Israel, i ta maea, ‘A Vure bara i vulakia tara ne mua, ge ia a propet manga iau.’ 38  * Nim 19:3Ia kunana a viri i made turana e huriki a kabu ne Israel na malala i ngeki. Ia kunana a agelo i ta turana, i habi vona a ngava na nimahuri meli na lolo e Sinai, lakea i habi poloa ne hita.
39 “Pali e huriki a gare ne hita ri marikoi ni longo mai ia. Ri lohopilea, ri ngaru ni hamule lakea o Egipto. 40  * Nim 32:1Ri takia e Aron, ‘O rata ranga vure ne hita ri gi muga ne hita. I uka ma si lohoka vona e Moses, ra viri i tuli tala hita o Egipto, i loko vai!’ 41  * Nim 32:2-6Muri ri pipia tara hanuna tuna bulmakau ga vure ne ria. Ri bole valai vona a maka nihabi, ri ratea a habu dagi, ri kavurikea a maki ri ratea na limane ria. 42  * Amo 5:25-27Pali a Vure i mata here ne ria, i mata taro ria, ri gi kavurike a maka hada, a keva, a haro. I mavonga, i bele muholi a nita ni here puru hosi na puhu na raukea ne huriki a propet:
‘Mua o huriki a Israel!
Na tahuna mu made na malala i ngeki na pida i ravulu va,
mu rabalaki a maka sipsip a bulmakau, mu rata a nihabi. Pali i uka ma mu habi nau.
43 Mu habi na vure e Molok.
Mu habi tabu na hanuna hada na vure ne mua e Repan.
A vure nga mu rata na limane mua, ta mu gu kavurike rua.
Ngane mu rata mavonga, bara tono tala mua vona a malala ne mua.
Bara mu vano, mu made manga mosi na malala mule lokovonga ne Babilon.’
44 “E huriki a gare ne hita ri tahoka a Kape na Ngava Dagi na tahuna ri laho lae na tabeke i ngeki. A kape iea, ri haea muri mai a nitana Vure i taki polo ne Moses. 45  * Ios 3:14-17Muri e huriki e tune ria ri bole vilia na tahuna e Iosua i muga ne ria, ri bole polo a malala ne huriki a kabu ranga. E huriki a kabu nga, a Vure i lili tala ria. Ri vakapesia koea a kape, i valai i harena na tahuna e Davit a hariki i matakari o Israel. 46  * 2Sam 7:1-16E Davit, a Vure i ngarua. Lakea i takia a Vure i ngaru ni gi hae a roho na Vure ne Iakop. 47  * 1Ki 6:1-38Pali a roho iea, e Davit i uka ma i haea. E tuna, e Solomon a viri i haea.
48 “Pali a Vure Meli Liu i uka ma i made na roho ni hae. I manga a ngava a propet tara i takia hosi,
49  * Ais 66:1-2‘E Bakovi Dagi i ta maea,
“A hunu a gula-hariki nau,
A malala a murina vahagu.
I uka tara roho mu gu haea ge kamumu ga made vona.
Ra iau, a ngaru a hini ga malo vona?
50 Iau a ratarike a maki lobo nga.” ’ ”
51  * Ais 63:10Lakea e Stepan i ta maea, “Mu putu ngingi! A hatene mua, a talingane mua i robo manga e huriki i uka ma ri lohoka na Vure! Mu manga e huriki a gare ne mua hosi, mu gegea a Hanu Kiripiripi! 52  * Mat 23:31E huriki a gare ne mua ri vakamadihi lobo e huriki a propet hosi. Ri rabalaki e huriki a propet ri ta muga vona a Bakovi Malamala ta ge valai. I valai pali, pali mua mu habia na limane huriki a pile vona, mu rabalakia. 53 Ra mua, e huriki a agelo ri habi ne mua a vinara na Vure, pali i uka ma mu ramaia. Mua kunana mu rabalakia.”
E Stepan Ni Padi Mate
54 Na tahuna ri longo a ngavane Stepan, i madihi a hatene ria, ri karatata a ngine ria. 55  * Sng 110:1Pali e Stepan, a Hanu Kiripiripi i vakatorea, i mata rike na hunu i masia a bagetuanga na Vure. I masia e Isu i pesi tabukoi na Vure, na limana a kanena. 56  * Kol 3:1Lakea i ta maea, “Mu mata sike! A masia a Hunu i mata ka! A Tuna Bakovi i pesi tabukoi na Vure, na limana a kanena.”
57 Na tahuna ri longoa a ngavane Stepan, ri magulu rike taku ri nugu kari a talingane ria, ri nunu lokovonga vona, 58 ri turari talea na tanga dagi, ri padimatea na kedo. E huriki ri padi virihia na ngava ri kali tala a maka varakia ne ria, ri ru na vahana riau tara ni gale e Saulus, ge matakari.
59 Na tahuna ri padia na kedo e Stepan, i vasileki, i ta maea, “Isu a Bakovi Dagi, o bolea a hanugu.” 60  * Luk 23:34Muri i turume puru i gale dagi hateka, “Bakovi Dagi, naha ni luhoi a naro hale ne ria.” Muri i mate.

*7:2: Vuh 11:31; 12:1

*7:4: Vuh 11:3112:5

*7:5: Vuh 12:7; 15:18; 17:8

*7:6: Vuh 15:13-14; Nim 12:40

*7:7: Nim 3:12

*7:8: Vuh 17:9-14; 21:4

*7:8: A naro ni vapala a kuli, a Vure i taki e huriki a Israel ri gi rata, ga kilakila ne ria e huriki a ngate na Vure.

*7:9: Vuh 37:11,28; 39:2,21-23

*7:10: Vuh 41:37-44

*7:11: Vuh 41:54; 42:1-2

*7:13: Vuh 45:1-4,16

*7:14: Vuh 45:9-11; 46:27

*7:15: Vuh 46:1-7; 49:33

*7:16: Vuh 23:2-20; 33:19; Ios 24:32

*7:17: Nim 1:7-8

*7:19: Nim 1:11-22

*7:20: Nim 2:2

*7:21: Nim 2:3-10

*7:24: Nim 2:11-15

*7:28: Nim 2:14

*7:29: Nim 2:21-22; 18:3-4

*7:30: Nim 3:1-10

*7:35: Nim 2:14

*7:36: Nim 7:3; 14:21; Gi 14:33

*7:37: Vin 18:15

*7:38: Nim 19:3

*7:40: Nim 32:1

*7:41: Nim 32:2-6

*7:42: Amo 5:25-27

*7:45: Ios 3:14-17

*7:46: 2Sam 7:1-16

*7:47: 1Ki 6:1-38

*7:49: Ais 66:1-2

*7:51: Ais 63:10

*7:52: Mat 23:31

*7:55: Sng 110:1

*7:56: Kol 3:1

*7:60: Luk 23:34