13
Barnabas Sol yetkön misin nupkö könahiba anohot.
Antiokia sitinöŋ tosatŋan uruŋini meleŋda urumeleŋ könagesö aketka jitŋememeŋini kewöŋan kezapqetok keu jiba kusum eŋgiba malget: Qetŋini Barnabas aka Simeon qetŋi kun Injaŋi (Grik keunöŋ Naijö) aka Lusius (Sairini gölmegöra), Manain (mi kembu gawönö Herod* Herod Antipas yaŋön (yara) yambu 4 B.K.-39 A.D. miaŋgöreŋ Galili aka Perea prowins yahöt mi galöm köl eŋgiba malök. yambuk öröröŋ mala qariyohot) aka Sol. Urumeleŋ könagesö yeŋön Kembugö waikŋi memba möpöseiba nene siŋgi malgetka miaŋgöreŋ Uŋa Töröŋan kewö jiyök, “Nöŋön Barnabas aka Sol nup qainŋi kun memahotköra etkoholal. Miaŋgöra eŋön mönö i jim teköba melaim etkigetka anmahot.”
Mewö jiiga köulukömegöra nene siŋgi mala böröŋini nöröpŋire algetka Kembugö ösumŋan etkualöŋniga melaim etkigetka anohot. Mewö.
Saiprus gölme jölanŋe anda nup meget.
Uŋa Töröŋan mewö melaim etkiiga miri qetŋi Selusia miaŋgöreŋ geyohot. Miaŋgöreŋ geba waŋgenöŋ öŋgöyohotka opo seri öröba möröreŋgögetka luhutnöŋ naŋgöi anda gölme jölanŋi Saiprus miaŋgö wehön kotkotŋe aŋgotket. Aŋgotketka siti qetŋi Salamis miaŋgöreŋ anda Juda ambazip yeŋgö köuluk miriŋi miriŋi miaŋgöreŋ öŋgöba Anutugö Buŋa keu jiba uru kuŋgum eŋgiyohot. Azi qetŋi Jon i mewöyök waŋgirohotka yetpuk anda kaba alabaukŋira malök. Mewö mala gölme jölanŋi jömukŋi liliköba kutuba likepŋe wehön gegeŋe Pafos sitinöŋ aŋgotket. Miaŋgöreŋ aŋgota Juda azi qetŋi Barjisös miwikŋaiget. Yaŋön suŋa jinaŋ azia aka kezapqetok azi takapulakaŋi malök.
Suŋa azi mi gölme jölanŋi miaŋgö kiapŋi qetŋi Sergius Pol yaŋgö mire tata malök. Kiap miaŋön mötkutukutu azia malök. Mewö mala Anutugöreŋ Buŋa keu mötmamgö sihimŋi ahöiga Barnabas Sol köl öröm etkii yaŋgöreŋ kayohot. Kayohotmö, Elimas, (suŋa memegöra qetŋi Grik keunöŋ mewö jimalgeri,) yaŋön kiapnöŋ Anutu möt narim waŋgibapuköra tuarenjoŋ ak etkiba kiap uruŋi keunöŋ eŋololoŋ memamgö esapköyök. Esapköiga Sol, qetŋi alaŋi Pol qetkeri, Uŋa Töröŋan yaŋgö uruŋi kokolak qei Elimas törörök ek kutuyök.
10 Ek kutuba kewö jiyök, “Yei! Timbiqimbilim azi gi mönö Bölöŋi Toŋaŋgö moröya akzan! Satanöŋ urugi isimkakaleknöŋ kokolak qeiga silenöŋ alal könaŋi könaŋi aka malakzan. Keu diŋdiŋi pakpakö kerökŋi aka Kembugöreŋ köna diŋdiŋi möwöramgönöŋga goŋgimakzawi, mi mönö mosötman me? 11 Miaŋgöra mötnöŋ! Kembunöŋ mönö böröŋi qake aliga ösumŋan turum gihiiga jegi gömölii wehön asakŋi ekŋamgö osiman. Yaŋön nalö meyöhaŋgö dop mönö jaŋjuŋ aka malman.” Jii miaŋgöreŋök söŋaupnöŋ qakŋe eta turui ömuŋ köla jipjap aka iliŋgösöŋ anda kaba böröŋe memegö qesiba böröŋan mezaŋqezaŋ ahök. 12 Yuai mi asuhuiga kiapnöŋ mi eka Kembugö Buŋa keu mötmötŋaŋgöra welipköba möt narim waŋgiyök. Mewö.
Pisidiagö Antiokia taonöŋ misin nup meget.
13 Polnöŋ neŋakurupŋi yembuk Pafos miri mosöta waŋgenöŋ öŋgögetka opo seri öröba möröreŋgögetka luhutnöŋ naŋgöiga anda mala Pamfilia prowinsgö siti qetŋi Perga miaŋgöreŋ aŋgotket. Miaŋgöreŋ aŋgota kinda Jonöŋ etkömosöta eleŋda Jerusalem sitinöŋ liliŋgöyök. 14 Liliŋgöyökmö, yetkön Perga siti mosöta toroqeba anda Pisidia prowinsgö taon qetŋi Antiokia miaŋgöreŋ aŋgorohot. Miaŋgöreŋ aŋgota Sabat kendonöŋ köuluk miriŋine öŋgöba tarohot. 15 Tarohotka köuluk mirigö galöm yeŋön Mosesgö Köna keu aka kezapqetok yeŋgöreŋ Buzup Kimbi oyoŋda welen algetka eta kewö qesim etkiget, “Azi alayahöt, etköreŋ keu kun könagesö urunini kuŋgubingöra ahöza ewö, mi mönö ölöp jiyohot mötpin.”
16 Mewö jigetka Polnöŋ wahöta börö misiba kewö jiyök, “Israel kianurup aka gölme toŋi nembuk Anutu waikŋi memba möpöseimakzei, iŋini mönö kezap ala mötket. 17  * Eks 1.7; 12.51Israel ambazip kambu nanine bemnini mi Anutu. Yaŋön bömönurupnini möwölöhöm eŋgiiga ambösakonurupninan Ijipt gölmenöŋ anda kian aka malget. Anutunöŋ nalö miaŋgöreŋ Israel ambazip kambu mi töhötmöriam eŋgiiga sehiba qetbuŋaŋinambuk aket. Mewö aketka Anutunöŋ aŋgöletot aka kukösumŋi kondela miaŋön eŋguaŋgiri Ijipt kantri mosöta yaigep kaget.
18  * Jaŋ 14.34; Dut 1.31“Kaba mala gölme qararaŋkölkölŋe kutuba kaba ahakmeme bölöŋi aka malgetka Anutugö irimŋan seholiiga (yara) yambu 40:gö dop urubölö möta malök. 19  * Dut 7.1; Jos 14.1Möta malökmö, töndup kaba mala Kenan gölmenöŋ kaŋgotket. Kaŋgotketka miaŋgöreŋ ambazip kambu 7 közöla köndeŋ eŋgiba gölmeŋini memba mendeŋda isikurupnini toŋe toŋe akŋegö buŋa qem eŋgiyök. 20  * Kemb 2.16; 1 Sml 3.20“Mewö asuhuiga (yara) yambu 450 miaŋgö dop anök. Miaŋgö andöŋe Anutunöŋ jimtekötekögö azi kembuŋi kembuŋi kuŋgum eŋgiyök. Mi kuŋgum eŋgii mala kotketka Samuelnöŋ asuhuyök. Yaŋön jimtekötekögö azi kembu qöndökŋi aka kezapqetok azia malök.
21  * 1 Sml 8.5; 10.21“Samuelnöŋ asuhuba mali nalö miaŋgöreŋ kiŋ kembugöra uletketka Anutunöŋ azi qetŋi Sol eŋgiyök. Sol yaŋön Benjamin isikurup yeŋgöreŋök azi qetŋi Kis yaŋgö nahönŋa ahök aka (yara) yambu 40:gö dop kiŋ kembuŋina malök. 22  * 1 Sml 13.14; 16.12; Sum 89.20Mi malökmö, Anutunöŋ Sol uteköba salupŋe azi qetŋi Deiwid kiŋ azi kembuŋini akŋapköra möwölöhöba kuŋguyök. Kuŋguba könaŋamŋi jim asariba kewö jiyök, ‘Nöŋön Jesigö nahönŋi Deiwid miwikŋaizal. Yaŋgö uruŋi kewöta mötpi ölöp dop köl niŋgiza. Yaŋön mönö ahakmemeŋi pakpak miaŋgöreŋ nöŋgö jitni tem köla malma.’ 23 Anutunöŋ mönöwök Amötqeqe Toŋi melaim neŋgimapkö jiyöhi, jöhöjöhö keu miaŋgö ölŋan mönö kewö asuhuyök: Deiwidkö gwölönarökurupŋi yeŋgöreŋök azi qetŋi Jisös asuhuiga Anutunöŋ i Israel kambu neŋgö Amötqeqe Tonini aka malmapköra kuŋguyök.
24  * Mak 1.4; Luk 3.3“Jisösnöŋ qahö asuhuiga qeljiŋe miaŋgöreŋ Jonöŋ mutuk kaba kewö jiba malök, ‘Iŋini mönö uruŋini meleŋget. Uruŋini meleŋgetka nöŋön o melun mem eŋgimam.’ Mewö jiba Israel ambazip kambu pakpak uru kuŋgum eŋgiba malök. 25  * Mat 3.11; Mak 1.7; Luk 3.16; Jon 1.20, 27Mewö malökmö, yaŋön mirililik nupŋi mem tekömamgö aka miaŋgöreŋ kewö jii mötket, ‘Iŋini nöŋgöra denöwö mötmörize? Yuai mötmörizei, nöŋön mia qahöpmö, mötket, nöŋgö andöne azi kun kama. Yaŋön kaiga nöŋön yaŋgö qöhöröŋe eretŋi maljalaŋgöra wayangösöŋi teŋgöba köna esu kösöŋi pösatmamgö qötötaŋgömam.’
26 “O alaurupni, Abrahamgö gwölönarökurupŋi aka gölme toŋi eŋön nembuk Anutu waikŋi memba möpöseimakzei, Anutunöŋ amöt qem neŋgimapkö Buŋaŋi mi ali neŋgöreŋ kaza. 27 Miaŋgö könaŋi kewö: Jerusalem toŋi aka galömurupnini yeŋön Jisösgö könaŋi qahö möt kutuget. Kezapqetok yeŋgöreŋ Buzup Kimbi Sabat kendon dop oyoŋmakzemö, miaŋgö könaŋi qahö möt asarimakze. Mewö tönpin maljemö, töndup galömkölköl aziurupninan Jisös kömumapkö keuŋi jim tekögetka kezapqetok ambazip yeŋgöreŋ keu mi mewö miaŋön ölŋambuk ahök. 28  * Mat 27.22-23; Mak 15.13-14; Luk 23.21-23; Jon 19.15Yeŋön Jisös kömupkö buŋa akŋawaŋgö dop keu könaŋi jaruba kun qahö miwikŋaiba töndup “Yapmakek!” qetket. Qeta Pailötnöŋ jim teköi kömumapkö qeta uletket.
29  * Mat 27.57-61; Mak 15.42-47; Luk 23.50-56; Jon 19.38-42“Yaŋgöra keu pakpak ohoget ahözawi, yeŋön mönö miaŋgö dop aketka ölŋi ahum teköiga Jisös ipnöhök meköba eta qaksirinöŋ anda köt köteŋ uruŋe alget. 30 Algetmö, Anutunöŋ i kömupnöhök mem gulii wahörök. 31  * Apo 1.3Wahöri yambuk Galili prowinsnöhök Jerusalem sitinöŋ kageri, yeŋgöra mönö silim gwötpuk miaŋgöreŋ asuhum eŋgiyök. Alaurupŋi asuhum eŋgiyöhi, yeŋön nalö kewöŋe ambazip sutŋine dangunu ewö kinda könaŋi naŋgöba jim asariba malje. 32 Anutunöŋ Juda ambösakonurupnini yembuk yuai akŋamgö keu jim jöhöiga nini yeŋgö gwölönarökurupŋini ahinga keu walŋi miaŋgö ölŋan mönö nalö kewöŋe neŋgöra kewö asuhuyök: Yaŋön Jisös mem gulii wahöta malja. Miaŋgöra neŋön miaŋgö Buŋa ölöpŋi mi jim asarim eŋgizin.
33  * Sum 2.7“Anutunöŋ Jisösgöra keu jii Deiwidnöŋ möri Sumbara (Buŋa liŋet Sam) jaŋgö yahöt miaŋgöreŋ kewö ohoi ahöza,
‘Göŋön nani nahöna akzani, nöŋön mi merak ambazip eŋgöra kondelbiga eka mötze.’
Yaŋön keu miaŋgö dop Jisös mem gulii wahörök.
34  * Ais 55.3Jisös mem gulii kömupnöhök wahöta köhöiba mala könaŋgep kunbuk qahö kömuma. Miaŋgö keuŋi Anutunöŋ kewö jii ahöza,
‘Ni kalem möriamni kiŋ Deiwid waŋgiba malbiga sarakŋi aka pöwöwöm köhöiba kinöhi, miaŋgö dop mi mönö eŋgöra tököm eŋgimam.’
35  * Sum 16.10Deiwidnöŋ miaŋgö keuŋi mi Sumbara (Buŋa liŋet Sam) kun miaŋgöreŋ mewöyök kewö ali ahöza,
‘Nangahö wölböt azigi sarakŋi i mönö qahö mosötnöŋga kömupkö lömnöŋ qahö gisahöma.’
36 Nini kiŋ Deiwidkö könaŋi mötzin: Yaŋön malmalŋi mala Anutugö jitŋi wuataŋgöba nup waŋgiyöhi, mi mem teköba nöŋ qeba kömuyök. Kömui ambösakonurupŋi yeŋgö kösutŋine löm kölgetka qamötŋan ahöba gisahöba qahöwahök. 37 Deiwidnöŋ gisahöba qahöwahökmö, Anutunöŋ azi mem gulii wahöröhi, yaŋön mönö qahö gisahöyök.
38 “Azi alaurupni, miaŋgöra keu ki mönö mötket: Anutunöŋ Jisösgöra aka siŋgisöndokŋini mosöta saŋgoŋma. Neŋön miaŋgö Buŋaŋi jim asarim eŋgizin. 39 Mutuk ‘Mosesgöreŋ Köna keu wuataŋgöba mewö miaŋön solanŋi akin,’ jiinmö, mi inöŋ wainöŋ qaköba osiba malin. Mewö malinmö, nalö kewöŋe denike yeŋön Jisös möt nariba yambuk qekötahömei, Anutunöŋ mönö körek yeŋgö keuŋini jim teköiga solanime. 40 Kezapqetok ambazipnöŋ keu jiba ohoget ahözawi, Anutunöŋ miaŋgö dop likepŋi meleŋni qakŋine öŋgöbapuköra mönö galömŋini mem aŋgume. Keu mewöŋi kun kewö,
41  * Hab 1.5‘Nöŋön eŋgö malmal nalöŋe aŋgöletot qainŋi kun memam.
Kunŋan miaŋgö keu buzupŋi jii mötpeak, mi ölŋi akŋapkö qahö möt naribeak.
Miaŋgöra keu mi memba et ala jijiwilit ahakzei, iŋini mönö öne uba eka welipköba ayuhume.’ ”
42 Polnöŋ mewö jiiga Barnabasbuk köuluk miri mosöta erohotka tosatŋan kewö qesim etkiget, “Nini keu ki kunbuk mötpingö mötzin. Miaŋgöra mi Sabat kendon euneaŋön ölöp toroqeba jiyohot mötpinak.” 43 Köuluk mireyök eta deŋgetka ambazip gwötpukŋan Pol aka Barnabas könaŋire etkuataŋgöget. Tosatŋan Juda ahuba malget aka tosatŋan kian kantrinöŋ ahuba könaŋgep Juda ambazip aka malget. Yeŋön etkuataŋgögetka eraum möta qambaŋ keu kewö eŋgiyohot, “Anutunöŋ kalem möriam eŋgiyöhi, miaŋgöreŋ mönö böŋ qeba kinme.”
44 Sabat kendon kun kam kuŋguyöhi, miaŋgöreŋ taon gölme miaŋgö ambazipŋi mi kölolohoba “Anutugö Buŋa keu mötpin!” jiba kaŋgota tokoget. 45 Kaŋgota tokogetka Juda yeŋön ambazip kambuŋi kambuŋi eŋgeka irimŋini seholim teköyök. Seholim teköiga Polgö keuŋi qemegö jitnakölik aka goranora (noragora) jiba mepaqepaik ak etkiget. 46 Mewö ak etkigetka Pol Barnabas yetkön awösamkakak kinda köhöiba keu kewö jiyohot, “Anutunöŋ nup netkiiga Buŋaŋi mutuk Juda ambazip eŋgöra jiinga dop kölbawakmö, iŋini mi andö qeba laŋ kewö jize, ‘Nini malmal köhöikŋe aŋgotpingö dop qahö.’ Miaŋgöra mötket, netkön mönö eŋgömosöta kian kantriŋi kantriŋi yeŋgöreŋ eleŋda anbit. 47  * Ais 42.6; 49.6Kembunöŋ miaŋgö keuŋi kewö jiba jim kutum neŋgiyök,
‘Nöŋön kuŋgum gihibiga kian kantri yeŋgö asakŋina aka amötqeqegö könaŋi jim asariba malnöŋga gölme göraŋi göraŋi dop köl teköi likeplikep eu emu yeŋön letota Suepkö buŋaya akŋe.’ ”
48 Mewö jiyohotka gölme toŋi Juda qahö malgeri, yeŋön möta uruŋini ölöwahi Kembugöreŋ Buŋaŋi möpöseiget. Möpöseiba malmal köhöikŋaŋgö buŋa akŋegöra Anutunöŋ möt kewöt eŋgiyöhi, yeŋön miaŋgö dop uruŋini meleŋda Jisösgö Buŋaŋi möt nariget.
49 Möt narigetka Kembugö Buŋa keu jim sehigetka prowins pakpak mi dop köla anök. 50 Ölöp anökmö, Juda yeŋön taongö azi ipŋi aka ambi öŋgöŋgöŋi Anutu göda qeba malgeri, mieŋgö uruŋini esiba kuŋguba Pol Barnabas mohotŋe sesewerowero ak etkiba miri gölmeŋineyök etkuataŋgöget. 51  * Mat 10.14; Mak 6.11; Luk 9.5; 10.11Anbitkö aka nesampurekŋini kondela kewö jiyohot, “Netkön eŋgö gölmenöŋ kaziga sölbuham köna tambönire ahözawi, mi mönö tim tönjöratziga nanŋine liliŋgöba gema.” Mewö jiyohotka könaŋamniri solanŋi möt kutugetka anda Galesia prowins uruŋe siti qetŋi Aikoniam miaŋgöreŋ aŋgorohot. 52 Aŋgorohotmö, gwarekurup Antiokia taonöŋ malgeri, Uŋa Töröŋan yeŋgö uruŋini kokolak qei önöŋi qahö söŋgaiba malget. Mewö.

*13:1: Herod Antipas yaŋön (yara) yambu 4 B.K.-39 A.D. miaŋgöreŋ Galili aka Perea prowins yahöt mi galöm köl eŋgiba malök.

*13:17: Eks 1.7; 12.51

*13:18: Jaŋ 14.34; Dut 1.31

*13:19: Dut 7.1; Jos 14.1

*13:20: Kemb 2.16; 1 Sml 3.20

*13:21: 1 Sml 8.5; 10.21

*13:22: 1 Sml 13.14; 16.12; Sum 89.20

*13:24: Mak 1.4; Luk 3.3

*13:25: Mat 3.11; Mak 1.7; Luk 3.16; Jon 1.20, 27

*13:28: Mat 27.22-23; Mak 15.13-14; Luk 23.21-23; Jon 19.15

*13:29: Mat 27.57-61; Mak 15.42-47; Luk 23.50-56; Jon 19.38-42

*13:31: Apo 1.3

*13:33: Sum 2.7

*13:34: Ais 55.3

*13:35: Sum 16.10

*13:41: Hab 1.5

*13:47: Ais 42.6; 49.6

*13:51: Mat 10.14; Mak 6.11; Luk 9.5; 10.11