4
4:1-7 Olio Yembo Kendemandema Mele Molorumulu Nalo Kinié Pulu Yemonga Ambolangoma Molopo, Yunge Monge Melema Limolo Yemboma Molemolomonga Ungu Te (3:26-4:7 pali kanani.)
1 ⸤Ambolangoma kinie monge melema linge yemboma kinie⸥ akumendo nimbo nikirumu isipe: Kango tene yunge lapanga monge melema sike limo, nalo ou yu kanga kinie lapanga kongono kendemande yembo te mele molemo. Lapanga melema pali sike yunge, nalo yu kango kangamo mindi molemo kinie naa limo. 2 Lapane ‘pe yu monge melema lipili.’ nimbe, nimbe panjilimo walemo ou wendo naa opili “Kangomo kinie melema kinie nokopili.” nimbe mako tolemo yembomanga ungume mindi pilipe molemo. 3 Olio aku sipela. Olio ambolango kangama molorumulu kinie ungu manemane mindi*akumunge pulumundu kerepale ningu ungu pulu lupe lupe mare nilimele. Nalo 3:21-4:7 lipu tere lepo pilipulie ‘Mosisini ungu mane sirimumendo nirimunje.’ nimbu aku sipu ya torumulu. ‘Nanga kendemandema.’ nimbe olio nokopa, kangimene ulu pulume temolo mele mane sirimu.
4 Nalo Pulu Yemone ou yuyu konopumuni pilipe mako torumu walemo wendo orumu kinie yuni yunge Malo lipe mana mundorumu akumu ⸤Mosisini⸥ ungu mane sirimumene nokorumu yembo talapena†Isirele yemboma. Akumundu ‘Juda yemboma’ niringila kanumu. suku ambo tene‡Isirele ambo te. merimu. 5 ‘⸤Mosisini⸥ ungu mane sirimumene nokolemo yembo kanume altopa naa nokopili. Eno we molko, ⸤Mosisini⸥ ungu mane sirimume kapola naa pilku liku telemelemonga mindili nongo kolonge aulkena wendo ongo, nanga ⸤ambolango⸥ ma molko nanga monge melema liengi.’ nimbe yuni yunge Malo§bokumunge alsena anjokondo “31.3. pikinini bilong God”, “32.3. Pikinini Bilong God”. ‘Enonga nimbe ⸤yunge mememo ondo lepa⸥ kolo wangopa kolondopili.’ nimbe mana maniendo lipe mundorumu. ‘Malone olionga nimbe tendemba ulumuni olio kapola molomolo aulkemo akisindepili.’ nimbe*bokumunge alsena anjokondo “21.1. kisim bek”. yu olio mana yemboma molemolona lipe mundorumu.
6 Pe Pulu Yemonga ambolangoma molemolo-na yuni yunge Malonga Minimu olionga konopumenga suku ⸤‘Molopili.’ nimbe⸥ lipe mundundorumu. Aku Minimu Pulu Yemondo “Tata. Nanga Lapa.”†Giriki ungune ungu talo “Apa” kinie “Tata” kinie molemo, nalo “Apa” akumu Ipuru ungu, akumunge pulumu Tatala. nilimo Minimu. ⸤Pe olionga konopumenga molopa “Tata; nanga Lapa.” nilimo kinie, pilipulie ‘Olio yunge ambolangoma.’ nimbu pilimolo.⸥ 7 Pulu Yemone aku terimu kulu kinié melemane ou eno nokorumu kinie kanu melemanga kendemandema moloringi mele naa molemele; Pulu Yemonga ambolangoma molemele. Pe yunge ambolangoma molemele-na yuni “Nanga nosilio melema eno pe monge melema liengi simbo.” nirimu.‡bokumunge alsena anjokondo “31.3. pikinini bilong God”.
4:8-20 Pollone Gallesia Yemboma Kondo Kolopa Konopu Awisili Lipe Mundorumu Ungu Te
8 Ou Pulu Yemo naa pilku yunge yemboma naa molkolie niringimuni, Pulu Yemo naa molorumu we melema ‘olionga pulu yema’ ningu liku anjiku popo toringi melemanga kendemande kongono paa mindili siku tenderingi. 9 Nalo kinié Pulu Yemo pilku imbi siku yunge yemboma molemele. Nalo sike akumu molo. Nane isipu niembo: Pulu Yemone nimbendo: “Eno na pilku imbi siku nanga yemboma molangi.” nirimu. Aku liemo kinié ⸤aku siku⸥ molemele mele nambemune munduku siye kolko bulu siku, enge naa peli ungu manema,§inie yakondo 4:3. nambemune altoko pilku molemeleye? ‘Kanu ulumene olio altopa nokopili. Olio kanu ulumenga kendemande tendeli yemboma altopo molomolo kinie papu.’ ningu pilimeleye? 10 Juda yembomane koro tenga tenga wale tenga koro molonge walema kinie, oli kondenga ke tomba walema kinie, ponie kondenga wendo ombá walema kinie, langi nou lemba kinie pulu polko sukundu linge walema kinie, kanu walema wendo ombá kinie ulu mare pilku tenge mele Pulu Yemone ⸤Mosisi nimbe sirimu kinie pilipelie Isirele yemboma ungu mane sirimumunge pilku liku telemele⸥ mele ⸤eno Kirasinge Gallesia yemboma ‘Pulu Yemone olio kanopa peanga kanopili.’ ningu⸥ pilku liku telemele. 11 ⸤Aku siku telemelemonga⸥ ‘Nane eno mindili sipu mane sirindu mele we terindunje. Eno-kinie kongono terindumu we manie pumbe. Na eno mane sirindu ungume munduku siye kolko ou pilku teringi mele altoko pilku tenge kinie keri.’ nimbu na paa mini-wale mundukuru.
12 Angokeme, nane eno paa tondolo mundupu mawa tepolie, na ou ⸤Mosisini ungu mane sirimume mundupu siye kolopo⸥ eno Juda yembo naa molko yembo lupe moloringimene Mosisini ungu mane sirimume naa pilieringi mele molorundu kene kinié na ⸤Kirasinge ungumu pilipu⸥ molio mele eno aku siku pilku molangi.
⸤Na eno-kinie molorundu kinie⸥ enone na-kinie uluri teko naa kenjeringi. 13 Eno pilimele, na kuru te torumumunge ou kumbi lepo eno moloringine ombo temane peangamo topo sirindu. 14 Nanga kangimu enge naa nirimumunge eno umbune sirindu nalo enone na kanoko keri kanoko bulu naa siku, na munduku siye naa koloringi. Pulu Yemone angello te eno molemelena lipe mundulke kinie “Pea molamili ou.” nilimela mele, molo Kirasi Yesusi yu olka kinie “Pea molamili ou.” nilimela mele na aku siku “Pea molamili ou.” niringi. 15 Ou na-kinie konopu siku “Papu onu. Pea molamili ou.” niringi mele kinié nambe-elemoye? Nane paa sike nimbu sikiru: ‘Ou na eno kinie pea molorumulu kinie ⸤mele paa konopu lakoko mondoringi melema na silimela. Nanga mongo te keri lelkanje ‘Na lipu tapondamili.’ ningu⸥ enonga mongo te akuku na silimela.’ nimbu sikiru. 16 ⸤Aku liemo⸥ nane eno ungu sikema nimbu sikirumunge kinié na enonga opa puluemo molioye?
17 ‘Kanu ⸤ye Mosisini ungu mane sirimume pilku teangi.’ ningu mane silimele⸥ yemane*inie yakondo 2:4,12. “Olionga ungume paa piliengi!” ningu tondolo munduku mane silimele nalo aku telemele ulumu ‘Eno lipu tapondamili.’ ningu naa telemele. ‘Eno ⸤na kinie nanga angenupilime kinie⸥ tapu toko naa molangi.’ ningu pipi siku, ‘Eno-kinie mindi tapu toko molko enonga ungume mindi konopu kimbu siku pilku liku molangi.’ ningu aku siku tondolo munduku mane silimele. 18 Na eno-kinie naa molio kinie ye lupe marene ‘Eno lipu tapondamili.’ ningu tondolo munduku ‘Pulu liepili. Tapu topo molamili.’ nilimelanje papu. Ye marene aku siku ongo alieli telemelanje papu nalo ye marene ongo ‘Olionga ungume pilku liengi.’ ningu kolo toko tondolo mane silimele akumu keri. 19 Nanga konopu mondolio ambolangoma, amboma ambolango mengendo mindili nolemele mele ‘Eno Kirasi yu-mele molko yunge ungumu mindi pilku liku molangi.’ nimbu na aku sipu altopo mindili nokoro yemo molopolie, 20 ‘Na eno-kinie molopolie enonga kumbikerema kanopo ungume kerena sumbi sipu nimbu silkenje papu. ⸤Pepá mindi topo mundukurumu laye kapola molo.⸥’ nimbu molopo, ⸤enone kinié telemele mele pilipulie⸥ ‘Nane eno nambepo lipu tapondombonje.’ nimbu pilkirumunge eno paa kondo tepa umbune tekemo.
4:21-5:1 Eporayamonga Ambo Aka Kinie Seraselo
21 Eno ‘⸤Juda yembomanga⸥ ungu manemane†4,5 bokumunge alsena anjokondo “26. lo”. olio nokopili.’ nilimele yemboma, kanu ungu manemane nilimo mele eno naa pilimeleye? Na ningu sieme. 22 ⸤Pulu Yemonga⸥ bokumuni nimbendo: “Eporayamone kango talo merimu, te kongono we tendepa mele kaloli te naa lili kendemande ambomone merimu; te mindili te naa nomba we molorumu ambomone merimu.”‡Kendemande ambo Aka kinie Eporayamonga menu Seraselonga temanemo OuPuluPulu 16:15, 21:2; bokumunge alsena anjokondo “31.1. pikinini bilong Eporayamo”. nilimo. 23 Kendemande ambomone kango menderimumu ambolangoma melemele mele aku sipe we menderimu. Nalo we molorumu ambomone yunge kango menderimumu we naa menderimu. Pulu Yemone ‘Yuni kango te mendemba.’ nimbe, nimbe panjerimumunge kanu kangomo menderimu.§inie yakondo 3:16 pulu polopa nirimu. Romo 9:6-9, Ou Pulu Pulu 17:16-21, 18:10-14, 21:1-2, Ipuru 11:11 kananila.
24 Kanu amboselo Pulu Yemone ungu talo nimbe panjipe mi lierimuselo mele manda manjikulu, elone teringili uluselonga ungu iko te pelemo. ⸤Kendemande⸥ ambo Aka yu Pulu Yemone ungu te mulú Sainaine nimbe panjipe mi lierimu ungumu*Wendo Oringi 19:2, 20:1-17; bokumunge alsena anjokondo “22. kontrak” kananila. mele molemo. Kanu ungumu ⸤Pulu Yemone Mosisi sirimu⸥ muni kongono kendemande yembo molonge ambolangoma melemo. 25 Ambo Aka kinie kolea Arepia mulú Sainai polemoselonga ungu pulumu telumu. Kolea awili Jerusalleme molemele yemboma ⸤Mosisini ungu mane sirimumenga⸥ kongono kendemande tendeli yemboma mele molemelemonga Jerusalleme kinié lemo akumu mulú Sainai lierimu mele aku sipela lemo. ⸤Jerusalleme akumu akune molemele yembomanga anumu yu kongono kendemande tendeli ambo mele kanumu.⸥ 26 Nalo Jerusalleme te mulu koleana lemomonga yemboma mindili te naa nongo we molemele. Aku Jerusalleme olio ⸤Kirasinge yemboma⸥ nga anumu.†‘Isirele yemboma mindili sipe nokorumu ungu manema mulu Sainaine wendo orumu-ne mulu Sainai kinie kendemande ambo Aka kinie elonga ungu pulumu telumu.’ nirimu. Pe Jerusalleme moloringi yemboma kanu ungu manema mindili siku pilku teringimunge eno kepe kendemande yemboma mele moloringi, akumunge Pollone ‘Jerusalleme kepe Sainai kepe kendemande ambo Aka kepe, enonga ungu pulumu telumu.’ nirimu. Nalo kanu ungu manemane Kirasinge yemboma naa nokolemomonga eno mindili te naa nongo kapola we molemelemonga ‘eno mulu koleana molonge kolea Jerusalleme akumu we molorumu ambo Sera mele lemo.’ nirimu. 27 Aku nikirumunge pulumu ⸤Pulu Yemonga⸥ bokune molemo kanu ungumu isipe:
“Ambo waengonomo,
ambolango naa meleno ambomo, nu konopu siyo.
⸤Ambolango mengendo
konopu siku mindili nolemele mele
ambolango naa melenomonga⸥
mindili naa noleno ambomo,
nu konopu peanga pepili konana ningu
tondolo ru niyo.
Ambo waengonomone melemó ambolangoma paa awisili,
we ambomanga ambolangoma koltalo mele,
akumunge paa konopu siku aku teyo.”‡Aisaya 54:1.
ungumu aku sipe bokune molemo.
28 Angokeme, ⸤Pulu Yemone Eporayamondo⸥ “Wendo ombá.” nimbe, nimbe panjerimu mele akumu§inie yakondo 4:23* nilimo mele kanoko, 3:16,29, Romo 4:16-17 kananila. wendo ombándo ⸤Eporayamone yunge kango⸥ Aisake merimu, aku sipe mele, kinié eno ⸤Kirasinge yemboma⸥ kinie kepe ⸤Pulu Yemone “Wendo ombá.” nimbe,⸥ nimbe panjerimu ungumu wendo ombándo ⸤Pulu Yemonga⸥ ambolangoma molemelela.*akumu Pollone Giriki ungune paa ponjipe nirimu, pilipu sunduli mela monga sike nirimu ungu pulumu mele ya nimbe para sipe molemo. Jono 1:12-13, 3:3,7 kananila. 29 ⸤Eporayamonga kangoselo⸥ meringili kinie ambolango we melemele mele meringi kangomone ⸤Pulu Yemonga⸥ Minimunge tondolomone meringi kangomo tepa kenjipe mindili sirimu.†Kango Isimelene kango Aisake tepa kenjerimu temanemo Ou Pulu Pulu 21:9. Kinié aku sipela ⸤Mosisini ungu mane sirimumenga kendemande yembomane Kirasinge yemboma mindili siringi⸥.‡Lipe Mundorumu Yema 13:50, 14:2-5,19, Ou Tesallonaika 2:14-16. 30 Nalo kanu amboselo kinie elonga kangoselo kinie Pulu Yemonga bokumuni nambolka nilimoye? ⸤Isipe mele nilimo:⸥
‘⸤Pulu Yemone Eporayamondo nimbendo:⸥
“Kongono kendemande ambomonga malo kangomo kinie
we molemo ambomonga malo kangomo kinie
lapanga monge melema
moke teko paa naa liengili kene
kendemande ambomo kinie maloselo
kamu makorou.” ⸤nirimu⸥’.§Ou Pulu Pulu 21:10. Ungu pulu te Jono 8:35.
nimbe molemo kanumu. 31 Akumunge, angokeme, olio kendemande ambomonga ambolangoma naa molemolo; kakongono naa tepa we molorumu ambomonga ambolangoma molemolo.
*4:3: akumunge pulumundu kerepale ningu ungu pulu lupe lupe mare nilimele. Nalo 3:21-4:7 lipu tere lepo pilipulie ‘Mosisini ungu mane sirimumendo nirimunje.’ nimbu aku sipu ya torumulu.
†4:4: Isirele yemboma. Akumundu ‘Juda yemboma’ niringila kanumu.
‡4:4: Isirele ambo te.
§4:5: bokumunge alsena anjokondo “31.3. pikinini bilong God”, “32.3. Pikinini Bilong God”.
*4:5: bokumunge alsena anjokondo “21.1. kisim bek”.
†4:6: Giriki ungune ungu talo “Apa” kinie “Tata” kinie molemo, nalo “Apa” akumu Ipuru ungu, akumunge pulumu Tatala.
‡4:7: bokumunge alsena anjokondo “31.3. pikinini bilong God”.
§4:9: inie yakondo 4:3.
*4:17: inie yakondo 2:4,12.
†4:21: 4,5 bokumunge alsena anjokondo “26. lo”.
‡4:22: Kendemande ambo Aka kinie Eporayamonga menu Seraselonga temanemo OuPuluPulu 16:15, 21:2; bokumunge alsena anjokondo “31.1. pikinini bilong Eporayamo”.
§4:23: inie yakondo 3:16 pulu polopa nirimu. Romo 9:6-9, Ou Pulu Pulu 17:16-21, 18:10-14, 21:1-2, Ipuru 11:11 kananila.
*4:24: Wendo Oringi 19:2, 20:1-17; bokumunge alsena anjokondo “22. kontrak” kananila.
†4:26: ‘Isirele yemboma mindili sipe nokorumu ungu manema mulu Sainaine wendo orumu-ne mulu Sainai kinie kendemande ambo Aka kinie elonga ungu pulumu telumu.’ nirimu. Pe Jerusalleme moloringi yemboma kanu ungu manema mindili siku pilku teringimunge eno kepe kendemande yemboma mele moloringi, akumunge Pollone ‘Jerusalleme kepe Sainai kepe kendemande ambo Aka kepe, enonga ungu pulumu telumu.’ nirimu. Nalo kanu ungu manemane Kirasinge yemboma naa nokolemomonga eno mindili te naa nongo kapola we molemelemonga ‘eno mulu koleana molonge kolea Jerusalleme akumu we molorumu ambo Sera mele lemo.’ nirimu.
‡4:27: Aisaya 54:1.
§4:28: inie yakondo 4:23* nilimo mele kanoko, 3:16,29, Romo 4:16-17 kananila.
*4:28: akumu Pollone Giriki ungune paa ponjipe nirimu, pilipu sunduli mela monga sike nirimu ungu pulumu mele ya nimbe para sipe molemo. Jono 1:12-13, 3:3,7 kananila.
†4:29: Kango Isimelene kango Aisake tepa kenjerimu temanemo Ou Pulu Pulu 21:9.
‡4:29: Lipe Mundorumu Yema 13:50, 14:2-5,19, Ou Tesallonaika 2:14-16.
§4:30: Ou Pulu Pulu 21:10. Ungu pulu te Jono 8:35.